Dirisi, gündem belirleyen ve yönlendiren bir faktördü; ölüsü bundan sonraki bütün burjuva devlet ve hükümet pratiklerine gölgesini düşürecek kadar etkili kalmaya devam edecek. Türkiye, Özal’dan ölüm aracılığıyla değil, ancak onun en cisimlenmiş halini temsil ettiği burjuvaziden kurtularak kurtulabilecek.

Siyasal ortamın önemli gelişmelere doğru-eğilim kazandığı bir zamanda, yalnızca Türkiye Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanı olarak değil, bütün belirleyici politik kararların başlıca patronu olarak da önemli yer tutan Turgut Özal bir kalp krizi sonucu ölüverdi.
Ölüm, iki temel sebepten ötürü, geçmişin silinmesine yol açıyor. Birincisi, ölenin arkasından kötü konuşulmayacağına inanan gelenekler içinde ve genellikle halk sözünde söylendiği gibi, ölen körlerin badem gözlü, kellerin de sırma saçlı olarak hatırlanmasından dolayı, propagandacılar, her “devlet büyüğünün” ya da “basın kahramanının” ardından yeni ve güncel ihtiyaçlara göre yürütülecek propagandaya parlak bir malzeme bulabiliyorlar. Ölü, değişik ve karşıt menfaat şebekelerinin birbirlerine karşı savaşlarında salladıkları bir bayrak haline geliyor ve herkes ölenin asıl kendi büyükleri, kendi ataları olduğu reklâmına hız veriyor. Halk yığınlarının, ölümle birlikte Ölen kişi hakkında daha dün söylenenlerin hepsini unutacağı varsayılıyor ve bu genellikle, gelenekler ve inançlar dolayısıyla doğru çıkıyor. Diğer yandan, ölen kişi, Turgut Özal gibi, gerçekten önemli bir “devlet adamı” ise, onun sözcülüğünü ya da teknisyenliğini yaptığı sürekli ve stratejik programların aksamadan ve değişmeden süreceğine güven verilmek isteniyor.
Özal’ın ölümünde, her iki propaganda biçimi de bol miktarda kullanıldı. Cenaze süreci ve bu arada basına yansıyan propaganda ve reklâm, salvosunda, banka, sanayi ve ticaret çevrelerinin değişik fraksiyonları kadar, burjuva siyasetin fraksiyonları arasında da görülmemiş bir “Özalcılık” yansı gözlendi. Onu en çok seven, onun en çok çocuğu olan kimdi? Bütün bu gösterişli gözyaşı selinin altında, geleceğe yönelik hesaplaşmaların, kredi, faiz anlaşmalarının, yatırım dolaplarının, taahhüt ve ticaret dalaverelerinin sırıttığı açıkça görülebiliyordu.
Siyaset sahnesinde ise, Özal’ın ölümüyle birlikte ansızın gündeme gelen “erken seçim” olasılığı, Özal’ın ölümüyle yaratılan keder ve acıyı oya çevirme telaşına yol açtı. Demirel, Özal’ın kırk yıllık arkadaşıydı, ustasıydı, ağabeyiydi vs. Dişe diş dövüştüğü Mesut Yılmaz ise, Özal’ı, “manevi önder” ilan etti. O en büyük öğretmendi, daima yaşatacaklardı vs.
Basın, her iki propaganda savaşının başlıca aktörü olarak, her şeyden önce temel motifin kamuoyunda güçlendirilmesi görevini üstlendi. Özal, bir kahraman, yere göğe sığmaz bir dahi, hatta “en büyük devrimci” ilan edildi.
Özal motifi, iç politikada olduğu kadar, dış politikada ve uluslararası ilişkiler alanında da önemle vurgulandı. Doğrusu, bu alanda, Özal, kendisinden önceki burjuva siyasetçilerin tümünün yaptığından daha fazla iş yapma fırsatını bulmuştu. Bu yüzden, bu dalda Özal hakkında yapılabilecek propaganda için hiç malzeme sıkıntısı çekilmedi. Özal’ın özellikle dışişleri alanındaki görüş ve eylemlerinin “devam ettirilmesi çok gereklidir” biçimindeki propagandaya olağanüstü bir ağırlık verildi.
Bunun nedeni üzerinde durmakta yarar var:
Türkiye’de ve sön yıllarda sınırları oldukça genişleyen “bölge”de, köklü gelişmelerin ve değişikliklerin bütün emperyalist planlarında Özal, ağırlıklı bir yer tutuyordu ve şimdi onun yokluğu, gerçekten pek çok taşın yerinin değiştirilmesine, hesapların kişisel özelliklere bağlı bölümlerinin yeniden düzenlenmesine neden olacaktır. Emperyalizm, Turgut Özal’ın şahsında, en etkili işbirlikçilerinden birisini kaybetmiştir. Turgut Özal, kendisinden önceki yöneticilerden farklı olarak, emperyalizmin emirlerini bekleyen sıradan bir uygulayıcı değildi. Turgut Özal, aktüel konulara ilişkin emperyalist hesapları ve ihtiyaçları kestirmesini bilen ve dolaysız talep gelmeden bu hesaplar ve ihtiyaçlar doğrultusunda karar alıp uygulayan bir işbirlikçiydi. Körfez Savaşı sırasında, Irak-Yumurtalık boru hattının kesilmesi kararı, bu türden bir karardı ve uzun yıllar sonra bile, emperyalist şefler tarafından takdirle anılmaya devam eden bir “inisiyatif gösterisi olmuştu.
Basit işbirlikçi, örgütleyicilik ve teorik faaliyette de şefin emirlerini bekler. Özal, bu iki alanda da, patronlarının menfaatlerini çok yakından bilen, gene inisiyatif sahibi, “dirayetli” bir “lider” olarak tanınıyordu. Amerikan emperyalizminin çıkarları doğrultusunda uluslararası örgütçülük işlevini başarıyla sürdürüyordu. Ortadoğu, Balkanlar ve Orta Asya’da, ABD’nin kısa ve uzun vadeli çıkarlarının “Türk ve Müslüman” bir devlet adamı eliyle çözülmesinin yaratacağı bütün avantajları kullanmasını biliyor, bu yönde, ABD’nin öngörmediği kadar ileri gitmesini beceriyordu.
Bu misyonu yüklenecek yeni bir “Türk ve Müslüman” devlet adamı bulmak o kadar kolay değil. Cumhurbaşkanlığı’nın en güçlü adayı olan Süleyman Demirel, gerek ABD, gerekse MGK karşısında, bu kurumların çıkarlarını gözeterek ve onlardan önce davranarak inisiyatif kullanacak türden bir politikacı değildir. Bu yüzden, süre-giden propagandanın başlıca amaçlarından birisi, Özal pratikçiliğinin ve pragmatizminin, geri dönülemez ve vazgeçilemez olduğunu kanıtlamak amacına yöneliktir. Burjuvazi, Özal’ın ölümünün, bu uygulama esnekliğinin de ölümü olmaması için çaba harcıyor.
Dirisi, gündem belirleyen ve yönlendiren bir faktördü; ölüsü bundan sonraki bütün burjuva devlet ve hükümet pratiklerine gölgesini düşürecek kadar etkili kalmaya devam edecek. Türkiye, Özal’dan ölüm aracılığıyla değil, ancak onun en cisimlenmiş halini temsil ettiği burjuvaziden kurtularak kurtulabilecek.

Mayıs 1993

Türkiye işçi sınıfı, her seferinde olduğu gibi, yine çeşitli cephelerde mücadele vererek yeni bir 1 Mayıs’a hazırlanıyor. Mücadelecilik, bu, işçi sınıfında içerilmiş nitelik; baskı, zor ve ideolojik iğdiş edicilik koşullarında zaman zaman boyut kaybına uğrasa ve hatta bazen genel bir sessizleşmeyle yer değiştirmiş görünse de, belirgin bir şekilde genelleşme ve kendisini dışa vurma özelliğini kazanma eğilimi taşıyor.
Sömürü ve türlü biçimleriyle baskı, karşı koyuşu ve mücadeleciliği üretmemezlik edemez, edemiyor. Sınıfın günleri, özellikle kapitalizmin hastalıklı dönemlerinde yoğunlaşma ve çeşitlenmesi gelişme gösteren sömürü ve baskıya karşı kovuş üretimiyle geçiyor. Çalışma ve yaşam koşulları, toplumsal durumu bu tür üretimi zorunlu ve kaçınılmaz kılan işçi sınıfının sorunu, karşı koyusun sistemli ve kesintisiz kılınmak üzere somut örgüt biçimlerine bağlanması, partileşmesi ve burjuva partisi ve sınıf içindeki ajanlarının oynadıkları cellât ve papaz rolleri karşısında dayanıklılığını ve “kendisi için” olmayı sağlamasıdır. Çünkü karşı koyuş ve mücadeleciliği üreten kapitalizm koşullan, aynı zamanda rekabet ve dağınıklığı da üretmekte, bunlar burjuva partisi ve sınıf içindeki uşaklarınca özellikle teşvik edilmekte; örneğin “yedek işçi ordusu” dayatması, mücadele eğiliminin yanı sıra tedirginlik ve hareketsizleşmeyi de geliştirebilmektedir.
Ne kapitalizm, ne burjuva partisi ve ne de sınıf içindeki burjuva ajanları ekonomik bilinç ve örgütlenmenin önünü bütünüyle kesmeye güç yettirebilir. Bu tür bilinç ve örgütlenme ve hak talepleri için eylem, olağan dışı baskı koşullarında en alt düzeye geriletilebilse de kapitalizmin zorunlu ve kendiliğinden sonucu ve ürünleridir. Ücret artışı ve iş güvenliği gibi ekonomik karakterli talepler ve bunlar için mücadele engellenebilir değildir; ancak yeterli olmaktan da uzaktır.
Türkiye’de sınıf mücadelesinin son birkaç yıllık deneyimi, şurada burada, birbirinden kopuk ya da toplusözleşme dönemlerinde yüz binlerce işçiyi kapsasa bile yine tek tek fabrikalar ve enötede işkollarının sınırlarını çok az aşan, geçici başarıların, biteviye tekrarlanmak üzere yeni geçici başarıları gereksindiği ve aksi halde başarısızlık olarak ifade edilecek kendiliğindenlik damgalı sınıf hareketliliğiyle doludur.
Karşı koyuş ve mücadelecilik, sınıfın kendisini gerçekleştirdiği türden özelliklerdir. Ancak dağınıklığı, bilinç ve örgüt düzeyindeki yetersizliği, enerji kayıplarına olduğu gibi, Sisyphos’un taşı tepeye taşıyıp durması örneği sürekli ve üretkenlik eksikli tekrarlanmalarla güdüklüğe, yeni haklar kazanma yöneliminden çok eldekilerin korunması kaygısına götürmekte; burjuva partisi ve ajanlarının dayatmalarına ve sınıfla ve talepleriyle oyun oynama cesaretlerinin artmasına yol açmaktadır.
Kapitalizm koşullarında rekabet, çok çeşitli biçimleriyle belirir, ancak tümü burjuva karakterlidir. Sermaye sahipleri ve işletmeler arasındaki rekabet bir görünüş biçimiyse, “kendisi için” olmaktan uzak, kafası burjuvazi, burjuva düzen ve onun “değişmezliği” lehine fikirlerle doldurulmuş, çalıştığı işletme ve/veya işiyle özdeşleşmiş, örneğin işten atılma tehdidi karşısında burjuvazi, kapitalizm ve kapitalist devlet yerine aynı tehdit ya da doğrudan işsizlikle yüz yüze olan sınıf kardeşini suçlu ya da rakip gören, milliyet farklılığı söz konusu olduğunda “yabancı düşmanlığı” aracılığıyla burjuvazi tarafından ırkçılık ve faşizme alet edilmeye kadar sürüklenebilen işçinin “rekabetçiliği” de bir başka görünüş biçimidir. İşçiyi ve işçi sınıfını bölenin, sınıfın kendisi, çalışma ve yaşam koşulları, kendi nesnel durumu ve çıkarları değil, kapitalizm, burjuvazi ve örgütlü zorbalık oluşunun yanı sıra örgütlü bölücülük de olan burjuva devleti olduğu kesindir.
Ve bilinçsiz işçinin rekabetçi duygularla donatılmamın ötesinde, bundan ve bu tür geriliğin yanında ekonomik mücadele alanının etkilenmeye açık olduğu toplumsal bölünme faktörlerinin tümünden güç alıp kaynaklanmak ve sendikal alanda yeniden üretilip şekillendirilmek üzere bir başka rekabet ve bölünme dayatılır sınıfa: Sendikal rekabet ve bölünme. İşçi sınıfının birbirleriyle rekabet halindeki sendikalar ve konfederasyonlar arasında bölünmesi.
İşçi sınıfını “kendisi için” olmaktan, kendisiyle birlikte tüm insanlığın kurtuluşuna yönelmekten alıkoyan her rakiplik ve bölme zorlaması gibi, sendikal rekabet ve bölünme de, sınıf içinde kendisine uygun zeminler bulsa bile “dış kaynaklı”dır, burjuvaziden gelmedir. Kaynak koşul kapitalist bataklığın kurutulması için mücadele, sınıfın rekabet ve bölünmelerden etkilenmesinin önlenmesinin de ön şartı ve çıkış noktasıdır. Proletarya sınıf düşmanları tarafından bölünmesine karşı ve tek sınıf tek yumruk olmak üzere birliğini sağlamak için her bölme çabasına ve bölücü her girişime karşı mücadele yürütmeden, kapitalizme karşı mücadelesini yürütemez, kurtuluşunu gerçekleştirmeye girişemez; sömürü ve aşağılanmanın bütün biçimlerine, işsizliğe, sefalete, düşük ücrete, sosyal haklardan yoksunluğa mahkûm olur, ücretli kölelik zincirlerinin şakırtılarını her gün her saat dinlemek zorunda kalır. Ama proletarya aynı zamanda, kapitalizm koşullarının varlığını hedef edinmeksizin ondan kaynaklanan rekabet ve bölünmelerle, sendikal ya da başka bölücülük girişimleriyle baş edemez.
Başka şeylerin yanında bu nedenle de işçi sınıfı kapitalizmi hedef edinmek, burjuvazinin ekonomik ve siyasal egemenlik koşullarını dönüştürmeyi amaçlamak zorundadır. Tam da bu nedenle, ona, 1 Mayıs’ta acil ve gündelik taleplerinin yanı sıra cepheden kapitalizmi hedef alan taleplerini, temel taleplerini de haykırmak düşüyor. Ve tam da bu nedenle, proletaryaya, çeşitli geri bilinç biçimlerinden, ideolojik biçimlenmeler ve kamplardan sendikal bürokrasinin bölücülüğünü püskürtmeye, “birlik, dayanışma ve mücadele günü” olan 1 Mayıs’ı adına ve anlamına uygun düşecek tarzda, her yönüyle kapitalizm karşıtı bir parti olarak, mücadeleciliğini ve dayanışmasını geliştirirken birliğini de gerçekleştirmeye hizmet edecek bir gün olarak kutlamak düşüyor. 1 Mayıs’ın başlıca anlamı budur. Ne kutlamak için kutlamak, ne geri taleplerle “bayram” olarak geçiştirmek, ne de sendikal bürokrasinin varlığını kanıtlama, kendi aralarında hesaplaşma ve birbirlerine ve dolayısıyla sınıfa karşı güç gösterisi yapmalarına alet olmak, işçi sınıfının amacı ve yaklaşımı olabilir.
1 Mayıs, kapitalizme karşı olduğu gibi, sendikal bürokrasiye ve sınıfı ve emekçileri bu bürokrasinin çıkar hesapları ve kendi içindeki dalaşmasına alet etmeye ve “rakiplerden birinin yedek gücü haline getirmeye çalışanları da etkisizleştirmeye hizmet eden bir” gün olarak değerlendiğinde sınıfa ve adına layık olacaktır. İşçi sınıfının, ne Türk-İş, DİSK ve HAK-İŞ bürokrasisinin düzen içiliği ve sarılığından, ne tarafsızlık ve partiler-üstülükten, korporatif ya da “çağdaş” sendikacılıktan ne de “sınıf ve kitle sendikacılığı” adına emekçilerin, bürokrasinin bir kesimine peşkeş çekilmesi aracılığıyla sendika ağalığına ve düzene bağlanmaktan umabileceği bir şey vardır.
Sınıfın gereksindiği, yalnıza ülke ölçeğiyle de sınırlı kalmadan, sermayesi, üretim ve pazarının örgütlenmesi olarak uluslararasılaşmış kapitalizme ve onun sınıf içindeki her türden uzantısına karşı acil ve temel taleplerini birleştirerek, bir arada eyleminin hareket ettiği zemin haline getirmek, ücretli kölelik sistemine son verip egemen sınıf olarak örgütlenmek için ulusal ve uluslararası alanda partileşmek, tek sınıf, tek parti, tek cephe oluşturmak üzere sarsılmaz bir birlik, dayanışma ve mücadele yaratmanın güçlerini toparlayıp biriktirmektir.
1 Mayıs, işsizliğe ve işten atmalara karşı!
1 Mayıs, daha iyi çalışma ve yaşam koşulları için!
1 Mayıs, devrim için!
1 Mayıs, sosyalizm için!

Mayıs 1993

Deniz Gezmiş, Hüseyin han ve Yusuf Aslan, THKO’nun kurucu önderleri, 21 yıl önce 6 Mayıs sabahında asılarak katledildiler. Dönemin devrimci özelliklerini kişiliklerinde simgeleştiren devrimci demokrasinin bu üç önder savaşçısını, bir yoldaşlarının konuşmasını yayınlayarak anıyoruz- Aşağıya aldığımız konuşma, Türkiye Devrimci Komünist Partisi Merkez Komitesi temsilcisi tarafından “68’den 6 Mayıs’a 20. Yıl” etkinlikleri çerçevesinde Almanya’nın Köln kentinde 8 bin kişilik bir kitle katılımıyla 16 Mayıs 1992 tarihinde gerçekleştirilen gecede yapılmıştır.

Değerli konuklar, sevgili yoldaşlar;
TDKP-MK, partimizin önceli THKO’nun önderleri ve partimizin onur üyeleri Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın asılmalarının 20. yılında, “68’den 6 Mayıs’a 20. Yıl” kampanyasını başlatarak sürdüren, Türkiye’de ve yurtdışında bu geceleri düzenleyen ve katkıda bulunan proleterleri ve kültür emekçilerini, partimizin ve komünist gençliğimizin tüm örgütlerini ve güçlerini, bu geceye katılarak kampanyayı güçlendiren Türk, Kürt ve diğer milliyetlerden emekçileri, kardeş partilerin delegasyonlarını ve diğer konukları, içten devrimci duygularla selamlar.
TDKP, politik-ideolojik ve örgütsel-pratik çizgisinin oluşmaya başladığı 1970’li yılların ortalarından bu yana yürüttüğü mücadelede yüzlerce şehit verdi. Öncesi bir yana, sadece bu süreçte ezilen ve sömürülen sınıfların, egemen sınıflara, devrim cephesinin karşı devrim cephesine karşı yürüttüğü mücadelede eşsiz kahramanlık ve direniş örneklerine tanık oldu. Ancak, diktatörlüğün ve gericiliğin, sağ ve sol payandalarının tüm alçakça saldırılarına karşın, bu binlerce kayıp içinde Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan özel bir yere sahip oldu. Onlar, sadece yaşadıkları toplumsal süreç açısından değil, sonrasında da kalıcı-yadsınamaz izler bıraktılar. Devrimcilerin ve komünistlerin yanı sıra, işçi sınıfının ve halkın belleğine de kazındılar ve unutulmaz özel bir yer edindiler. TDKP-MK tüm örgütleri adına başta Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan olmak üzere Mustafa Suphi’nin, İbrahim Kaypakkaya’nın, Mahir Çayan’ın, devrim ve sosyalizm mücadelesinin tüm ölümsüz kahramanlarının devrimci anıları önünde saygıyla eğilir.
Onlar, bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra da, devrim ve sosyalizm mücadelesinin birer esin kaynağı ve kızıl meşaleleri olarak yaşayacaklardır.
Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın birer halk kahramanı haline gelmesi, devrim ve sosyalizm mücadelesinin tüm ölümsüz kahramanları içinde özel bir yere sahip olmaları, ‘68’den ‘71 hareketine kadar uzanan ve 60’Iı yılların ortalarından itibaren gelişen işçi, köylü ve gençlik hareketinin, ülkemiz tarihindeki yerinin ve bu hareket içinde onların oynadıkları rolün bir sonucudur.
Sınıflar ortaya çıktığından bu yana tüm insanlığın tarihi ezen ve ezilen, sömüren ve sömürülen sınıflar ve bu temel üzerinde yükselen devrimle karşı-devrim arasındaki mücadelenin tarihidir. Diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de kesintisiz süren bu mücadelenin belli dönemleri hatta anları tarihsel gelişime yön verir, tarihsel bir süreci sona erdirir ve yeni bir sürece yol açar ya da kalıcı derin izler bırakır. Özellikle bu dönemlerde ezilen ve sömürülenlerin cephesi, devrimin cephesi, saflarında yaşanan sürecin ve mücadelenin sıradan ve ortalama unsurlarının ötesinde teoride ve pratikte hareketi ileriye doğru taşıyan ve geliştiren, ürünü olduğu hareketin ortalama düzeyinin üstüne çıkan ve sürükleyen militan-önder unsurlar yetiştirir. Ve onlar mevcut toplumsal koşulların bir ürünü olan ortalama insan tipini değil, aynı zamanda geleceğin daha ileri toplumsal koşullarının ve mücadelelerinin yaratacağı insan tipinin özelliklerini taşıdıkları ve daha ileri yetenek gösterdikleri ölçüde ürünü ve bir unsuru oldukları hareketin ve sürecin simgesi haline gelirler. Tarihi-toplumsal sürecin ve hareketin bir dönemine damgasını basan, bir dönemi, bir dönemeci temsil eden tarihsel kişilikler arasındaki yerlerini alırlar. Ne kadar yaygın ve güçlü saldırı ve çarpıtma çabaları olursa olsun, onların tarihte oynadıkları rol karartılamaz ve hasıraltı edilemez.
Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın devrimci kişiliklerinin, düşünce ve pratiklerinin geliştiği ve şekillendiği 68 hareketi, her şeyden önce uluslararası karakter taşıyan bir harekettir. Şu ya da bu ülkede ortaya çıkan bir hareket, ileri ya da geri ülkelere özgü bir hareket değil, bütün ülkeleri kapsayan, sivri ucu ABD emperyalizmine yönelen anti-emperyalist bir harekettir. O, sadece bütün ülkeleri kapsadığı için değil, talepleri itibariyle de uluslararası bir karakter taşıyordu. Merkezinde ABD emperyalizmi olan emperyalist saldırganlığa karşı mücadele ve başta Vietnam halkı olmak üzere Asya, Afrika ve Latin Amerika halklarının anti-emperyalist demokratik ayaklanmalarını destekleme, 68 hareketinin uluslararası karakterinin bir yansımasıdır.
Uluslararası bir özellik taşıyan ve 68 hareketi olarak da nitelenen ancak ülkemizde daha uzun bir zaman dilimini kapsayan 1960’lı yılların ortalarından sonra gelişen ve 1971 hareketine kadar uzanan işçi, köylü ve gençlik hareketi, Türkiye’de birçok ülkeden farklı olarak özel bir yere sahiptir. Başta öğrenci gençlik olmak üzere, tüm ezilenlerin hareketindeki yeni bir yükseliş olmaktan da öte bir rol oynadı. Yüksek öğrenim gençliğinin akademik-demokratik talepleriyle başlayan mücadele, bir yandan anti-emperyalist demokratik bir mücadele düzeyine yükselirken, diğer yandan da başta işçi sınıfı olmak üzere tüm ezilenlerin ve sömürülenlerin kitlesel olarak katıldıkları bir mücadeleye doğru genişledi. Buna aynı zamanda toplumu derinden sarsan uyanış eşlik etti. İşçi, köylü ve gençlik hareketinin karşılıklı birbirini etkilediği ve devrimci demokratik dinamiklerin geliştiği bir süreç olarak ilerledi. Doğru bir önderlik altında olmamasına, burjuva ideolojisinin egemenliği sürüyor olmasına kendiliğinden hareketin dar çerçevesini aşamamasına ve bundan kaynaklanan kaçınılmaz zaafları bağrında taşımasına karşın, anti-emperyalist devrimci-demokratik özelliği süreç içinde belirginleşen, cumhuriyet tarihinin en kitlesel ve düzen kasılı ilk işçi, köylü ve gençlik hareketidir. ‘60’lı yılların ortalarından itibaren gelişen işçi, köylü ve gençlik hareketiyle ezen ve ezilen, sömüren ve sömürülen sınıflar arasındaki çelişki ve mücadele, bütün yalınlığıyla açığa çıkarak, toplumsal gelişme sürecinin merkezindeki sorun haline geldi.
Başta Deniz olmak üzere; Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan, 60iı yılların ortalarından itibaren gelişen gençlik hareketinin içinde yer aldılar. Ancak onlar bu hareketin sıradan ya da ortalama bir unsuru olarak kalmadıkları gibi kendilerini salt gençlik hareketiyle de sınırlamadılar. Onlar, gençliğin mücadelesini cepheden saldırılarla ezmek isteyen diktatörlüğe ve içten baltalayarak düzen sınırları içine hapsetmeye çalışan reformizme ve revizyonizme karşı muadele eden, gençliğin mücadelesini örgütleyen ve her alanda ilerleten önderler oldular. Özellikle Deniz, adı yüksek öğrenim gençliğinin mücadelesiyle özdeşleşen bir kitle önderi olarak, gençlik mücadelesinin tarihinde tartışılmaz bir yere sahiptir ve ülkemiz gençlik hareketinin yetiştirdiği en yetkin kitle lideridir.
‘68 gençlik hareketinin en önemli özelliklerinden biri de hiç kuşkusuz kendini salt gençliğin özgül talepleriyle sınırlamaması, işçiler ve köylüler başta olmak üzere, tüm ezilenlerin ve sömürülenlerin mücadelesiyle birleşmeye, ilerletmeye ve tüm olanaklarıyla desteklemeye yönelmesidir. Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan, içinde yer aldıkları ve birer militanı ve önderi oldukları gençlik hareketinin bu özelliğinin pratikleriyle de en ileri temsilcileri oldular. Bu, onların bu güne kadar yeterince üzerinde durulmayan, hatta hasıraltı edilmeye çalışılan özelliklerinden biridir.
1960’lı yılların ortalarından itibaren gelişen hareket, yeni bir devrimci militan tipinin yetiştiği bir süreci başlatması açısından da bir dönüm noktasıdır. Doğrudan gençliğin, işçilerin, köylülerin, aşağı sınıfların gelişen hareketinin bağrında yetişen yeni devrimci militan, mevcut düzenle bağlarını koparmayan ve düzenin sunduğu olanakları tepme cesaretini göstermeyen, bunun için de eylemini sınırlayan ve yaşam tarzını değiştirmeyen, geniş işçi ve köylü yığınlarından kopuk aydının dar dünyası ve ilişkilerini aşamayan, egemen Kemalist-darbeci ya da salon-sosyalisti eski üst tabaka “devrimcisi” tipinden farklıdır. İnandığı davaya tutkulu bir bağlılık, bunun için her türlü fedakârlığı göze alma, bütün ilişkilerini, yaşam tarzını ve alışkanlıklarını mücadelenin gereklerine göre düzenleme, bütün yeteneklerini ve olanaklarını, her şeyini tüm ezilen ve sömürülenlerin kurtuluşu davasına adama ve onlarla birleşmeye çalışma, oluşmakta olan bu yeni devrimci militan tipinin özelliğidir. Bu özellikler; ‘71 hareketiyle birlikte kristalize olacak ve eski legalist uzlaşmacı üst tabaka devrimcisi tipinden bütünüyle farklı yeni bir devrimci militan tipinin şekillenmesine doğru ilerleyişle sonuçlanacaktır. Böylesine yetkin unsurlara sahip olmadıkça, tarihsel olarak ne kadar haklı olursa olsun hiçbir sınıf, ne kadar yüce amaçlara sahip olursa olsun hiçbir dava zafere ulaşamaz.
‘71 hareketi, özellikle de THKO, gençlik hareketinin en militan, tüm ezilen ve sömürülen sınıfların kurtuluşu davasına en bağlı ve en kararlı unsurlarının hareketidir. Merkezine emperyalist egemenliği ve mevcut düzeni yıkmayı almasına karşın, sınıfsız sömürüşüz bir dünya kurma, tüm ezilen ve sömürülenlerin kurtuluşunu gerçekleştirme, bu kuşağın istemleri arasında yer alıyordu. O, diktatörlüğün yoğunlaşan saldırıları ve revizyonizmin-reformizmin baltalayıcı çabaları karşısında zaafları bütün yalınlığıyla ortaya çıkan kendiliğinden hareketin açmazlarını aşma çabasının, hareketi doğru bir önderliğe kavuşturma ve ilerletmenin, bunun için gelişen hareketin en bilinçli, en fedakâr, en kararlı unsurlarını Marksist-Leninist teoriyle donanmış bir genelkurmay olarak örgütleme yönelişinin bir sonucudur. Ancak, deneyim eksikliği, gerekli teorik-pratik-örgütsel miras ve birikim yoksunluğu, en önemlisi de modern revizyonist ihanetin yol açtığı kargaşa ve tahribat, 60’lı yılların ortalarından itibaren gelişen kitle hareketinin bağrında yetişen genç devrimcilerin, bu çaba ve yönelişlerini sınırlıyor, bilimsel bir bakış açısıyla devrimci teoriyi kavrayıp dünyayı yorumlamak ve değiştirmek için kullanmalarını engelliyordu. Tüm yanılgılarına, en önemlisi de, Marksist-Leninist teorinin kavranışına ve uygulanmasına ilişkin yanılgılarına, eksikliklerine ve hatalarına karşın, yeni bir toplumun kurucusu proletaryanın ideolojisine ve yegane eylem kılavuzuna, devrim ve sosyalizm davasına tutkulu bağlılık ve kendini adama, zafere olan kesin inanç, onları karakterize eden özellikler arasında yer almaktadır. Bu özellikler, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın yaşamlarının son anlarında; asılırken, haykırdıkları sloganlarda ve geliştirdikleri tutumda bir kez daha bütün yalınlığıyla görülecektir.
Oluşmakta ve giderek kristalime olmakta olan bu yeni devrimci militan tipi, eski üst tabaka devrimciliğinin kalıntılarını taşımakla birlikte, toplumun en devrimci sınıfı olan işçi sınıfının öncü komünist savaşçısının özelliklerini taşıyan öncülüdür. Tarihsel olarak üst tabakaların hareketinden aşağı sınıfların bağımsız hareketine doğru ilerleyiş, aynı zamanda üst tabaka devrimciliğinden ancak proletaryanın öncü savaşçısı olabilecek yeni militan tipine doğru ilerlemeye de denk düşüyordu. Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan bu geçiş sürecinin en gelişmiş, dolayısıyla da en ileri militan-önder tipini oluşturdukları için hem bu dönemin simgesi hem de en son halkası oldular. En ileri ve son halkası oldukları içindir ki, 68 ve 71 hareketinin platformunda kalınarak tarihin ileriye doğru dönen çarkına uygun bir ilerleyişi sürdürmenin olanakları genişletilemez ve sıçramakla olanaklı hale gelebilirdi. Bu günümüzde kanıtlanması gereken bir öngörü değil, yaşanan süreç tarafından pratikte kanıtlanmış ve her gün kanıtlanmakta olan bir gerçektir. ‘71’in ihtilalci kuşağının platformunda kalarak 71 ihtilalciliğini ilerletme çabaları, tarihsel olarak bu hareketin oynadığı devrimci ve ilerletici rolü oynamadığı gibi, devrimci enerji ve birikimin harcanmasına yol açmakta ve yer yer küçük burjuva yozlaşmanın girdabına düşmekten ya da reformist bir platforma kaymaktan kurtulamamaktadır.
Yeni bir platforma, proletaryanın devrimci mücadelesi platformuna, proleter devrimi zeminine sıçramadıkça 68-71 harekeli sürecinde oluşmakta olan yeni devrimci militan tipi, eski üst tabaka devrimciliğinin ideolojik, politik ve pratik-örgütsel tüm kalıntılarından arınamaz ve kendini karakterize eden ilerici devrimci özelliklerini geliştiremezdi. Proletaryanın öncü savaşçısı olacak, yeni komünist-devrimci militan tipi de 68 ve 71 kuşağının yadsıdığı ancak tam arınamadığı üst tabaka devrimciliğinin tüm özelliklerinden arındığı ve onların kişiliklerinde simgeleşen yeni militan tipinin en olumlu ve devrimci özelliklerini geliştirerek taşıdığı ölçüde oluşabilirdi. Bu nedenle devrimci proletarya ‘68 ve ‘71 hareketinin doğal mirasçısı iken, bu dönemin kuşağı proletaryaya bağlandığı, onun yegâne eylem kılavuzu Marksist-Leninist teoriyi kavrama ve uygulama da yetkinleştiği ölçüde başlattığı süreci ilerletmenin, ideallerini ve amaçlarını gerçekleştirmenin, idealleri ve amaçlarıyla çelişen ideolojik, politik, pratik-örgütsel yanılgılarından arınmanın olanaklarına kavuşabilirdi. Onları karakterize eden ve önceki kuşaklardan ayırt eden özellikleri ancak Marksizm-Leninizm’in bilimsel kavranışı ve işçi hareketiyle birleşme temelinde serpilip gelişme olanağı bulabilirdi.
En gelişmiş ve olgunlaşmış ifadesini Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın kişiliklerinde bulan 71 devrimci kuşağının devrimci özelliklerinin, başta ileri işçiler olmak üzere, işçi ve emekçi hareketine mal edilmesi dün olduğu gibi bugün de önem taşımaktadır. Çünkü emperyalizm ve dünya gericiliği; revizyonizmin ve oportünizmin tam desteğinde, bütün ülkelerde devrim ve sosyalizm mücadelesine vurduğu geçici darbeler ve kazandığı zaferlerden hareketle, tüm olanaklarını da kullanarak emperyalist kapitalist köleliği yıkmaya ve baskının, sömürünün ve toplumsal eşitsizliklerin yok edildiği yeni bir dünya kurmaya yönelmenin umutsuz bir çaba olduğu fikrini yaygınlaştırmaya çalışıyor. Mevcut kölelik şartlarında bireysel kurtuluş peşinde koşma tek gerçekleşebilir çözüm yolu olarak sunuluyor,
Dünya proletaryası ve ezilen halkların devrimci hareketinin, revizyonist karşıdevrimin Arnavutluk dışındaki sosyalist ülkelerde 1950’li yılların ikinci yarısında zafere ulaşmasıyla birlikte girdiği yenilgi sürecinin, tahrip edici sonuçlarının bütün yalınlığıyla ortaya çıktığı, sadece kitlelerin geri kesimleri arasında değil ileri kesimleri arasında da sosyalizme ilişkin tereddütlerin, umutsuzluğun geliştiği ve kendi gücüne güvenin sarsıldığı, emperyalist-burjuva sözde liberal ideolojinin çağımızda en güçlü ve yaygın dönemini yaşadığı; buna karşılık emperyalist-kapitalist sistemin, genel bunalımının yeni bir aşamasına doğru hızla yol aldığı bir süreçten geçiyoruz. Emperyalizm ve dünya gericiliği, dünya proletaryası ve ezilen halkların devrimci hareketine vurduğu ağır darbeleri, kesin zafer olarak ilan ettiği geçici zaferlerini kutlayamadan, giderek derinleşen açmazların girdabına sürüklenmektedir.
Dünyanın bu gün girmekte olduğu süreç; proletarya ile burjuvazi, emperyalistlerle ezilen halklar ve emperyalistler arasındaki çelişkilerin giderek keskinleştiği, yeni bir devrimler, altüst oluşlar ve savaşlar dönemidir. Bu dönem, dünya devriminin, onun iki bileşeni dünya proletaryasının ve ezilen halkların devrimci hareketinin yeni bir atılımı için, yeni bir aşamaya sıçraması için koşulların olgunlaştığı bir dönem olacaktır.
Emperyalist kapitalist sistemin genel bunalımının yeni bir aşamasına doğru hızla yol aldığı bu sürece; Türkiye, emperyalizmin en zayıf halkalarından biri olarak giriyor. Bu sürece, emperyalizmin en zayıf halkalarından biri olarak girmek, Türk ve Kürt ulusundan işçilerin ve emekçilerin, komünistlerin ve devrimcilerin tarihsel olarak üstlendikleri görev ve sorumlulukları azaltmıyor. Aksine onların yenilgi döneminin ruh hali ve karamsarlığı bir yana, kalıntılarından hızla kurtulmalarını, dünden yüz kat, bin kat daha ileri bir yetenek, fedakârlık ve kahramanlık göstermelerini gerektirmektedir.
Koşullar ne kadar olgunlaşırsa olgunlaşsın, devrim ve sosyalizmin zaferi, proletaryanın ve halkların kurtuluşu kendiliğinden, hiçbir direnme olmaksızın gerçekleşmeyecektir. Emperyalizm ve dünya gericiliği baskı, sömürü ve kölelik düzenlerini sürdürmek için sonuna kadar tüm güçleri ve olanaklarıyla direneceklerdir. Ancak onların hiçbir çabası ve direnişi, tarihin ileriye doğru dönen çarkını durdurmaya yetmeyecektir. Onların hiçbir çabası ve saldırısı, dünya devriminin zaferini engellemeyecektir.
Emperyalizmin ve diktatörlüğün bugüne kadar olan tüm saldırıları bizi yıldıramadığı gibi, proletaryanın ve halkların devrimci mücadelesinin aldığı geçici yenilgi, sosyalizmin zaferine olan kesin inancımızı sarsmadığı gibi; bundan sonraki saldırıları ve çabaları da, bizi, TDKP’yi, onun militanlarını ve gençliğini yıldıramayacaktır. Deniz Gezmiş’in son nefesini vermeden önce haykırdığı slogan; emperyalizmin ve kapitalizmin ölümü, tarihin çöplüğüne gömülmesi gerçekleşecektir. Hiçbir çaba, hiçbir güç bunu engelleyemeyecektir.
—Kahrolsun Emperyalizm ve Kapitalizm!
—Yaşasın Devrim, Yaşasın Sosyalizm!
—Yaşasın Dünya Devrimi!
—Yaşasın Marksizm-Leninizm!..

Mayıs 1993

“Dr. Kıvılcımlı, 1902 Priştina doğumludur. 1921 yılından itibaren Türkiye devrimci harekeli içinde örgütlü bir biçimde yer almış, ömrünün 22 yılını yan derebeyi Türkiye zindanlarında geçirmiş, 11 Ekim 1971’de Belgrat’ta ölmüştür. … Bu düşünce ve davranış önderi, çağımızda sosyal devrimin biricik öz gücü olan işçi sınıfının bilimini kendi ülkemizin orijinalitesiyle işleyip geliştirmiştir.
Bugün Türkiye’de teori denildi mi, akla Dr. Hikmet Kıvılcımlı gelmekledir. Ülkemizin içinde yer aldığı bir boyutta, Doğu toplumlarının antika modern karma yapısı, Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın tez ve metodu ışığında ele alınmadıkça devrimci harekelin önündeki yapısal/ politik ve ideolojik/teorik sorunları çözmedeki yetersizlikler asılamayacaktır.”
Bibliotek yayınevi, Dr. Hikmet’in yeniden yayınlamaya başladığı kitap ve yazılarını, bu sözlerle okuyucuya sunuyor.
Dr.Hikmet Kıvılcımlı, Komünist Enternasyonal’in savaşçı bir müfreze olmayı başaramayan partilerinden birisi olan TKP’nin doğuşken, inatçı ve çalışkan bir militanıydı. O da, elde silah, ulusal sınır tanımayan enternasyonal bir savaşçılık örneği veren Mihri Belli’nin “aykırı” durumu gibi, üretken ve verimli teorik emeğiyle TKP bünyesinin “yabancı” unsularındandı.
Onun teorik ve pratik eylemi, böyle bir çelişmenin ortasında boy verdi: Bir yanda, uluslararası komünist hareketin bütün birikimiyle ve mücadele olanaklarıyla ilişkide olan bir partinin üyesi olmak, ama öte yandan, bu ilişkiyi teorisizliğin ve eylemsizliğin gerekçesi yapabilmiş bir yapı ile kuşatılmış bulunmak…
Bu koşullarda Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın teorik ve pratik çabası, belli başlı iki önemli alanda TKP’nin özelliklerinin açığa çıkmasına yol açmıştır.
Birincisi, Kıvılcımlı’nın TKP içinde gerçekleştirdiği eleştiri ve öneriler, TKP’nin örgütsüzlüğünü, teorisizliğini ve eylemsizliğini açığa çıkarır.
İkincisi, Kıvılcımlı’nın eleştirileri ve önerileri ile birlikte ortaya koyduğu teorik eser, TKP’nin bütün yapısı, önderlik özellikleri ve teorik şe-killenişi ile gidebileceği mümkün son noktanın, sınıf uzlaşmacılığı ve darbecilik olabileceğini gösterir. Bir başka deyişle Kıvılcımlı’nın temsil ettiği revizyonizm, TKP’nin ideolojik ve politik yapısının mantıksal sonuçlarından ve onun en gelişmiş, tamamlanmış halinden başka bir şey değildir.

KIVILCIMLININ ELEŞTİRİLERİ IŞIĞINDA TKP’NİN TEORİSİ VE PRATİĞİ
Ömrünün 22 yılını, kendi deyimiyle “yarı derebeyi Türkiye zindanlarında” geçirmiş olan Dr. Hikmet Kıvılcımlı, belki de bu yüzden, TKP’nin orta kademelerinden yukarı çıkamamış, daima militan tabana yakın yerlerde, “kendi bildiğince” yer tutup mücadele etmiştir. Parti içi ilişkilere, kliklerin-fraksiyonların gözüyle ya da sınıf mücadelesini Sovyetler Birliği’nin dış politikasından ibaret sayan ve yurt dışını mekân tutmuş sözde önderlerin bakışıyla değil, gündelik mücadelenin ihtiyaçlarıyla, militanların ve işçilerin anlayışıyla değerlendirmeye çalışmıştır. Bu bakımdan onun TKP’ye yönelttiği eleştirilerin ve üst kademelere aralıksız olarak yazıp gönderdiği önerilerin, TKP’nin iç hayatına, mücadele ve örgütlenme anlayışına ilişkin ciddi ve kalıcı eleştiri öğeleri içerdiği söylenebilir. Onun eleştirilerinin ve önerilerinin analizi, TKP’nin tarihine eleştirel bir bakış için değerli ipuçları sunmaktadır, iler ne kadar, bu eleştiri ve önerilerin hemen hemen tümü, TKP’yi içinde bulunduğu açmazlardan çıkarmaya yönelik iyi niyetlerin eseriyse de, sonuçta, partinin o dönemdeki politikalarını, taktik ve stratejisini belirleyen genel anlayıştan fazlaca kurtulabilmiş de değildir. Bu yüzden, aynı eleştiri ve öneriler, TKP’nin kendi içinde geliştirilebilecek eleştiri ve teori çabasının sınırlarını nasıl belirlediğinin de göstergesidir.

KIVILCIMLININ GÖZÜYLE TKP’NİN IÇ HAYATI
a-TEORİ
Dr. Hikmet Kıvılcımlı, on yıllık bir süre içinde tamamladığı ve tartışılmak üzere TKP Merkez Komitesine sunduğu “YOL” adını taşıyan çalışmalarında, ideoloji, sosyal gelişim, Parti Tarihi, strateji planı, taktikler, gibi o zamana kadar bu genişlik ve derinlikte ele alınmamış olan konuları işler. Ülkenin ve dünyanın özgül koşullarının ve tarihsel gelişmenin bir analizini, TKP’nin teorisinin temeline koymaya çalışır. Çünkü “Teorisizlik”, Dr. Hikmet Kıvılcımlı’ya göre, TKP’nin başlıca eksikliklerinden birisidir. O, partinin yaşadığı birçok geriliğin yanı sıra, teorisizliğin, üstelik görülmeyen bir eksiklik halinde oluşuna dikkat etmektedir.
TKP’nin bu hastalığın başlıca görünüşlerini, Dr. Hikmet Kıvılcımlı şöyle sıralar:
“— Genel olarak teorisizlik: (bizde teorisyen çok, önemli olan pratikçiliktir!)
“Bizde sanıldığından çok genelleşmiş bir kanı var: Parti şimdiye kadar hep teoriye önem verdi, pratiği ihmal etti denir. …
“Neden kimileri bizde teoriyi fazla’ buluyor? … Türkiye’de bilimsel sosyalizm, bir aydın davranışı olarak başladı. Ve çok kez sosyalizmin bütün çabalarını yayın alanında merkezileştirdi. En çok işitilen ve izlenim bırakan şey legal yayınlardı.
“Ne var ki, bu yayınların tümüne bir göz atılacak olursa, orada sistematik bir ülkü propagandasından çok, sosyalizme şöyle böyle, değinen plansız,  dağınık makale parçacıkları görülür…
“Yığın hareketinden inalla uzak kalan bu başlangıç, birçoklarına teoriyi suçlama fırsatını verdi. Çünkü bu birçokları, bürokrasiyi ve sekterizmi ‘teori’ sayıyorlardı.”
“Öyleyse bizde teori, fazla olmak şöyle dursun, eksikten de daha aşağıdadır. Eğer teoriyi bir istem, bilimsel bir sentez sayarsak, teorinin en canlı bölümünde büyük bir yoklukla karşı karşıyayız.”
Dr. Hikmet, sosyalist hareketi bir ağaca benzetiyor ve ekonomik mücadeleyi, bu ağacın kökü, siyasi mücadeleyi gövdesi ve teorik mücadeleyi de, ağacın yapraklan ve meyveleri olarak tasvir ediyordu. Bu benzetmeden yola çıkarak, TKP’nin o dönemde kendisini başlıca siyasi mücadele aracılığıyla gösterdiğini kaydederek, teorik ve ekonomik mücadelenin bulunmadığına işaret ediyordu. “Bizdeki sosyalist mücadele ağacının ne meyvesi, ne kökleri var denecek durumdadır.  Yalnız gövdeyiz, demek kütüğüz!”
Gerçekten bu “kütük” gibi hareketsiz ve hantal gövde, siyasi mücadeleyi de asla “varız” diyebilecek dereceye yükseltebilmiş Hikmet’in benzetmesi, mücadelenin farklı biçimlerinin, kök, gövde ve yapraklar gibi birbirinden bağımsız ve sırayla varolabilecek parçalar halinde sıralıyor. Gerçekten, Leninist bir partide, siyasi mücadele, diğer bütün mücadele biçimlerini, kendisinde birleştiren ve diğer mücadele biçimlerine yön veren merkezi mücadele biçimi olarak kavranıp uygulanır. Fakat “siyasi-mücadele” denilince, “bildiri dağıtmak”, “illegal yayın faaliyetini yürütmek” gibi rutin propaganda faaliyetinden ötesinin akla gelmediği TKP yapısı içinde, teorik ye ekonomik mücadelenin de önem ve değeri olamazdı.
Ekonomik mücadelenin,   Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın benzetmesinde olduğu gibi, sosyalist mücadelenin kökü haline gelebilmesi için, partinin işçi sınıfı içinde, sendikalar, dernekler, tüketim kooperatifleri gibi işçi örgütleri içinde etkili bir çalışmasının bulunmasıyla yürütülmeliydi. Böyle bir dizi örgütle çevrelenmedikçe, partinin, işçi sınıfı mücadelesinin en ilk biçimi içinde yer alması ve ona önderlik etmesi düşünülemezdi. Elbette bu olmadıkça, mücadele biçimleri içinde en gelişmişi ve en örgütlüsü olması gereken siyasi mücadelenin yürütüldüğünden yapraklan ve meyveleri de söz edilemezdi. Bu noktada, Dr. Hikmet’n “kütük” benzetmesi tam yerine oturmaktadır.
Bu eksiklik, partinin teorisizliğinin diğer bir temel nedenini de açıklamaktadır. Teori, yalnızca, Marksizm-Leninizm’in kurucularının eserlerinin incelenmesi genel felsefi, ekonomik incelemeler yapılması anlamına gelseydi, TKP’nin bu bakımdan tamamen yoksul olduğu söylenemezdi. Ama teori, gerçek anlamıyla, aslında devrimci pratiğin sorunlarına genel ve temel cevaplar bulmaya yönelik bir çaba olarak tanımlandığında, TKP, bu bakımdan kelimenin tam anlamıyla “yoksul”dur. Çünkü TKP, ciddi olarak böyle bir çabaya girmesi için gerekli nesnel ilişkilerden yoksundur. Kitlelerin mücadelesi içinde olmayan, onlara önderlik etme diye bir sorunu bulunmayan bir partinin, önüne ciddi teorik problemler çıkmaz. Yığınların pratik mücadelesine teorik bir biçim kazandırmak, bu teori aracılığıyla yığınların mücadelesini daha da yükseğe çıkarmak, böyle bir parti için hedef teşkil etmez.
Aynı şekilde, yığınların mücadelesinin problemlerini kendi problemi olarak kavramayan bir partinin, bu problemlere çözüm getirecek çabalar içinde bulunmamasının bir diğer anlamı partinin iktidar yolunda yürümediğidir.
İktidar mücadelesi veren bir parti, gerçekten ülkenin sosyo-ekonomik, tarihsel yapısı, sınıfların mevzilenmesi ve karşılıklı sosyal ve siyasal ilişkileri vb. araştırmaları tamamlamış olması önemli bir ölçüttür ve teorik mücadelenin bu bakımdan gösterdiği gelişmişlik düzeyi, partinin diğer mücadele alanlarındaki düzeyinin de göstergesi olacaktır. Dr. Hikmet’in teorik mücadeleyi “ağacın yaprak ve meyvelerine” benzetmesi, bu bakımdan da doğrudur. Meyvesiz ve yapraksız bir ağacın, kök ve gövdesinde de ciddi hastalıklar bulunduğuna hükmetmek yanlış olmayacaktır. Özel olarak, partinin sosyo-ekonomik yapı, strateji, taktik gibi konularda teorisizliği onun sosyalist mücadelenin temel biçimleri üzerindeki etkisizliğinden ve yetersizliğinden kaynaklanmaktadır ve genel yetersizliğinin ölçüsü olarak rol oynamaktadır.
Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın teorik mücadeleye verdiği önem ve tek başına giriştiği çalışma, diğer mücadele biçimlerinde de Parti’nin ilerleyebilmesi için yol gösterici olma iddiasını bu yüzden taşımaktadır. Dr. Hikmet, teorik çalışmanın eksikliğini, diğer mücadele dallarındaki geriliğin bir sonucu olarak görürken, kendi teorik çabasının, diğer dallardaki eksiklikleri de giderecek bir içerik taşımasına özen göstermektedir. Bunu ne derece başardığı ve önerdiği yeniliklerin ve taktiklerin geçerliliğini, yazımızın önümüzdeki bölümlerinde inceleyeceğiz. Ancak şimdiden şu kadarını söyleyebiliriz ki, Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın teorik çabasının yer yer içerdiği önemli devrimci unsurlara rağmen, içinde yaşadığı geriliğin lekelerini taşımaktan da uzak kalamamıştır.
Yıllar sonra, 12 Mart rejiminin takibinden kaçarken Brejnev’e yazdığı mektupta Dr. Hikmet Kıvılcımlı, teori konusunda parti içinde iki tavır iki yaklaşım biçimi bulunduğunu öne sürer: “1. Kategori: Bir Marksist-Leninist militan Türkiye’de, teorice ve pratikçe tam elli yıl dövüşüyor. 22 yıllık hapishanelerini, her defasında, Lenin’in dediği gibi: ‘Alfabeden başlayıp, yüce cebiri bitirecek’ bir okula çeviriyor. Sabırlıca-sına ve sistemlicesine Marks-Engels-Lenin-Stalin’i, Tarihi, Ekonomi Politiği, Diyalektiği, Tarihçi Maddeciliği klasik olarak etüt ediyor. Ve Lenin’in öğütlediği gibi, kendi ülkesinin tarihini, ekonomi politikasını ve sınıf ilişkilerini özge orijinallikleri içinde araştırıyor. Böylece o militan, yüzlerce kitap yazıyor. Kendi dilinde, çoğu temelli orijinal olan 40’tan aşırı kitap yayınlıyor.
2. Kategori: Sovyetler eşiğini ‘aşındırma’ zanaatında ‘uzmanlardan’ derleşiktir.
Onlar için
‘İdeoloji’: kimi Sovyet metinlerini yarım yamalak, yanlış tercüme veya dörtte bir intihal etmektir.
Bir ülkenin veya genel tarihin sosyal karakteristiklerini araştırmak anti- Marksizm ve anti-sovyetizme çalan affedilmez bir bid’attir.
Marksizm-Leninizm, hakiki veya hayali düşmanlara karşı, gelişigüzel söğerce kusulacak kimi soyut klişelerden başka bir şey değildir. ” (Kim Suçlamış, s. 154)
Bu satırlarda, Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın tek başına kendisinin bir kategori oluşturduğuna inandığını görüyoruz. Saydığı bütün özellikler, kendisine aittir. TKP’nin tarihinde, aralıklarla da olsa, 22 yıl hapis yatan başka militan yoktur. 40’tan fazla kitap yazan tek kişi Dr. Hikmet’tir. 2. Kategori olarak tanımladığı grup içinde ise, belki onlarca, yüzlerce TKP’li vardır. Genel özellikleri, Sovyetler Birliği’nde besleme olarak yaşamak, kulaktan dolma, kitaplardan aşırma bilgi kırıntılarını büyük teorisyenliklerini göstermek için kullanmak.
Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın ölümün eşiğinde yazdığı bu satırlarda büyük bir öfke ve buna bağlı bir sübjektivizm bulunduğunu kabul etsek bile, son çözümlemede, söylediklerinde büyük bir gerçek payı vardır. Gerçi kendi çalışmalarının da Marksizm-Leninizm açısından pek çok tartışılacak yönü vardır; ama gerçekten Dr. Hikmet Kıvılcımlı dışında parti içinde “ülke orijinalitesini araştıran” bir başka teorisyen olmamıştır.

b- ÖRGÜT
Dr. Hikmet, bütün bu çalışmalarının aslında en sert mücadele biçimlerinden birisi olduğunu ve partinin bürokrat-revizyonist yöneticilerine karşı içeriden yürüttüğü muhalefetin gerçekten hangi sonuçları doğurabileceğini yaklaşık kırk yıl sonra gözleriyle görecektir. 12 Mart’tan sonra, kanser sancılarıyla kıvranarak kaçmayı başardığı Bulgaristan’dan ve Doğu Almanya’dan sınır dışı edilince, o z aman Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri olan Brejnev’e aşağıdaki satırları da içeren bir mektubu yazar:
“… ben 70yaşındayım ve 50 yıllık süreden beri Marksizm-Leninizm’in sancağı altında dövüşüyorum.
“50 yıldan beri, durmak ve silah bırakmak nedir bilmeksizin, Türk burjuvazisince ‘Azılı komünist; Moskova’ya git’ diye bağırılarak işkenceli kovuşturmalara uğradım.
“Ben, gene bir ‘Azılı komünist; Moskova’ya git’ diye bağırılarak, 40 yıldan fazla
ağır cezalara mahkum edilip, tüm 22 yıl yarı-derebeyi Türkiye’nin zindanlarında kaldım.
“Gene ben, Mart 1971’den beri, CIA’nın yönettiği faşistomilitarist İstanbul Sıkıyönetim Mahkemesince tezgâhlanmış bulunan ölüm cezası altında hep ‘Azılı komünist; Moskova’ya git’ diye bağırılarak yeniden kovuşturuluyorum ve bütün Türkiye radyoları ve” gazeteleri tarafından afişleniyorum.
“… Emperyalist ülkeler, hukukça siyasi sığınganlara barınma hakkı tanırlar.
“Buna ihtiyacımız yoktur. Zamanımızda, III. Komünist Enternasyonal’in bir karan, herhangi kapitalist ve faşist itisaflarından kaçmış siyasi sığınganlar için, Proletarya Vatanı kapılarının daima gönül hoşluğu ile açık bulunduğunu ve o gibi sığınganların SSCB’de Barınma Hakkına sahip olduklarını resmen tasrih etmişti.
“III. Enternasyonalin bu kararı, yalnızca komünistlere münhasır değildi. İyice bilmiyorum, şimdi bu K.E kararı, Sovyetler kanun konumları için de geçerli midirler, yoksa bütün gelenekcil mantık sonuçlarıyla yok mu edilmişlerdir?
“Derken, Sofya’da pek orijinal bir yandan dokundurma ile, hayatımda ilk kez herhangi bir “Türk Komünist Partisinin (ki Moskova’da yahut Berlin ‘de bulunurmuş) beni kendi kanunlarının dışına atmış olduğu haber verildi… Bunun mantık sonucu olarak Moskova ile kısa bir danışıştan sonra, Bulgaristan Halk Cumhuriyeti ile Alman Demokratik Cumhuriyeti polisleri, hiç bir izahat vermeksizin, beni iki arkadaşımla birlikte, kendi sosyalist sınırları dışına, Amerikan emperyalizminin askercil üssü Türkiye’nin dostları olan kapitalist ülkelere doğru ve Interpol ağlarına doğru, ne yaşıma, ne geçmişime, ne ameliyat sonrası kanser kanamalarıma ve acılarıma bakmaksızın püsürtüp attılar. “Bu, sosyalist adalet midir? Cinayetim ne idi?
O ilama hükmünü kim vermişti?
“Bütün bu tedbirler, sırf burjuvazinin 50 yıldır bana karşı ‘Azılı komünist; Moskova’ya git’ diye savurduğu suçlamaları yalanlamak için alındı ise… teşekkür ederim.”
Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın TKP’nin örgütsel yapısına yönelttiği ilk ciddi ve sert eleştirilerin tarihi, ‘30’lu yılların hemen başındadır.
‘30’lu yıllarda, bütün dünyada yükselen devrim ve demokrasi mücadelesinin, Türkiye’de de yankılanması ve sosyalizm ekseninde toparlanmasının sonuçlarını, başta örgütsüzlük problemiyle yaralı bulunan TKP’nin karşılayabilmesi olanağı görünmüyor. TKP, hem bu akıma önderlik edecek güçte ve örgütlenme düzeyinde değildir, hem de bu akımın parti içine proleter olmayan akımların ve unsurların girmesine karşı koyacak deney birikiminden ve teorik bütünlükten yoksundur. Dr. H. Kıvılcımlı, bugünden bakılınca önemle değerlendirilmesi gereken bir teorik kavrayışla, TKP’nin bu gelişme karşısında, en başta hizipleşme olma üzere, çeşitli savrulmalara ve küçük-burjuva sapmalara açık hale geleceğine işaret ediyor.
“Hareket partileştikçe,  radikalleşen yığınların, devrimcileşen orta sınıfların çekim merkezi ve odağı parti oluyor. Tekelci sermayenin baskısına ve ezişine dayanamayan küçük-burjuva unsur, başka sınıfların devrimcileri, merkeze doğru dışarıdan partiye doğru yerçekimine ve kanıtıya tutuluyorlar” (1)
Dr. Hikmet Kıvılcımlı, buna karşı, Parti’nin Bolşevizm’e sımsıkı sarılarak, “çelikten bir Marksist-Leninist Ortodoks çekirdek halinde pratik ve teorik, biricik gerçek sosyalist partiyi gerçekleştirmek, kitaptan hayata geçirmek” (2) yolunda çok ciddi önlemler alması gerektiğini vurguluyor.
Dr. Hikmet’in notlarından anlaşıldığına göre, TKP içinde, o dönemde, devrimci dalganın yarattığı yönelimi kanalize etmek, yönlendirmek ve “partili kılmak” konuları üzerinde Parti içinde bir tartışma bulunmaktadır. Parti içinde ve dışında, bir kısım sosyalistin, yığın hareketinin karakteri ve yönlendirileceği hedef konusu, tarihsel durum analizine dayandırılmaya çalışılarak, gerici tespitler yapılmaktadır.
Buna göre, işçi sınıfı, Türkiye’nin tarih sahnesine “geç gelmiştir.” Sayıca da, nüfusun az bir bölümünü teşkil etmektedir. Bu iki tespitten hareketle ve burjuvazinin “anti-emperyalist devrimciliğine” daha fazla güvenilmesiyle, devrimci sosyalizme yabancı, burjuva kuyrukçusu ve reformist bir akım doğar. Bunlar, Dr. Hikmet için şiddetli eleştirinin konusu olur.
“Garip değil midir ki, bizde ‘işçi sınıfı yoktur’ ya da ‘yok denilecek kadar azdır’ diyen oportünistler kimlerdir? Türkiye’de bütün musallatlığıyla yaşayan bir kapitalist sınıfın ‘anti-emperyalist’ cephesine hayran ve kul olanlardır” (sf. 55)
Gerçekten bu tür aydınlar ve teorisyenler, Dr. Hikmet’in hemen yanı başındaki yoldaşlarıdır. Bizzat partinin içinde ve merkezinde bulunmaktadırlar. Dr. Hikmet, işçi sınıfının toplumsal etkinliğinin zayıflığından hareket ederek onun niceliğini ve niteliğini tartışanlara karşı, bu eksikliğin dolaysız olarak “örgütsüzlükten”, “politik olarak örgütsüzlükten” kaynaklandığını gösterir. Bu, günümüz koşullarında da açıklayıcı özelliğini kaybetmemiş olan devrimci bir tespit ve eleştiridir. “Türkiye’de geniş ve elle tutulur açık (politik ya da ekonomik) işçi örgütlerinin bulunmayışı, neyi gösterir? Türkiye işçi sınıfının devrimci mücadelesinin yokluğunu değil, salt legal alandan terörle kovulduğunu gösterir.» (56)
“Türkiye’de işçi sınıfının niceliğini ve niteliğini de inkâr etmek, sınıflar savaşının tarihini bilmemekten ya da bilmezliğe gelmekten başka bir anlam taşımaz. İşçi sınıfının gerek dünya, gerekse bir ülke devriminde ‘pasif’ kalacağını ummak nedir? Türkiye’de işçi sınıfı yerine bir işçi mezarlığı düşünmektir.” (57)
Parti içinde, “proletaryanın ülke içinde tarih sahnesine geç gelmiş olması” kavramından hareket ederek kuyrukçu politikaları, uzlaşmacı eğilimleri gerekçelendirmeye çalışanlara karşı Dr. Hikmet Kıvılcımlı, bu kavramın ifade ettiği durumun eğer devrimci bir taktik ve örgütlenme planı çerçevesinde ele alınırsa, bir avantaj haline getirilebileceği noktasından karşı çıkmaktadır. Fakat TKP içinde, bu eleştirileri ciddiye alarak gereğini yerine getirmeye koyulacak güçte bir önderlik, ya da Dr. Hikmet’in eleştirilerini partinin güçlenmesi yolunda bir manivela olarak kullanabilecek nitelikte bir kadro birikimi yoktur.
Tıpkı, teorideki yoksulluk gibi, örgütlenmedeki geriliğin de başlıca sebeplerinden birisi, işçi sınıfı ile ciddi devrimci bir politika temelinde ilişkinin gerçekleştirilmemiş olmasıdır. Bu durum, bir yandan işçi sınıfının mücadelesine uzaklığın teorileştirildiği Aydınlık dergisi türünde bir oportünizme yol açarken, diğer yandan da, işçi sınıfı içinde Dr. Hikmet Kıvılcımlı’ının deyimiyle ‘aristokrat tabaka’yla ilişkinin tercih edilmesine yol açmaktadır. Kuşkusuz, burada, Dr. Hikmet’in o günün koşullarında Türkiye’de bir işçi aristokrasisi bulunduğunu söylemesi bakımından eleştirilebilir; ancak, sonuç bakımından, genel örgüt anlayışı, sosyalizm mücadelesi ve işçi sınıfı ile ilişki konularının birbirine bu biçimde bağlanmış olması, mücadelenin zaaflarına ilişkin kendi içinde, tutarlı ve bütünlüklü bir eleştiri geliştirildiğini göstermektedir.
Dr. Hikmet, Amele Teali Cemiyeti’nin “Parti’nin oraya sokulmasından dolayı” battığını söyleyenlere karşı şu cevabı vermektedir: “bu tezin anlamı belli: burjuvaziyi ürkütmemek için siyasetten vazgeçelim. Bir derneği yaşatmak için, onun bilincini ve köklerini derinleştirmeydim. Onu burjuvazinin elinde oyuncak bırakalım.
“Oysa kuyrukçuların sözünü ettikleri Amele Teali Cemiyeti’ni somut olarak ele alalım. Bu ‘çaresiz’ Cemiyeti batıran nedir? Her şeyden önce, onun içinde kuyrukçuluğu işleterek sınıf siyasetinden uzaklaşmasını ve bir aristokrat işçiler kahvesi ya da gazinosu halinde soysuzlaşmasını körükleyen kuyrukçuluktur. Sonra, cemiyetin bir kitle oluşumu olmaktan çıkması üzerine, gerçek sosyalist politika ve taktikle hareketi derinleştirememe-si ve kökleşmemesi yüzünden derneğin ölümünü kolaylaştıran gene kuyrukçuluktur.
“Demek ki iş kuyrukçuluğun iddialarının tam tersidir. Amele Teali Cemiyeti, Marksist Partinin gerçek sosyalist etkisi altında layıkıyla kalmadığı için, kuyrukçuluğa saptığı için çökmüştür.” (Yol, 1. s. 229)
c- EYLEM
Bir partiyi değerlendirmenin en kestirme yolu, onu eylemleri içinde izlemektir. Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın gerek TKP’yi eleştirirken ortaya koyduğu tezleri değerlendirmek gereksemez. TKP’nin bu tezler ve eleştiriler karşısındaki durumunu açık olarak görebilmek için, onun belli başlı tarihsel anlardaki eylemini incelemek doğru bir yol olacaktır. Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın bu bakımdan en önemli eseri, “İHTİYAT KUVVET MİLLİYET- ŞARK MESELESİ” (Yedek Güç Ulusallık- Doğu Sorunu) adını taşıyan çalışmasıdır.

Bilindiği gibi, TKP, özellikle Cumhuriyetin ilk yıllarına rasgelen Kürt ayaklanmaları karşısında, hemen hemen daima ve açıkça Kemalist hükümet kuvvetlerinin tarafını tutmuş, Kürt halk hareketini, feodalitenin başkaldırısı, gerici ayaklanmalar olarak değerlendirmiş ve bu eylemlere son derece soğuk durmuştur.
Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın, bu bakımdan da partinin genel tutumundan farklı bir tutum takındığını, özellikle o günlerin koşulları göz önüne alındığında, devrimci bir tavır takındığını görüyoruz.
Kıvılcımlı’nın “Şark Meselesi” üzerine çalışmalarının bir bölümü, Ermeni halkına ayrılmıştır. Ancak, Ermeniler, o dönemde de toplumsal bir faktör olmaktan kaba kuvvetle, devlet terörü ile uzaklaştırılmış olduğu için, bu konu, Kıvılcımlı’nın çalışmalarında fazla yer tutmaz. Diğer yandan, Kıvılcımlı, 1915 soykırımından sonra, bölgede kalan Ermenilerin büyük bir bölümünün Kürtleşmekte olduğunu, dil ve din özellikleri bakımından Kürtlere yaklaştıklarını tespit ederek, Kürt sorunundan ayrı bir Ermeni sorununu gündeme almayı gerekli görmez.

TÜRKİYE: DIŞ İLİŞKİLERİNDE EZİLEN ULUS, İÇ İLİŞKİLERİNDE EZEN ULUS:
Dr. Hikmet Kıvılcımlı, Türkiye’nin durumunu böyle özetlemektedir. Bir yandan emperyalizm tarafından ezilen ve sömürülen Türkiye, bir yanda da içeride ezen ulus rolünü oynamaktadır. (Yol -2, s. 326) “Bugün, Türkiye nüfusunda önemli bir toplam tutan iki ulusal varlık var: Türklük- Kürtlük. Siyasal, ekonomik egemenlik ve üstünlük Türk burjuvazisinde olduğu için, Kürt halkı, mistik ve belirsiz ‘Doğu illeri1 sözcüğü altında, özel ve gizli bir sömürge, şiddetli bir asimilasyon ve daha doğrusu bir yok etme siyasetine uğratıldı. Kemalizm’in bu sömürgeci, yok etme siyaseti, birçok tarihsel ve siyasal zorunluluklar yüzünden, uluslararası denge içinde bugüne kadar adeta tarafsız bir ilgi ya da ilgisizlikle görüldü. … Kemalizm, Doğu illerinde, şimdiye kadar emperyalizmin oyuncağı olan derebeyi unsurlarla çarpışıyor görünebildi… Oysa derebeyliğin Kürdistan’da ayaklandırdığı ya da ayaklandırabildiği yığınlar için söz konusu olan şey, dini alet etmek ya da emperyalizme alet olmaktan çok, ekonomik ve ulusal baskıya karşı bir tepkiydi. Yani Kürt halkı, zulüm denizine düşen her zamanki bir insan gibi, emperyalizm ya da feodalizm yılanına sarılmaktan başka bir şey yapmıyordu.” (Yol-2, s. 326)
Görüleceği gibi, bu görüşler, TKP’nin konuya ilişkin görüş ve tutumlarından tamamen farklıdır. Eleştirilen görüşler, yani Kürt ayaklanmasının emperyalizm ve feodalizm tarafından düzenlendiği iddiaları, TKP’nin temel değerlendirmeleridir. Kıvılcımlı, buna karşılık, Kürt halk yığınlarının ulusal kurtuluş talepleriyle bu taleplerin emperyalist ya da feodal önderlikler tarafından istismar edilmesini birbirinden ayırmaya çalışarak, halkın yanında bir tutum takınmaktadır. Bunun yanı sıra, iddialarını tümüyle tarihsel araştırmalara, güncel istatistiklere, gazete haberlerine dayandırarak ileri sürmekte, böylece TKP’nin bu konuda açık suç ortaklığı yapan merkez yönetici kadrolarını kökten sarsacak bir dizi kanıt sunmaya çalışmaktadır.
Dr. Hikmet Kıvılcımlı, Kürt ulusal sorunu ve hareketini, bir başka siyasal gerçeğin görülebilmesi için de araç olarak kullanmaktadır. Kemalist yönetimin fasit diktatörlük niteliğinin sergilenmesi… Bu tespit de, TKP için tamamen yabancı ve kabul edilemeyecek bir tezdir. Fakat Dr. Hikmet, Kürt halk hareketinin temel karakteristikleriyle Kemalist hükümetin Kürt halk hareketine karşı tutumu arasındaki ilişkiden hareket ederek, rejimin siyasal karakterini çözümlemeyi başarabilmiştir.
Ne var ki, bu çabalar, TKP’nin genel politik ve taktik çizgisini etkilememiş, bu anlamda da, TKP’nin niteliklerinin de açığa çıkarılmasına hizmet etmiştir. Özetle söylenecek olursa, Dr. Hikmet Kıvılcımlı, Kürt sorunu karşısındaki tutumları, demokratizmin ve devrimciliğin kıstası olarak kullanarak, hem TKP’nin devrim, demokrasi ve sosyalizm mücadeleci hakkındaki tutumunu deşifre etmiştir, hem de TKP’nin kuyruğuna takıldığı ve sürekli olarak “anti-emperyalistliği”ni propaganda ettiği Türk burjuvazisinin belli başlı özelliklerini teşhir etmiştir.
Bu özellikleri dikkate alındığında, Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın Kürt Ulusal sorununa ilişkin olarak geliştirdiği bazı tezlerin, o yıllarda daha sonra yanlışlanacak özellikler taşıması fazlaca önemli değildir. Çünkü bu konu ekseninde Dr. Hikmet’in geliştirdiği mücadele, yalnızca Kemalist diktatörlüğe karşı bir teşhir çalışması olarak kalmıyor, aynı zamanda, Komünist Partisi’nin ulusal ve uluslararası zeminde ciddi bir atılım yapması için de bir başlangıç noktası gösterebiliyordu. Örneğin, Dr. Hikmet, o tarihte, Enternasyonal Komünist Hareketin de, ulusal sorun konusunda, TKP’den daha ileride olmadığını söyler. Bu alanda TKP tarafından atılacak bir adımın, uluslararası komünist harekette olumlu etkiler yaratacağını belirtir.
Dr. Hikmet’in Kürt sorunu hakkındaki çalışmaları, aslında Parti’yi eyleme çekme, devrimci eylem alanları hakkında bilgilendirme ve bir özeleştiri kapısı açarak oradan halk hareketinin sıcak ortamına geçme çağrısıdır. İşte asıl bu yüzden, TKP, Dr. Hikmet’in çalışmalarına önem vermemiş, bu yazılar uzun yıllar kimsenin okumadığı, varlığından haberdar olmadığı yazılar olarak kalmıştır.
Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın, TKP’nin pasif, görünüşünü kurtarmaya yönelik sözde eylem anlayışını teşhir etmek ve kırmak için bir başka sloganı devreye soktuğunu görüyoruz: Legaliteyi istismar!
TKP, ağır illegal çalışma koşullarını, daima eylemsizliğinin, etkisizliğinin, kitleler içinde bulunmayışının gerekçesi yaparak, sınırlı ve etkisiz hareket alanını savunmaya çalışırken, Dr. Hikmet Kıvılcımlı, legalitenin bulunduğu kadarıyla Parti faaliyeti lehine istismar- edilmesini öneren bir dizi plan hazırlayarak Parti’ye sunar. Önerileri, her militanın hemen aklına gelebilecek türden basit mücadele biçimlerinden, karmaşık örgüt ve propaganda tekniklerine kadar uzanan bir dizi oluşturmaktadır. Çalışmasını özetlerken, temel bir ilkeden yola çıktığını belirtir: İllegal faaliyeti, legal faaliyetle birleştirmek. Ve Partinin, içinde bulunulan koşullarda, bunu başaramadığını tespit eder.
“Bu zaafın yamanlığını anlamak için somut bir sorunu ele alalım: Partinin, -bilinen deyimle- propagandası! Parti 1926’dan beri, bu konuyu taktik slogan haline koymuştur.
“Propaganda: Partiyi tanıtmak: Türkçesi, Türkiye yoksul halkına, Türkiye’de kendisinin kurtuluşunu hazırlayan bir komünist örgüt olduğunu duyurmak, tanıtmak, öğretmek; sonra Türkiye işçisinin ve halkının en bilinçli en gözü açık, en yiğit unsurlarını komünist örgüte kazanmak vb. değil mi? Fakat propaganda deyince, onu bu ikinci sonucundan çok, birinci niteliği, TKP’nin sesini işittirmek anlaşılır; TKP’yi açığa vurmak anlamı çıkar.
“Biz, tanıtım dedikçe, sürekli ve yalnızca gizli bildiricilik üzerinde durduk.
“Piç bir burjuvazinin ulusal sermaye avartonu Kemalist faşizmi bu ülkede kendisini bizden çok tanıtmanın yolunu buldu da, biz, o yolda, tekerleklerini kaybetmiş yüz bin beygir gücünde bir uçak motoru gibi, tozu dumana katarak pervane salladık durduk.” ( Legaliteyi İstismar, Yol-2 içinde, s. 484)
Dr. Hikmet Kıvılcımlı, TKP’nin iç işleyişini, mücadele olanakları karşısındaki tutumunu, mücadele biçimlerini birbirine bağlayışını, taktik ve stratejik sorunlarını derinlemesine inceler, gözünü kırpmadan eleştirir ve öneriler getirirken, asında bir ucundan, TKP’nin siyasi ve ideolojik bakımdan çizdiği genel sınırları ve oportünist açmazları aşamaz. Onun eleştiri ve önerilerinde de, Marksizm-Leninizm bakımından hatalı ve ülke gerçekleriyle tutarlı olmayan, somut koşulların somut analizine değil, daha çok kurguya dayanan özellikler olmuştur.
Zaman içinde, TKP’nin gitgide daha da sağa savrulması, SSCB’de modem revizyonizmin iktidara gelişi ve TKP’nin bir süre sonra likide edilmesi, Dr. Hikmet Kıvılcımlıyı, Türkiye’de mücadeleyi sürdürme azmiyle dolu birkaç eski tüfekten biri haline getirir. Bu günlerde yazdığı makale ve kitaplarda, ‘30’lu yıllarda başlayan eleştirel tutumunun içinde bulunan sağ ve teslimiyetçi yanlar, daha da açılıp Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın siyasi ve ideolojik bakımdan esas karakteri olacaktır.
Özellikle, kendi teorik eserinin temel taşı olan “Tarih, Devrim, Sosyalizm”, sonraki yıllarda ordu ve devlet konusundaki revizyonist görüşlerinin kaynağını oluşturacaktır.

***
Bu bölümde, TKP’nin teori ve pratiğinin Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın eleştirel yaklaşımı bakımından nasıl göründüğünü özetlemeye çalıştık. Gelecek sayımızdaki yazımız, TKP’nin Dr. Hikmet Kıvılcımlı tarafından da eleştirilen temel tezlerinin ve siyasi, ideolojik yapısının, Dr. Hikmet’i teslim alışını ve onu bir revizyonist olarak siyasi mücadelenin dışına düşürüşünü inceleyeceğiz.□

Mayıs 1993

İkinci cumhuriyet son yıllarda kamuoyunda sıkça tartışılan bir konu oldu. İkinci cumhuriyetçiler, kendilerini tıkanan birinci cumhuriyetin tek seçeneği olarak sunuyor; fikirlerinin yeni ve köklü bir devrime yol açacağını, bu yüzden de eski sistemden köklü bir kopuş getireceğini iddia ediyorlar.
Bir ekonomik siyasal sistem tıkandığında, ya sistem kendisini yeniden organize edebileceğini gösterip, yığınlar için kabul edilebilir seçenekler üretir ve tıkanan sitemi açmak için bir nefes alma imkânını kendisine tanır ya da sisteme karşı olan radikal güçler tarafından alaşağı edilip yeni bir ekonomik-sosyal sisteme yerini bırakır.
Sistemin kendisini yeniden örgütlemesi, düzen içi seçenekler üretip üretmemesi ile yakından ilgilidir. Sınıflı bir toplumda düzen içi seçeneklerin yığınlar tarafından benimsenip benimsenmemesi egemen sınıfın yeniden organize etme işini kolaylaştırırsa da, tarihte de açıkça görüldüğü gibi, bu düzenin savunulmasının olmazsa olmaz koşulu değildir. Egemen sınıflar, yığınlar tarafından kabul edilir seçenekler üretemediklerinde ya da kendi aralarında böyle bir seçenekte anlaşmazlığa düştüklerinde bunu zorla kabul ettirecek yol ve yöntemleri denemekten de çekinmezler. Nitekim Türkiye’de, düzenin yeniden organize edilmesinde, askeri darbeler başlıca araç olarak kullanıla-gelmiştir. Bu sadece Türkiye’de değil bütün geri kalmış ülkelerde sistemin kendisine yol açmakta kullandığı yaygın bir yöntem olmuş, bugün de olmaya devam etmektedir.
Gelişmiş kapitalist ülkelerde ise; sınıf güçlerinin mevzilenmesi az çok toplumsal gelişme yasalarıyla uyumlu olarak gerçekleştiğinden düzen içi seçenekler daha az sancılı bir biçimde uygulamaya sokulabilmiştir.
Hiç bir döneminde, asla gerçek bir burjuva demokrasisinin yaşanmadığı Türkiye Cumhuriyeti’nde ise; sistemin tıkanıklıkları, Osmanlı geleneğinin yeni biçimlerde sürdürülmesinden başka bir şey olmayan yukarıdan müdahaleler ve askeri darbelerle açılmaya çalışılmıştır. 1920’lerde Kürt ayaklanmaları karşısında uygulamaya sokulan Takrir-i Sükûn yasası, 1930’larda Serbest Fırka’nın tasfiyesi, İstiklal Mahkemeleri, 1950 DP’nin iktidarı ele geçirmesi, 27 Mayıs 1960, 12 Mart 1971, 12 Eylül 1980 darbeleri düzenin tıkanması sonucu gerçekleşmiş, yeniden organize etme hareketleridir.
Öte yandan kapitalist-emperyalist sistem bir dünya sistemi olup, bu sistem içindeki birer birer ülkelerde olup bitenler, hem bu sistemin içinde bulunduğu açmazlarla yakından ilgiliyken, üretilen çözümler de bu sistemle az çok uyumluysa uygulama imkânı bulmaktadır. Örneğin Türkiye’de 1920-50 arasında sistem bir kaç kez tıkanmıştır ve öncekilerde çözüm yöntemi olarak zor ve şiddet kullanılırken. 1950’de sistemin tıkanmasında yeni seçenek olarak sunulan çok partili siyasal sistem ve daha liberal ekonomik politikalar reçetesini uygulamak isteyen DP’nin, geleneğe aykırı olarak, seçimle işbaşına gelmesiyle bunalım aşılmaya çalışmıştır. Türkiye’de sistemin tıkanıklığının aşılması için “seçimin” kullanılması; emperyalist sistemin ikinci dünya savaşı sonrası izlemek zorunda kaldığı ve sosyalizme karşı kendi alternatifi olarak lanse ettiği “çok partili demokrasi” modelini bütün kapitalist ülkeler için evrensel bir model ilan etmiş olmasının rolü önemli bir etken olmuştur. ’60, ’70 ve ’80’li yıllardaki darbeler ise; yine ABD ve SB nüfuz alanlarına bölünmüş dünyada geri ülkelerdeki yayılma ve hegemonyanın pekiştirilmesinin yöntemi olarak, CIA ve Pentegon’un yol göstericiliği, desteği ve denetiminde yaşama geçirilip uygulamaya sokulmuş kriz aşma seçenekleri olmuştur.
Yukarıdaki yaklaşım göz önüne alındığında; ’90’larda ikinci cumhuriyetçiliğin piyasaya sürülmesini düzenin yeniden organize edilmesi ihtiyacının “sivil” seçeneği olduğunu söylemek gerçeği ifade etmek olacaktır. Ama ikinci cumhuriyetin öne sürdüğü çözümler ne yenidir ne de günümüzün “dahi” ikinci cumhuriyetçilerinin bir keşfidir. Tersine, ancak yeni dünya düzeninin “eski” dünya düzeninden “yeniliği” kadar ikinci cumhuriyet birincisinden yenidir.

“İKİNCİ CUMHURİYET” TEZİNİN TARİHSEL DAYANAKLARI
Türk Ulusal Kurtuluş Savaşı, İttihat Terakki Fırkası’nın önderlerinden, Hürriyet ve İtilaf Fırkası’nın yandaşlarına, padişahçılara, laik aydınlardan feodal, yarı-feodal, dinci çevrelere kadar geniş bir yelpazenin katıldığı, savaş içinde bile bu çevreler arasında keskin mücadelelerin yaşandığı bir savaştı.
Savaş sonrasında da bu çevreler arasında bazen alttan alta bazen açıkça zorbalık ve şiddetin en sınırsız biçimde kullanıldığı bir mücadele sürdü gitti. İttihat ve Terakki’nin, M. Kemal ekibiyle uyum sağlamayan önderleri tasfiye edildikten sonra, laiklik ve Türk milliyetçiliği temelinde, sonraları Kemalizm adı verilecek olan bir ilkeler “bütünü” etrafında (ki; bu ilkeler CHP’nin altı ok’unda temsil edilen milliyetçilik, halkçılık, inkılâpçılık, laiklik, devletçilik, cumhuriyetçilikti.) örgütlendi yeni Türk devleti. Ancak yeni devlet, geniş halk yığınlarının da savaşa katıldığı bir kurtuluş savaşı sonrasında kurulmasına karşın, palazlanan ticaret burjuvazisinin çıkarlarını temsil eden bir devletti. Bu yüzden de, aynı zamanda geniş köylü yığınlarına, işçilere, küçük burjuvaziye karşı bir devlet olarak biçimlendiği için de, onlara, bir başka söyleyişle halka karşı bir devletti. Bir toprak devrimi amaçlamadığı için nüfusun ezici çoğunluğunu teşkil eden köylüleri feodal boyunduruktan kurtulma mücadelesi içinde değiştirememiş, kırsal alanda ve kentlerde dinin, halifenin etkisini kırmamıştı. Bu yüzden de cumhuriyet kendi ilkelerini, daha doğrusu kendi egemenliğini yığınlara zordan başka bir yolla kabul ettirecek olanaklara sahip olamamıştı. Toplum yaşamında çok önemli bir role sahip olan din’e karşı alınan bütün önlemlere rağmen dar bir burjuva aristokratik kast dışında din ve feodal gelenekler emekçilerin yaşamını belirlemeye devam etmiştir. Ve her fırsatta, şeriat ve padişahçı eğilimler, geniş yığınlardan önemli ölçüde destek görmüştür. 1930’lu yıllarda Serbest Fırka girişimi, yöneticilerinin niyetlerine karşın dinci, şeriatçı çevrelerin toparlanıp yeni cumhuriyete karşı mücadelesinin dayanağı olması önlenememiş, Serbest Fırka’nın kapatılması ve İstiklal Mahkemeleri’nin devreye girmesiyle kabarış bastırılabilmiştir. 1919 Koçgiri Ayaklanmasından, 1938 Dersim Ayaklanmasına kadar aralıklara süren Kürt isyanları da, aynı akıbete uğramış, şeriatçılık ve padişahçılıkla damgalanarak laiklik ve Kemalist devrimin sürdürülmesi adına kanla ve zulümle bastırılmıştır. Sonraki yıllarda DP ve AP önemli ölçüde “din özgürlüğü” sloganı ile oy toplarken tarikatlara dayanarak örgütlenmiş, son 25 yılda ise tarikatlar hem siyasi partilerde hem de devlet kurumlarında önemli mevziler elde etmişler, şeriatçılık fiili bir meşruiyet kazanmıştır.
İkinci Dünya Savaşı sonrasında batılı emperyalistler sosyalizmin kazanımları karşısında bir seçenek olarak çok partili düzenin uygulandığı ülkelerle SB’ni çevirmeyi amaçlayan ve sosyalizm karşısına burjuva demokrasisini seçenek olarak çıkaran politikaya bağlı olarak Türkiye’de de çok partililik gündeme geldi. Çok partililik, siyasi partilerin yığınların istemlerini görünüşte de olsa programlarında yansıtmalarını zorunlu kılınca DP, o güne kadar CHP diktatörlüğünden rahatsız olan yığınları kendi saflarına çekmek için dinci ve yarı-feodal çevrelerin duygularını gıdıklayan bir programı öne çıkardı. Ve büyük bir oy farkıyla CHP’yi yenilgiye uğratarak iktidara geldi.
DP ve CHP, emperyalist Batı’nın isteklerini yerine getirmek için yarışan iki partiydi. Ama DP emperyalizmin genel stratejisine daha çabuk uyum sağlamayı başardığı gibi CHP gibi yığınlar tarafından tepkiyle karşılanan bir geçmişi de yoktu. Dahası emperyalizme sınırsız bağlılık gösteren bir politika DP’ye egemendi. Ve DP iktidarını 27 Mayıs’ta (1960)askeri darbeyle düşürülünceye kadar sürdürdü.
Faşizm ve ırkçılığın Avrupa’da yenilmesi, Türk ırkçılığı ile önemi ölçüde karışan Kemalizm’in milliyetçilik ilkesini de hayli yıpratmıştı. Dahası 1950 sonrasının ABD emperyalizmine tam bağımlılık politikası Osmanlı’nın Hürriyet ve İtilafçılığını da aklamıştı. Bu emperyalist gerici baskı, “sol”da da yankı buldu. Başını Kemal Tahir’in çektiği kimi aydınlar “yeni” bir solculuk tanımlamasına giriştiler. Kurtuluş savaşı ve Kemalizm açıkça olmasa bile eleştiriden geçirildi. Osmanlıcılık, padişahçılık, dincilik “halkın istekleri” adına aklanırken, Mustafa Kemal İngiliz ajanı, Kurtuluş Savaşı Osmanlı İmparatorluğunun yıkılması için İngiliz ve öteki emperyalistler tarafından tezgâhlanan bir “hıyanet”ti. Osmanlı devlet sistemi, 600 yıl dayanmış ve kıyamete kadar sürecek bir “kadim devlet”! Kemalistler bu 600 yıllık İslam devletini yıkarak emperyalistlerin oyununa gelmişti! Kemal Tahir ve Tahirciler, 27 Mayıs öncesinde sokağa dökülen gençleri, 1960’lı yıllarda da süren özgürlük ve demokrasi mücadelesini halka karşı çıkan emperyalizmin kullandığı “piçler” olarak suçlayacak kadar anti-faşist ve anti-emperyalist mücadeleden nefret ediyorlardı. Çünkü onlara göre, DP ve AP iktidarı halk tarafından seçilmiş halk hükümetleriydi ve ona karşı çıkanlar halka karşı çıkıyorlardı; anti-emperyalizm filan ise Kemalist milliyetçilikti ve Osmanlı’yı da bu düşünceler batırmıştı!
1960’lann sonunda popüler bir isim olan İstanbul İktisat Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. (sonradan profesör oldu) İdris Küçükömer (sonraki yıllarda MİT ajanı olduğu açığa çıkan Mahir Kaynak, Küçükömer’in çalışkan ve hocasını izleyen asistanıydı), Kemal Tahir’in bir ardılı bu tezi “Doğucu İslamcı Halk Cephesi” kuramıyla formüle edecek ve etrafına az sayıda, ama en azından bir zamanların öğrenci önderi olan gençlerden bir grup da oluşturacaktı.
Marksist olduğunu iddia eden İ. Küçükömer, sadece Kurtuluş Savaşı ve cumhuriyet tarihini değil, E. Duhring gibi, bütün tarihi de altüst ediyordu. Küçükömer’e göre halk ne, yaparsa doğru yapardı. Bu yüzden de yerleşik sağ ve sol tanımlan tümüyle yanlıştı. Sağcılık ve solculuk izlenen politik çizgi ve tutumlardan değil “halkla olan ilişki” tarafından belirlenirdi.
Bu yaklaşımla Küçükömer Tanzimat’tan bu yana sağcılık ve solculuğu şöyle sallandırıyordu; Tanzimatçılar sağcı, Tanzimat’a karşı olanlar solcu. Abdülhamit solcu ve meşrutiyetçi, Mithat Paşa ve yandaşları sağcı, Hürriyet ve İtilaf Fırkası solcu, İttihat ve Terakki Fırkası sağcı. Padişah Sultan Vahdettin ve Damat Ferit solcu, M. Kemal ve Kuvayi Milliyeciler sağcı. Serbest Fırka solcu, Cumhuriyet Halk Fırkası sağcı. DP solcu, CHP sağcı. AP solcu, CHP sağcı. Dahası AP ve Demirel solcu, ona karşı mücadele eden Dev-Genç vb. sağcı! Çünkü sağcılık halkın istemediğini istemek, solculuk ise halkın istediğini istemektir; bugün halk AP’yi istediğine göre AP solcudur, “halka rağmen halkçılık” yapanlar ise sağcıdır!
Gerek Kemal Tahir, gerekse İdris Küçükömer’in tarihe yaklaşımı, tarihsel ilerlemede bütün talep ve değişimlerin aşağıdan yukarı ve kendiliğinden olacağı biçimindedir. Bu yüzden de devrime, değişimin gerçekleşmesi için devrimci şiddete gerek yoktur diyorlardı. Politik bakımdan ise; anti-emperyalizm, emperyalizme karşı mücadele gereksizdir. Kemalistler ise; iktidarı zor yoluyla ele geçirip Osmanlı İmparatorluğu’nu yıkarak İttihat ve Terakki’nin yolunu seçerek gelişmenin seyrini değiştirmişlerdir; Hürriyet ve İtilafçılar ise, Padişah’ın etrafında kenetlenerek doğrusunu yapmışlardır!
1960’lı yılların fırtınası içinde bu görüşler şeyh ve müridim diyeceğimiz küçük kapalı çevreler dışına çıkamamış, dinci gerici çevrelere “soldan” gönderilen mesajlar sağ cephede de pek iltifat görmemiştir. Gerçi Kemal Tahir’in ölümünden sonra sağ cenahtan; “Yanlış adamı hapislerde çürüttük, o tam bir Osmanlıcıydı, kadim devleti savunuyordu.” gibi ağıtlar yükselmişse de burjuvazinin etkin kesimleri bu görüşlere pek itibar etmemiş,198ûiere kadar, yeni Osmanlıcılar ve ikinci cumhuriyetçilerin popüler olmasına kadar K. Tahir ve İ. Küçükömer’in tezleri tozlu raflarda kalmış, kendileri de bir zamanların “sol”daki sağ “marjinalleri” olarak kalmıştır.
İkinci cumhuriyetçilerin ikinci dayanağı “sivil toplumculuk”tur.
Sivil toplumcuların temel tezi, çeşitli toplum kesimlerinin sendikalar, dernekler, kooperatifler vb. örgütlerde örgütlenerek toplumsal yaşamda ağırlıklarım duyuracağını, devlet karşısında bireylerin hak ve özgürlüklerini koruyabileceğini iddia ediyorlar. Dahası devletin ekonomik ve sosyal yaşamdan çekilerek, vergi toplamak, savunma ve güvenlikle sınırlı bir alana çekilmesini savunarak diğer alanlarda yerel yönetimlerin ve diğer “sivil” kurumların işlevsel olması gerektiğini söylüyorlar. Ticaret ve sanayi alanında ise; kapitalizmin serbestçe gelişimini, eşit rekabet koşullarında devlet müdahalesi olmadan gelişecek ekonominin “doğal” gelişme seyrini izleyerek toplum için en yararlı sonuçlarını doğuracağını savunuyorlar.
Kapitalizmin bugünkü gelişmişlik düzeyi ve tekelci kapitalizm koşullarında tam bir ütopya olan sivil toplumculuk J. J. Rousseau’dan bu yana kimi aydınlar tarafından savunuluyordu. Türkiye’de ise; 1960’lardan beri küçük de olsa bir aydın çevre “sivil toplumu” kapitalizmin bir seçeneği olarak propaganda ediyorlardı. Ama sivil toplumculuk ne devrimci-demokratik çevrelerde ne de burjuva aydınlan içinde önemli bir itibar görememişti.
12 Eylül devrimci, demokrat ve komünist güçleri ve örgütleri ezdiğinde meydan büyük ölçüde “sivil toplumcular” ve Türk-İslam sentezi adı verilen dinci-faşist ideoloji için uygun hale gelmişti. Türk-İslam sentezciliği bizzat cunta tarafından desteklenip, artık pek anlamı kalmamış Kemalizm’in yerine geçirilen bir “ideoloji” olurken, “sol”dan boşalan yer de, “ılımlı solculuk” olarak lanse edilen sivil toplumculuk tarafından doldurulmaya çalışıldı.
Sivil toplumculuk ile Türk-İslam sentezciliği kendilerince önemli sayılacak iki noktada ortaktı: Kemalizm eleştiriciliğinde ve devrimci Marksizm’e karşı olmakta.
Bu koşullarda Türk-İslam sentezcileri, özellikle şeriatçılığa yakın kesimleri ile sivil toplumcular arasında ciddi bir yakınlık doğdu.
Eğer sorun sadece sivil toplumcularla Türk-İslam sentezcilerinin yakınlaşmasından ya da sivil toplumcu, Türk-İslam sentezci melez bir felsefe aydınlar içinde hayli taraftar bulmasından ibaret olsaydı, ikinci cumhuriyetçilik olarak adlandırılan eğilimin tartışılması gündeme gelemezdi. Ama 1980’li yıllarda dünyada “önemli değişiklikler” yaşanıyordu. Gerçekte, daha 1950’lerde sosyalizm kulvarını terk ederek kapitalist bir yönelişe girmiş olan SB ve Doğu Avrupa’da sosyalizmin biçimsel olarak da yıkılması, Sovyet İmparatorluğunun fiilen ve resmen dağılma sürecine girmesi ve nihayet bu gelişmelerin sonucu olarak yeni dünya düzeni denilen, emperyalist sistemin tek kutuplu olarak yeniden organize edilmeye girişilmesi ve bu düzenin çok partili demokratik siyasal sistem ve serbest pazar ekonomisi üstünde biçimleneceğinin ilan edilip propaganda edilmesi, sivil toplumcu ve Türk-İslam- sentezci tezin uluslararası dayanağı oldu.
Öte yandan Türk egemen sınıfları, 1960-1980 arasında, 20 yılda üç askeri darbeye karşın bir türlü istikrara kavuşamamış bir ekonomik ve siyasal sistem içinde her gün büyüyen sorunlarla kıvranıyordu. Ne 12 Eylül darbesi, ne 1982 Anayasası’nın çizdiği hukuk çerçevesi sorunlara çare bulamadığı gibi tersine sorunların daha da büyümesine vesile olmuştu. İyice azgınlaşan sömürü ve zincirlerinden boşanan gericilik ve şovenizm karşısında işçi ve emekçi sınıfların mücadelesi ile Kürt ulusal mücadelesi de yükseliyor, hiç bir şeyin eskisi gibi gitmeyeceği/gidemeyeceği devrim ve karşı devrim cephesi içinde giderek daha çok taraftar buluyordu.
1970’lerin sonuna gelindiğinde Türkiye ekonomisi iflas etmiş durumdaydı: ihracat durmuş, enflasyon %100’lere varırken bütçe açığı da kabul edilebilir sınırların çok ötesindeydi; ekonominin belkemiğini oluşturan KİT’ler siyasi partilerin arpalığı olarak artık üstündeki yükü çekemez hale gelmişti. Yürürlükteki siyasal sistem kendi içinde seçenek üretemez duruma gelirken faşist, anti-faşist hareket arasındaki çatışmalar ülke sathına yayılmıştı. Kısacası ekonomik ve siyasal sistem felç olmuş durumdaydı.
IMF ve Dünya Bankası gibi uluslararası emperyalist finans kuruluşlarını arkasına alan büyük burjuvazi ve onların siyasi temsilcileri bu bataktan çıkmak için 24 Ocak Kararları’nı yürürlüğe soktu. Kararların özü, buhranın yükünü emekçilerin üstüne yıkmayı amaçlıyordu. Ama ne siyasi iktidar bu kararları uygulayacak cesarete sahipti ne de emekçi sınıflar bu uygulamalara izin verecek bir pasiflik içindeydi. Bu yüzden 24 Ocak Kararları’nın siyasal tamamlayıcısı 12 Eylül oldu. Ne var ki; 12 Eylül darbecileri inlerine çekildikten kısa bir süre sonra görüldü ki; aşıldı sanılan sorunlar daha da kronikleşmiş olarak duruyordu. Ne ekonomi ne de siyasal yaşam istikrara kavuşamadığı gibi daha da kaygan bir zeminde bulunulduğu apaçık ortadaydı.
Yıldan yıla artan kamu açıkları ve dış borçların 50 milyar doları aşması, hayali ihracatta patlama, kara para, bir kaç yılda servetine servet katanların artması, işçi ve emekçilerin yaşama ve çalışma koşullarının giderek kötüleşmesi, işsizliğin görülmedik biçimde artması, rüşvet, yolsuzluk skandallarının vaka-i adliyeden sayılması, yanı sıra siyasal arenada sürekli parçalanma ve siyasi partiler arasındaki çekişmenin yoğunlaşması; devletin çeşitli kesimleri arasındaki sürtüşmelerin artması ekonomik ve siyasal yaşamı belirlerken, 1984 sonrasında Kürt mücadelesinin silahlı bir biçim alarak önlenemez bir biçimde yükselmesi, Türkiye’nin komşularıyla ilişkilerindeki kördüğümlerin artması, emperyalizm ile ilişkilerin açıkça kölelik ilişkilerine dönüşmesi, işçi ve kamu emekçilerinin mücadelesinin tarihlerinde görülmedik bir biçimde yükselmesi ve benzeri nedenlerle Türkiye Cumhuriyeti kuruluşundan bu yana, 1980’lerin sonuna gelindiğinde, en ciddi çözümsüzlüklerle yüz yüze kalmıştı.
Öte yandan 12 Eylül sonrasında benimsenen bireycilik ve dinciliğin körüklenmesi, emperyalist sistemin “yükselen değerleri” serbest pazar ekonomisi, rekabet, kişisel özgürlüğün yüceltilmesi, devrim ve sosyalizmin lanetlenmesi gibi politikalar yukarda sözü edilen koşullarla birleşince; ikinci cumhuriyetçilerin savunduğu tezlerin yeşereceği toprak iyice olgunlaşmıştı.
Ve 90’ların başında ikinci cumhuriyetçilerin birinci cumhuriyeti açıkça eleştirip, ikincisinin birincisinin yerine geçirilmesini istemeye cesaret ettiler. 1992 yılı ise; ikinci cumhuriyetçilerin Cumhurbaşkanı Özal’dan eski Marksistlere, işadamlarından şeriat yanlısı çevrelere, Kürt ulusal kurtuluşçularına kadar uzanan bir yelpazede itibar gördüğü bir dönem oldu.
İkinci cumhuriyetin taşeronluğunu yapanların Kemalizm eleştirisi ve cumhuriyetin resmi ilkeleri olan altı oku reddetmeleri, hatta Misakı Milli sınırlarını tartışılır duruma getirmeleri, MGK’nın konumunu ve devletin bugünkü yapısını eleştirmelerinin, arkalarındaki propagandacılar tarafından bunların “tabuları yıkan”, “kahramanlar” olarak lanse edilmesinin vesilesi oldu. Bu da, ikinci cumhuriyetçilere hiç hak etmedikleri bir demokrasi kahramanlığı misyonu yükledi. Gerçekte ise; bu ülkede Kemalizm eleştirisi 1970’li yıllarda devrimciler ve komünistler tarafından çok daha radikal bir biçimde yapılmıştı. Devletin bürokratik yapısı, uygulanan diktatörlüğün burjuva demokratik bir diktatörlük olmayıp faşist bir diktatörlük olduğu, ordunun ve onun komuta kademelerinin asıl işlevinin yurt savunması olmayıp, doğrudan siyasal sistemin ayakta kalmasına yönelik olduğu vb. eleştirilmişti. ’80 ve ’90’lı yıllarda da bu eleştiriler daha’ da derinleştirilmişti. Ama ikinci cumhuriyetçiler (ki; bir bölümü doğrudan devrimci çevrelerden geldiği için bu eleştirilerden bilgisiz olamazlar), devrimciler, komünistler tarafından yapılan bu eleştirileri yok sayarak,”İlk biz yapıyoruz!” edasıyla kamuoyu üstünde etki uyandırmaya yöneldiler. Oysa ikinci cumhuriyetçilerin yaptıkları tek şey bu eleştiriyi büyük burjuvazinin, büyük basın tekellerinin hatta cumhurbaşkanının koruyucu kanatları altında yapmış olmalarıdır. Ve bu eleştiriyi yaparken, görünüşte haklı sayılabilecek çıkış noktalarına karşın eleştiriyi emperyalizmin yeni dünya düzeninin amaçlarıyla birleştirerek saptırmışlar; birinci cumhuriyetten daha berbat bir ikinci cumhuriyet projesi türetmişlerdir. Kaldı ki; ikinci cumhuriyetçilerin kendi sistemlerinin temeli olarak önerdikleri serbest pazar ekonomisi 10 yıldan fazla bir zamandır bu ülkede uygulanmaktadır. Ama sistem yürümediği için bu “akılcı ekonomiciler”, devlet müdahalesinin sorunlara yol açtığından kalkarak ekonominin tümden müdahale dışına çıkarılmasını savunmaktadırlar. “Tekelci kapitalizm koşullarında devletin müdahale etmediği bir serbest ekonomi olabilir mi?” sorusu burada boşlukta durmaktadır. Çünkü bu çokbilmiş ekonomistler kendilerini hala 18. yüzyılın henüz kurumlaşmamış kapitalist devletiyle yüz yüze sanıyorlar ya da öyle göstermek işlerine geliyor.
İkinci cumhuriyetçiler birincisini hantal, bürokratik, yaşlı militarist olarak tanımlayıp, birinci cumhuriyetçileri de dinozor, bilgisiz, bağnaz olarak suçluyorlar. Bu suçlama dış politikaya da uzanıyor: birincisinin Misak-i Milli sınırlarının tartışılmazlığı ve “Yurtta sulh cihanda sulh!” ilkesini eskimiş ve Türkiye’yi bir “Ortadoğu devleti” kalmakla sınırlı tutucu bir politika olmakla eleştirilirken; ikinci cumhuriyetin “Yeni Osmanlıcı” kanadı Misak-i Milli sınırlarını genişletip Musul ve Türkî cumhuriyetleri de sınır içine alma hayaline kadar uzanırken “sivil toplumcu” kanat Kürt sorununun çözümüne kapı açmak için bunu yapıyor. Üniter devlet yerine bir federal yapının Kürt sorunun çözeceğini, böylece Türkiye’nin en kronikleşmiş problemine çözüm geleceğini iddia ediyorlar. Sivil toplumcular için “Adriyatik’ten Çin Denizi’ne bir Türk-İslam imparatorluğu” hayaldir; ama bu alanı Türkiye’nin ikinci cumhuriyetinin hegemonya alanı görmek “büyük düşünmek”, Türkiye’yi bir “dünya devleti” yapma perspektifiyle davranmaktır.
İlk bakışta ikinci cumhuriyetin iki kanadı arasında önemli bir fark var gibi görünüyorsa da biri Türkiye’yi “dünya devleti” yapmayı amaçlıyor, öteki “cihat devleti”! Nitekim söylem ve terminolojide birbiriyle farklı görülen bu eğilimler son aylarda Özal’ın şahsında bir birleştirici lider de bulmuştu. Bir tarafta sivil toplumcu A. Savaş Akat, Mehmet Akan, Hikmet Özdemir öte tarafta “Yeni Osmanlıcı” Cengiz Çandar ve Türk-İslam sentezcileri, ortada ise; birleştirici ve yapıştırıcı bir unsur olarak, bir yüzünü ABD ve büyük patronlara öteki yüzünü Osmanlı ve tarikatlara çevirmiş Turgut Özal. Turgut Özal’ın ölümünden kısa bir süre önce düzenleyip yönettiği paneldeki bu tablo ikinci cumhuriyetin bugünkü görünüşüdür. İki kanadın birbirine ne ölçüde yaklaştığı Özal’ın ölümünün arkasından yazılan “ağıtlar’da da pek açık görülüyordu: sivil toplumcular “Güle güle Sayın Cumhurbaşkanım.” derken, Türk-İslam sentezci ikinci cumhuriyetçiler ise, “Nur içinde yat Sayın Cumhurbaşkanım.” diyorlardı. Aralarındaki fark “laik” ve “dinsel” söylemden ibaretti.
Yeniden ikinci cumhuriyetçilerin tarihsel köklerine dönülürse; yukarıda söylenenler göz önüne alındığında, kısaca şunlar söylenebilir: ikinci cumhuriyetçiler “Yeni Osmanlıcılık”a ilişkin görüşlerini Tanzimat’la başlayıp Hürriyet ve İtilaf üstünden Kemal Tahir ve İdris Küçükömer tarafında yeniden yorumlanan tezlerden geliştirmişlerdir. Yabancı sermaye hayranlığı ve emperyalizme teslimiyet politikası da “sol” görünümlü bu tezlerle ikinci cumhuriyetçilere geçmiş, sivil toplumculuğun “gerçekçiliği” ve “rasyonel(akılcı) ekonomiciliği” ile birleşerek daha cesur bir emperyalizm uşaklığı olarak biçimlenmiştir. Bu temel ikinci cumhuriyetçilere yeni dünya düzeni olarak tanımlanan emperyalizmin yeniden organize olma planı ile uyum sağlama, kendi deyişleri ile yeni dünya düzeni ile en azından fikir düzeyinde entegre olma konusunda büyük kolaylık sağlamıştır.
Öte yandan ikinci cumhuriyetçilerin düzenin yeniden organize edilmesi yönündeki önerileri, devleti elinde tutan Türk tekelci burjuvazisinin ihtiyaçlarına da çok uygun olduğu için ikinci cumhuriyet düşüncesi, büyük burjuvazi içinde de giderek daha çok rağbet görmektedir.
Gerek emperyalist yeni dünya düzeni ile gerekse büyük burjuvazi ile kolayca uyum sağlamalarının nedeni yeni dünya düzeni ve büyük burjuvazinin ihtiyaçları ile ikinci cumhuriyetçilerin “rasyonel ekonomi” yanlılığının çok uygun düşmesidir.
İkinci cumhuriyetçilere göre ekonomi, ne politik ne ahlaki ne de ulusal kaygılarla yaklaşılacak alan değildir; bu alana ancak ekonominin yasalarına uygun bir işletmecilik anlayışıyla yaklaşılmalıdır. Bu varsayımdan kalkılarak, zarar eden işletmelerin kapatılmasından işletmelerin yaşaması için işten çıkarmalar, sendikasızlaştırma, taşeronlaştırma ve gerçek ücretlerin düşürülmesine kadar her önlem meşru ve gerekli görülmektedir. Nitekim bu temelden kalkarak; Doğu’nun Batı’yı, köyün kenti sömürdüğü, köylülerin yan gelip yatarak sübvansiyonlarla yaşadığı, işçilerin tembel ve üretken olmadığı, KİT’lerin ekonomiye yükten başka bir şey getirmediği doğrultusunda kampanya yürütülerek, ekonomide tek üretken etkenin yerli ve yabancı tekelci sermaye, etkin insan unsurunun da “yuppiler” olduğu propagandası yürütülmektedir. Yuppi edebiyatı mantıksal ve pratik sınırları hayli zorlanmış bir robot edebiyatı ile süslenip üretimin vazgeçilmez bir unsuru olan işçi sınıfı ve yürüttüğü mücadele yok sayılmakta ya da meşruiyetini yitirmiş, toplumsal gelişmenin önünde engel bir faktör olarak görülmektedir.

İKİNCİ CUMHURİYETÇİLERİN UNUTTUĞU YA DA GÖRMEZDEN GELDİKLERİ
Emperyalizmin yeni dünya düzeni ile tam bir paralellik içindeki ikinci cumhuriyetçiler; ekonomik ve sosyal sistemin yeniden organize edilmesinde sermayenin şerbetçe gelişimi içinde bütün önlemlerin alınmasını istiyorlar. Böylece ekonominin verimliliği artacak, kârlar büyüyecek, sermaye içinde bulunduğu krizi aşacaktır. Çünkü onlara göre bugün yaşanan krizin nedeni, “sosyal devlet” denilen işçilere ve emekçilere “geniş haklar tanıyan”, devleti büyülen, devletin ekonomiye müdahalesini öngören devlettir. Devlet ekonomik ve sosyal görevlerini terk ederek küçülmelidir. Bunun anlamı ise; eğitim, sağlık, sigorta, kamu iktisadi yatırımları gibi alanlardan devlet elini çekmeli, bu alanlar özel şirketlerin sömürüsüne açılmalıdır. Bu masum, mantıksal bakımdan da pek karşı çıkılamayacak istekler aslında işçi sınıfının, emekçilerin yüz-iki yüz yıllık mücadelesi sonucu elde etliği genel parasız eğitim, genel sağlık sigortası, işsizlik sigortası, örgütlenme hakkı gibi en temel hakların kaldırılması anlamına gelmektedir.
Eğer devletler ve parlamentoları, hükümetleri isterse devleti bu alanlardan çekebilir iddiasındadır ikinci cumhuriyetçiler. Eğer bu haklar iddia edildiği gibi, bir zamanlar, iyi niyetli burjuvaların işçilere bahşettiği haklar olsaydı bugün burjuvazi bunları kolayca geri alabilirdi. Ama sınıflar mücadelesi tarihi hakların kolayca alınmadığını gösterdiği gibi, kolayca da kaybedilmediğini gösteriyor. Nitekim Batı’da bu haklara yönelik saldırılar, işçi hareketinin o eski günlerini anımsatan mücadele biçimlerini de yeniden gündeme getirmektedir. İşçi ve emekçilerin direnişi “rasyonel ekonomiciliğin” en büyük handikabı olarak görünmektedir ve saldırı arttıkça sınıfın birleşik direnişinin artması da beklenir bir tepki olacaktır. Çünkü işgücü de bir makine gibi pazardan alınır; ama kaçınılmaz olarak işgücü işçinin pazusunda saklı olduğundan, üretim sürecine işçi ile kapitalist arasındaki ilişkiyi de taşır. Bu da patronla işçi arasındaki çatışmayı dolaysız gündeme getiren ilişkidir. Öyleyse; yeni dünya düzencilerinin ve ikinci cumhuriyetçilerin bütün hesapları önündeki, ama onların görmezden geldikleri engel budur ve işçi sınıfı sömürüyü sınırlama ve ortadan kaldırma mücadelesinden vazgeçmedikçe de özledikleri ekonomik yeniden yapılanma her an akamete uğrama olasılığı ile karşı karşıya olacaktır.
Başka bir söyleyişle; devletin aldığı biçim ve üstlendiği sosyal görevlerden dolayı kazandığı yapı, kendiliğinden ya da burjuvazinin öyle istemesinden değil, doğrudan doğruya karşıt sınıflar arasındaki mücadele ile doğrudan ya da dolaylı olarak ilgilidir. Dolayısıyla da burjuvazi devleti küçültmeye kalktığında (küçültme; devletin sosyal ve ekonomik hizmetlerini küçültme anlamında kullanılıyor) kendisine bir fatura çıkacaktır ve burjuvazi işçi ve emekçi sınıflarla kıyasıya bir mücadeleyi göze almak zorunda kalacaktır.
Kısacası; yeni dünya düzenine entegre olmanın bir aracı olan ikinci cumhuriyet planı emperyalist yeni dünya düzeni girişiminin bütün çelişkilerini bağrında taşımaktadır. Nasıl emperyalistler, “ebedi barış” içinde ama kendi egemenliklerinde bir dünya için zorladıkça yeni savaşlar, iç savaşlar ve kargaşalarla yüz yüze kalıyorsa, ikinci cumhuriyetçiler de, sınıfı, sınıf mücadelesini yok sayan ekonomik ve toplumsal yeniden organize planlarını hayata geçirirken her adımda emekçi ve işçilerle savaşmak zorunda kalacak, ekonomik, siyasi, sosyal her alanda başa çıkamayacakları sorunlar yumağına dolaşacaklardır. Ekonomik ve sosyal yaşama burjuva profesörlerin kitaplarından bakıp sınıf mücadelesi gibi en temel unsuru gözden kaçıran Türk-İslamcı ve sivil toplumcu aydınlar, cumhuriyetin niteliğini bile bu mücadelenin belirleyeceğini anlamamakta ısrar ettikçe, kurtuluş reçetesi olarak öne sürecekleri her öneri ve girişimde daha büyük açmazlara, kargaşaya yuvarlanmaları kaçınılmaz olacaktır.

Mayıs 1993

Hitler faşizminin teslim olduğu 8 Mayıs 1945, başta Avrupa halkları olmak üzere tüm dünya halklarına yıllarca sürecek yıkım, katliam ve yokluk getiren 2. Emperyalist Paylaşım Savaşı’nın da sona erdiği tarihtir. Faşizmin kendi ininde mezara gömülüşünün yıl dönümünde faşizme karşı savaşın büyük önderlerinden Georgi Dimitrov’un “Bulgar Faşizminin Karakteri Üzerine Tezleri”ni okuyucularımıza sunuyoruz. Makale, birçok ülkedeki faşizmin özellikleri konusuna ışık tutacak niteliktedir. Dimitrov, bu tezlerini, 1936’da toplanan BKP MK’nın 6. Genişletilmiş Plenumuna sunulmak üzere kaleme almıştır.
G. Dimitrov’un “Seçme Eserler”i birçok dilde yayınlanmış fakat sunduğumuz tezler bu eserlerde yer almamıştır. Almancaya da ilk kez 1982 yılında çevrilen bu tezler, (Gegen Faschismus und Krieg, 1982, Leipzig, Reclam Universal Bibliothek, sf. 173-179) İmdat Ulusoy tarafından Türkçeye çevrildi.

1) Faşist diktatörlüğün en erken kurulduğu (1923) ülkelerden birisi de Bulgaristan’dır. Bulgar kapitalizminin genel bunalımının kendine özgü genel keskinliği ile tam bir ekonomik çöküntüye yol açan ve Bulgar burjuvazisinin “ulusal ülkülerini” toprağa gömen iki savaşın da felaketle sona ermesinin getirdiği sonuçlar bunun nedenleridir. Bu iki savaş da, geniş halk kitlelerinin gözünde finans kapitalin, monarşik faşizmin ve burjuva partilerinin içyüzünü tamamen açığa vurdular ve parlamentarizm yoluyla ele geçirmesini ve kitlelerin devrimci yüksel işiyle başa çıkmasını olanaksız duruma getirdiler. Bu yüzden burjuvazi, askeri darbe ve faşist diktatörlük yöntemlerine başvurmuştur.
2) Bulgaristan’da, faşist diktatörlük iki evrede gelişti. Birinci evre, 9 Haziran 1923 askeri darbesiyle başladı. Tsankov-Lyaptçev-Burov Demokratik Birliği aşaması, faşist diktatörlük ile parlamentarizmin kalıntılarının özgül birleşmesi ile belirlenir. Faşist diktatörlük, eski burjuva partilerinin Demokratik Birlik’te (1) toplanmasıyla kendine kitle tabanı yaratmayı denemiştir. Ancak burjuva kamptaki derin görüş ayrılıkları ve emekçi kitlelerde faşizmin hiç popüler olmaması, birleşik bir burjuva gücün oluşmasını önleyip diktatörlüğü başka partilerin varlığına izin vermeye zorlamıştır. Burjuvazi, Eylül Ayaklanmasının bastırılmasının ve Komünist harekete ve BKHP’ne (Bulgar Köylü Halk Birliği) karşı 1923 ve 1925’teki zorbaca saldırıların halk kitlelerini uzun süre güçsüz bırakacağını ve böylece kapitalizmin iktidarının, sürdürülecek bir parlamentarizm koşullarında da güvence altına alınabileceğini hesaplamıştı.
Tsankov-Lyaptçev ikilisinin faşist diktatörlüğü, sekiz yıllık iktidardan sonra, kitlelerin güçlü devrimci yükselişinin, derin ekonomik bunalımın ve burjuva kamptaki derin görüş ayrılıklarının baskısı altında yıkıldı. Faşist diktatörlük kitlelerin mücadelesini durdurmayı başaramadı. İşçiler ve emekçi kitleler, kanlı teröre rağmen, güçlerini yeniden örgütlemeye başladılar. (Komünist Partisi’nin yeniden inşa edilmesi, İP -İşçi Partisi ve BİS -Bağımsız İşçi Sendikalarının kurulması). (2) Artan sömürüye karşı yükselen hoşnutsuzluk, 1929 yılından 1931 yılına kadar devam eden güçlü grev dalgalarının patlamasına yol açtı. İşçi kitlelerinin yürüttüğü mücadele, köylü kitlelerini de peşinden sürükledi. Devrimcileşen kitlelerin baskısı altında burjuva kamptaki görüş ayrılıkları daha da şiddetlendi. Devrimcileşen kitleler, öteki burjuva partilerini Demokratik Birlik’e karşı sert bir muhalefet yapmaya zorladılar. Gelişmeler öyle bir noktaya geldi ki, bu burjuva partileri Demokratik Birlik’e karşı savaşta BKHB’nin desteğini aramak zorunda kaldılar. Bizzat Demokratik Birlik içinde çeşitli “aşiretler” arasındaki klik savaşları şiddetlendi.
3) Demokratik Birlik’in yıkılması faşist diktatörlükte açılmış bir gedikti. Kitlelerin, güçlü yükselişinin ve 1931-1932’deki zorlu mücadelelerinin baskısı altında demokratik özgürlükler, legal mücadele olanakları daha da genişletilmiş ve bir dizi yeni mevziler elde edilmişti.(3) Kitle örgütlerinin yardımı ile BKP legal mücadelede, işçi sınıfının en geniş kesimi ve emekçi köylülüğün önemli kesimleri üzerinde etki kazandı. Seçimlerde elde edilen başarılar ve özellikle Sofya Belediye Meclisi’nin büyük bir zaferle ele geçirilmesi, burjuvazi için devrimci yükselişin gücü ve kendi saltanatını tehdit eden tehlike hakkında ciddi bir uyarıydı.
4) Yeni hükümetin kitlesel tabanını oluşturan BKHB’nin katılmasına rağmen, Ulusal Blok burjuva egemenliğini pekiştirmeyi başaramadı. Burjuvazinin iktidarı, bunalımın darbeleri altında, kitlelerin devrimci yükselişi ve Ulusal Blok içinde gittikçe artan görüş ayrılıkları nedeniyle daha da sarsıldı. Tsankov’cu faşist hareket biçiminde burjuvazi için kitle tabanı yaratma denemeleri, elde edilen tartışmasız başarılara rağmen, beklenen sonuçları vermedi. Geniş küçük burjuva kitlelerin hareketi olmaktan çok, orta burjuva partilerinin güçlerini çevresinde gruplaştırmaya yöneldikçe Tsankov Hareketi daha da gelişme gösterdi. Tsankov başta olmak üzere, yıpranmış çevreler ve iflas etmiş politikacılar tarafından yönetilen bu hareket, geniş şehir ve köy emekçi kitlelerinin derin bir nefret duymasına yol açtı ve kendisine karşı ciddi bir direniş hareketi başlatmayacak bir şekilde iktidara gelme şansı kalmadı. Bir yandan bu durum, öte yandan, kitlelere karşı harekete geçerek ve yeni bir savaşla derinleşen ekonomik bunalımdan bir çıkış yolu aramak ve böylece kitlelerin devrimini önlemek gibi ivedi bir zorunluluk, burjuvaziyi askeri darbeye yöneltti.
5) Böylece 19 Mayıs’ta yapılan darbeyle başlayan faşist diktatörlüğün ikinci evresi burjuva demokrasisinin ve burjuva parlamentarizminin tamamen ortadan kaldırılması (Tırnovo Anayasası’nın kaldırılması, partilerin tasfiye edilmesi, parlamentonun ve belediye meclislerinin dağıtılması) ve açık faşist diktatörlük yöntemlerine geçilmesiyle belirlenmektedir, Şu andaki keskin sınıf mücadelesi döneminde demokrasinin ve demokratik parlamentarizmin her tür kalıntısının kitleler tarafından burjuva egemenliğinin temellerinin yıpratılması için kullanılabileceğini geçmişin acı tecrübeleriyle öğrenmiş olan ve Almanya’da Hitler faşizminin zaferinden cesaret alan finans kapital devlet düzeninin yeni biçimlerini arıyor. Demokratik parlamentarizme, hükümet etmenin partiler sistemine ve halk kitlelerinin hükümete aktif katılmasına karşı olduğunu ilan ediyor ve devlet koruması altındaki sendika örgütlerinde, partisizlerin kitle örgütlerinde (Vatan Korunması, Ulusal Lejyon, gençlik örgütleri, yedek subay ve astsubayların örgütleri) ve kısmen de Tsankov Hareketinde destek arıyor.
6) Faşist diktatörlük, bütün diğer ülkelerde olduğu gibi, bizde de, gelişmesinin her iki evresinde, burjuvazinin en gerici, en şoven ve en savaşçı unsurlarının terörist iktidarı olduğunu göstermiştir. 9 Haziran’da gerçekleşen darbe, kral, askeri kurul ve finans kapitalin Halk Birliği’ndeki ajanları tarafından örgütlenmiş ve büyük tütün ve doğa ürünleri ihracatçıları tarafından finanse edilmiştir, Demokratik Birlik Hükümeti, bütün iç-dış ve ekonomi politikasıyla büyük sermayenin, bankaların, ihracatçıların, monarşist kliğin askeri grubun ve İvan Mihaylov’cu önderlik iddiasının hükümeti olduğunu açığa vurmuştur. 19 Mayıs darbesi askeri kurul ile içinde radikalleşen, faşistleşen aydınların askeri ve sivil- önemli etkiye sahip olduğu “Zveno” siyasal çevresi tarafından örgütlenmiştir. Kitlelerin ilerlemesiyle ve onların örgütleriyle kanlı biçimde hesaplaşabilmek, işçilerin ve köylülerin tüm haklarını ellerinden almak ve onların hayati çıkarlarına karşı sert saldırıları gerçekleştirmek için, “kapitalizmin reforme edilmesi”, “ekonominin düzeltilmesi”, “ulusların birliği” ve “ekonomik yönden zayıf olanların desteklenmesi” gibi demagojik lafların ardına saklanılarak bu aydınlar monarşi ve finans kapital tarafından iktidara getirilmiştir. Ancak askeri -faşist diktatörlüğün tepesine giderek daha çok monarşisi generaller kliği ve büyük finans kapitalin en güçlüleri geçmektedir.
Askeri faşist diktatörlük giderek daha da çok, burjuvazinin çıkarlarının açık savunuculuğuna geçmektedir. General Zlatev ve Andrey Toşev Hükümetleri, bu geçişin tek tek aşamalarıdır. Ne var ki, gelişmesinin her iki aşamasında da faşist diktatörlük, halk kitlelerinin yalnızca artan sömürü, haklarının elinden alınması ve vahşi bir terör ve savaş tehlikesi getirmiştir.
7) Bulgar faşizmi, özü itibariyle bütün diğer ülkelerdeki faşizmle aynı olmakla birlikte, kendine özgü bir dizi karakteristik özelliklere sahiptir:
a) Hitler ya da Mussolini faşizminin tipinde, faşist bir kitle hareketinin olmaması ve kitleler içinde destek yaratmaya yönelik ilk denemelerin ancak iktidarın ele geçirilmesinden sonra başlatılması,
b) İktidarın askeri bir darbeyle ele geçirilmesi,
c) Faşist diktatörlüğün kurulmasında yabancı güçlerin önemli rolü (1923 yılında İtalyan ve İngiliz, 1934’te Fransız ve Yugoslav etkisi),
d) Geniş küçük burjuva kitleler üzerinde saygınlığa ve otoriteye sahip bir önderin olmaması,
e) Diktatörlük yönetiminde kralın ve askeri unsurların ağırlıklı rolü,
f) Bulgar kapitalizminin genel olarak zayıflığı ve Bulgaristan’daki ekonomik bunalımın özel keskinliği nedeniyle, faşist diktatörlüğün açık kapitalist karakterini örtbas etmede daha zayıf ve daha az başarılı olması, ulusal demagojilerin sosyal demagojiye oranla ağır basması,
g) Faşizmin halk düşmanı karakterini kitlelerin önünde açığa çıkaran faşist diktatörlüğün ilk dalgasının iflas etmesi,
h) BKP ve BKHB’nin etkisi altında ve siyasal bakımdan daha bilinçli ve faşist demagojiye daha az açık olan kent ve köy emekçi kitlelerinin inatçı direnişi,
i) İktidar, burjuva diktatörlüğünün biçimleri ve dış politika sorunlarında burjuva kamp içindeki keskin görüş ayrılıkları.
İşte faşist diktatörlük tüm bu özellikleri nedeniyle, bizde, İtalya ve Almanya’da olduğundan çok daha istikrarsızdır ve çok daha kolay yara alabilir.
Finans kapitalin en gerici, en şoven ve en militarist kesimleri, tüm bunlara karşın, bizde iki kez başarıyla askeri darbe yapmayı ve kitle hareketine ağır darbe vurmayı ve yıllarca iktidarda kalmayı başarabilmişse bunun elbette nedenleri vardır.
Birincisi, Sosyal Demokrat Parti tarafından izlenen uzlaşmacı, sınıf işbirliği politikasının bir sonucu olarak işçi sınıfının bölünmüşlüğü (bu bölünmüşlüğün yıkıcı etkileri özellikle Eylül Ayaklanması döneminde, Sosyal Demokrat Parti’nin etkisi altındaki demiryolu ve posta işçileri ayaklanmaya katılmayarak faşist diktatörlüğün ayaklanmayı bastırmasına yardımcı olduklarında hissedildi).
İkincisi, işçi sınıfı ile emekçi köylülüğün ittifakının yeterli sağlamlıkta olmaması. Bu da faşist diktatörlüğe her birini, teker teker yenme olanağı sağladı. Bunun suçu, her şeyden önce, “köylülerin bağımsız iktidarı” için ve iki cephede de savaş politikası yürüten -hem burjuvaziye hem de işçi sınıfına karşı (1920’den 1923’e kadarki süre içinde)- ve burjuva partileriyle işbirliği politikası izleyen (1931’den 193’1’e kadar olan dönemde) BHKB’ye aittir, Ancak iktidar için mücadelede gerekli bir ittifak olarak emekçi köylü kitlelerinin önemini küçümseyen partimizin de suçu vardır.
Üçüncüsü, BHKB ve SDP (Sosyal Demokrat Parti’nin aldıkları gerici önlemlerle faşist diktatörlüğe yol açarak ona destek olmaları SDP, 9 Haziran darbesine aktif olarak katıldı, BHKB ise, eldeki paraları, bankaları, silahları ve ordudaki komuta yerlerini burjuvazinin elinde bırakarak) kararsız politikasıyla bu darbeyi kolaylaştırdı. BHKB uygulanan terörle ve olağanüstü yasaların çıkarılmasıyla (Burgaz’daki bataklıkların kurutulması), BKP ve işçi sınıfı ile arasındaki uçurumu daha da derinleştirmiştir. 1931’den 1934’e kadar BHKB, Halk Bloğu Hükümetinin ikinci yarısı sırasında uygulanan bir dizi gerici önlemle -Sofya Belediye Meclisinin dağıtılması, emekçilerin halk temsilcilerinin tasfiye edilmesi, cinayetler ve artan terör- 19 Mayıs darbesini kolaylaştırmıştır.
Dördüncüsü, BKP’nin hataları (9 Haziran ve 19 Mayıs’taki oportünist pasiflik, faşist tehlikenin küçümsenmesi, birlik cephesi taktiklerini doğru uygulamada yetersizlik, son yılların sol sekter çizgisi).
Burjuvazinin egemenliğini temelden sarsan özel keskinliğine rağmen, Bulgar kapitalizminin bunalımının savaş sonrasındaki, burjuvazinin iktidarını bugüne kadar korumayı başarması, işçilerin, emekçi yığınların ve onların örgütlerinin bu hata ve zayıflıklarına ve bu hata ve zayıflıkların bizler ve emekçilerin öteki örgütleri tarafından zamanında görülüp yok edilememiş olmasına dayanmaktadır.

DİPNOTLAR

1) Demokratik Birlik 10 Ağustos 1923’ıe kuruldu. Tüm gerici güçleri birleştirmeyi amaçlayan faşist bir partiydi. Bu Birlik’in asıl çekirdeğini Halk Birliği oluşturdu. Birleşik İlerici Halk Partisi ile Demokratik Partinin bazı kesimleri bu Birlik’e katılmışlardı. SDP, politik olarak tasfiye olmuş Ulusal Liberal Parti ile Demokrat Parti’nin ve Radikal Parti’nin bazı kesimleri bu birliğin dışında kalmışlardı. Bu Birlik, 1923’ten l931’e kadar hükümette kaldı ve kanlı yöntemlerle en gerici sınıf güçlerinin çıkarlarım savundu.

2) BKP’nin çabaları sonucu, 1926’da legal sendikal örgütlerin kurulması ve ham 1932’de legal işçi partisinin oluşturulması başarıldı. Bu parti devrimci güçlerin toparlanmasında önemli bir rol oynadı.

3) Bulgaristan’da faşizmin cephesini yarmada ilk başarı 1931’de elde edildi. Egemen sınıfın içindeki artan çalışmalar ve sürtüşmeler ve anti-faşist hareketin artan gücü, 1926’dan beri başta olan faşist Lyaptçev Hükümeti’nin geri çekilmek zorunda kalmasına ve yerini Halk Bloğu (Ulusal Blok) adını taşıyan burjuva hükümetine bırakmasına yol açtı. Bu kabine, Malinov’un Demokratik Partisine, BKHP’nin sağ kanadına, Radikal Partiye ve Liberallerin bir kesimine dayanıyordu. Ancak bu kabinenin ömrü uzun olmadı. Bulgaristan büyük burjuva gericiliği 1934’ten sonra yeniden açık terörist egemenlik biçimine geçti.

Mayıs 1993