Sendikalar, işçi sınıfının bir sınıf olarak kendi arasındaki rekabete son vererek patrona karşı birleşmesi ve burjuvazi ile top yekun bir mücadelenin eseri olarak tarih sahnesine çıktılar. Tarihsel olarak birçok mücadele deneyimine* sahip olarak gelişen işçi sınıfı mücadelesi, makine kırıcılığından örgütlü işçi birliklerine evrilen kitlesel bir işçi hareketi olarak, sendikal örgütlülüğe de ilk adımını attı. Bu dönüşüm, işçi sınıfı açısından birliklerini kalıcı hale getirmenin yanı sıra örgütsel olarak da bir üst aşamayı ifade ediyordu. Bu nedenle, sendikaların doğuşu, işçilerin tek tek ya da kolektif olarak işverene karşı birleşme zorunluluktan kaynaklandı.

Sendikalardan bir örgüt olarak sınıflar mücadelesinin sahnesine çıkmalarından önce de işçilerin patronlara karşı süregelen bir mücadelesi söz konusuydu. Ancak bu mücadele çoğunlukla bireysel, dağınık ve çoğunlukla şiddet içeren eylemler şeklindeydi. İşçilerin yaşadıkları grev ve direnişlerden sonra birliklerini sürdürmeleri, patronlar karşısında güçlerini ortaklaştırmak amacıyla kalıcı birliklere olan ihtiyacı, sendikaları ortaya çıkaran koşulların olgunlaşmasını beraberinde getirdi. Bu kalıcı birleşmelerle sadece kendi aralarındaki rekabeti sonlandırmakla kalmayan işçi sınıfı, aynı zamanda işçi sınıfıyla uzlaşmaz derecede karşıt çıkarlara sahip bir sınıf olan sermaye ile mücadelenin de en önemli dayanağına sahip oldular. “İşverenlerle savaşımlarında işçilere siper hizmeti gören kalıcı dayanışmalar”[i]olarak sendikalar, işçilerin siyasal savaşımının** da ilk birlikleri, işçi sınıfının ilk kitlesel mücadele örgütü olarak tarih sahnesine çıktı.

Sendikaların yaşadığı ve halen karşı karşıya bulunduğu sendikal mücadeleye yaklaşım sorunu, sınıf mücadelesinin temel sorunu olarak varlığını devam ettiriyor. Giderek üyelerine yabancılaşan, yeni haklar elde etmek bir yana, mevcut haklarını koruma konusunda en temel görevlerini bile yerine getirmekten imtina eden, varlık nedenleri tartışılan örgütlere dönüşmeleri nedeniyle sendikaların mücadeledeki rolü ve görevleri, ilk ortaya çıkmalarından bu yana en çok tartışılan konuların başında geliyor. Tarihsel gelişim süreci içinde dönem dönem farklılıklar gösterse de, sendikaların ve sendikal hareketin niteliği, sendikalar için “içeriden” ve “dışarıdan” tartışılan bir konu olmayı sürdürüyor. Uzun sayılabilecek bir süreden bu yana varlıkları ve gerekliliği sorgulanır olan sendikaların, yola nasıl devam edeceklerinin cevabını bulmak bugün her zaman olduğundan daha fazla önem taşıyor.

Bugünkü halleriyle sendikaların büyük bir bölümü, sınıf örgütleri olmaktan hızla uzaklaşmış, sınıfın sorunlarına ve mücadelesine yabancı hale gelmiştir. Gün geçtikçe nicel ve nitel olarak zayıflayan sendikaların mevcut durum ve anlayışla sınıf hareketinin sendikalaşma ihtiyacına cevap olamayacağı açıktır. İşlerin artık “dün” olduğu gibi yürüyemeyeceği gerçeği, bugün çok geniş bir kesim tarafından dile getirilmektedir. Üyeleri ile seçimden seçime buluşan, sermayenin saldırı dalgaları karşısında üye ve güç yitiminden kurtulamayan, bir mücadele örgütü için kabul edilemez olan “pasif üye, aktif yönetici” anlayışı da işçi sınıfına hizmet eden mücadele örgütleri olarak sendikaların nasıl bir sendikal mücadele benimserse gerçek işçi örgütleri haline gelebileceği sorusu önem kazanmıştır.

Çeşitli burjuva akımlardan beslenen mevcut sınıf dışı sendikal anlayışlar, işçi sınıfı saflarında yaratmış olduğu tahribat ve kafa karışıklığıyla sendikal mücadelenin dolayısıyla sınıf mücadelesinin geriye düşmesine neden olmaktadır. Oysa işçi sınıfının bir sınıf olarak tarih sahnesine çıktığı andan itibaren içerden ve dışarıdan bu tür sınıf düşmanı fikirlerle mücadele ederek ilerlemiş olması ve her türlü burjuva karakterli sendikacılık yaklaşımını yenilgiye uğrattığı ölçüde başarılı olması, işçi sınıfı mücadelesinin tarihsel bir gerçekliğidir.

Sorun sendikalar ve sendikal mücadele olarak adlandırıldığında, her türden burjuva ideolojinin ve sınıf dışı “sol” anlayışların, Marksizm dışı değerlendirme ve manipülasyonuna açık hale gelmektedir. Çünkü sınıf mücadelesi, işçi sınıfının iktidar mücadelesinden ve işçi sınıfının devrimci bir sınıf olarak görev ve yükümlülüklerinden soyutlanarak ücret mücadelesine indirgenmektedir. Bu nedenle özellikle sermaye saldırılarının yoğunluğu, işçi sınıfın tarihsel kazanımlarının bir bir yok edilmesi karşısında sınıf mücadelesi, ekonomik mücadele ile eşitlenerek ya da sadece ona indirgenerek ele alınmaktadır. Kazanım ve kayıplar ekonomizm üzerinden değerlendirilmekte, TİS’ler bu yaklaşımla sorgulanmaktadır. İşçi sınıfı mücadelesi ekonomik, politik bir hareket olarak gelişmesine rağmen, sınıf mücadelesi esas olarak “maddi yaşam koşullarının” iyileştirilmesi olarak ele alındığından, burjuvazinin sularında kulaç atmak kaçınılmaz hale gelmektedir.

Sendikalar ve sendikal sorunlara farklı yaklaşım ve bu yaklaşımları ele almadan önce sendikaların hangi ihtiyacın ürünü olarak ortaya çıktıkları ve sınıf mücadelesinde işlev ve görevlerinin neler olduğunu, en önemlisi de işçi sınıfının iktidar mücadelesinde sendikal örgütlerin yerini belirlemekte yarar var. Gerek sendikal bürokrasi gerekse farklı renk ve yaklaşımdaki kimi sendikal anlayışların, sendikaları işçi sınıfının iktidar mücadelesini güçlendiren araçlar olmalarından alıkoyacak yaklaşımlara sahip oldukları bilinmektedir.

Engels, konuyla ilgili olarak; “…eğer işçiler sadece kendi aralarındaki rekabeti yok etmekle yetinip daha öteye gidemezlerse, ücret kanununun sonunda yeniden işlemeye başlayacağı gerçektir. Ancak amaçlarının bu şekilde sınırlandırılması, günümüz sendikal hareketinin ölümü olacak, sonunda işçiler arasındaki rekabetin yeniden canlanmasına yol açacaktır. Böyle bir politika söz konusu değildir. Zorunluluk, sendikaları rekabetin yalnızca bir yönüne değil, tümüne son vermeye itecektir. Bu sonuca ulaşılacaktır.”[ii] demektedir.

Engels’in belirtmiş olduğu gibi; sendikal örgütlerin doğuşunu koşullayan, öncelikle işçilerin kendi arsındaki rekabete son verme zorunluluğudur. Ancak bu, sorunun sadece bir yönünü oluşturmuştur. Eğer hala kapıda bekleyen işsizler ordusu, burjuvazi tarafından, içerde çalışan asgari ücretli işçiye karşı bir tehdit aracı olarak kullanılmak isteniyorsa, Engels’in sözünü ettiği “rekabetin” bugün de bütün kurallarıyla geçerli olduğu görülecektir. Ancak rekabeti aşmanın yolu söz konusu rekabeti sadece yok etmekle kalmayıp onun da ötesine geçmek olduğu, yani işçi sınıfının iktidarını kurmak olduğu açıktır. İşte burada belirtilen rekabetin ortadan kaldırılması sınıfın kendi siyasetini yapmasıyla, iktidar mücadelesini güçlendirmesi ile olanaklıdır. Asıl olarak kapitalist iktidarı yıkmak ve yerine kendi iktidarını kurmak perspektifiyle hareket etmek sendikal mücadelenin de temel sorunu olmak durumundadır.

İşçi sınıfı elbette ki kendi arasındaki rekabeti sonlandırmalıdır, ancak daha ötesine geçmek sendikal örgütlemeler için bir zorunluluktur. Hangi amaçla yapılmak istenirse istensin bugün de tartışma konusu olan bu meseledir. Bu tartışmaların merkezinde işçi sınıfının iktidar mücadelesine yaklaşım sorunundan ayrı ele alınamaz. Eğer sendikalar sadece işçi sınıfının kendi arasındaki rekabeti yok etmeye dönük mücadelenin ortaya çıkardığı araçlar olsaydı elbette ki o zaman bizlerde sendikaları salt ekonomik mücadelenin*** birer aracı olarak görür ve sendikaları bu görevi ne derece yerine getirdiği üzerinden tartışmayı sürdürürdük. Ancak “işçiler açısından rekabetin yeniden canlanmaması” için sendikaların yüklenmiş olduğu görev ve sorumluluğun günlük, kısa vadeli çıkarlardan daha fazlasını gerektirdiğini, rekabetin yok edilmesinin bir ön şart olarak işçi sınıfının iktidar mücadelesine bağlandığı açıktır.

İŞÇİ SINIFI VE SENDİKALAR

İşçi sınıfı ve sendikalar konusu tarih boyunca sınıf mücadelesine ilgi duyan tüm kesimlerin dikkatini çekmiş ve bu konu üzerinden yoğun tartışmaların yürütülmesine neden olmuştur. Birinci Enternasyonalin Cenevre Kongresi’nde kabul edilerek karar haline getirilen önergesinde Marx; sendikalarla ilgili olarak, “Sendikalar sermaye ile emek arasındaki gerilla savaşı için vazgeçilmez duruma gelmişlerdir, o halde bizzat ücretli emek sisteminin ortadan kaldırılmasını gerçekleştirecek örgütlü organlar olarak daha da fazla önem taşırlar.”[iii] ifadesiyle, sendikalar ile işçi sınıfının iktidar mücadelesi arasındaki dolaysız ilişkiyi belirtmektedir. Sınıf mücadelesinden ayrı değerlendirilmeyecek kadar sınıf mücadelesinin araçları olan sendikalar, emek ile sermayenin karşıt mücadelesinin sonucunda ortaya çıkmış sınıf örgütleridir. Ancak işçi sınıfını tanımlamada yaşanan yanlışlıkların neden olduğu Marksizm dışı yanlış kavrayışlar, sendikal mücadelenin de yanlış ele alınmasını beraberinde getirmiştir.

Kapitalizm sınıflı bir toplumdur ve kapitalist toplumdaki iktidar mücadelesi de iki temel sınıf, burjuvazi ve işçi sınıfı arasındaki iktidar mücadelesidir. Kapitalist toplumda sınıfların karşılıklı konumlanışı ve sermaye sınıfı ile işçi sınıfı arasındaki karşıtlığın tanımlanmasında yaşanan kafa karışıklığı ve sınıf dışı etkilenmelerin yol açtığı yanlış değerlendirmeler kaçınılmaz olarak sendikalar ve sendikal mücadeleye yönelik tartışmalı değerlendirmeleri ortaya çıkarabilmektedir.

Sosyalizmin geçici yenilgisinden cesaret alan ve özellikle 80’li yıllardan sonra yoğunlaşarak devam eden sosyalizm düşmanlığının o yıllarda gelmiş olduğu nokta, işçi sınıfını ve onun tarihsel konumunu yok sayarak, sınıfa ait değerlerin içini boşaltmak olmuştu. Kimileri işçi sınıfının tanımını değiştirmiş, kimileri hızını alamayarak sınıfın tükendiğini ve Marksizm’in sınıf tahlilinin sorunlu olduğunu iddia etmiş, kimileri de ar damarları çatlamışçasına kapitalizme ilericilik atfedecek kadar ileri gitmişti. Üzerinde bulundukları zemin böylesine bataklığa dönüşünce bunun üzerine inşa edilecek sınıf mücadelesi de, dolayısıyla bu mücadelenin önemli araçlarından sendikalara yaklaşım da sorunlu ve Marksizm dışı değerlendirmelerle malul hale gelmiştir.

İşçi hareketinin ilk mücadele aygıtları olmasa da, işçi sınıfının en gelişkin, en birleşik ve işçi sınıfı içerisinde rekabeti sonlandıran mücadele örgütleri olarak tarih sahnesinde yerini alan sendikaların, sınıf mücadelesi içindeki yeri ve işçi sınıfı mücadelesi açısından taşıdığı önem, sendikal mücadelenin güç ve itibar kaybettiği, aynı zamanda ağırlaşan çalışma koşulları nedeniyle sendikal örgütlenme istek ve çabalarının yükseldiği şu günlerde daha çok sorgulanır hale gelmiştir. Bu tartışmanın tarafları olarak bir yandan sendikaları sınıf mücadelesinden kopararak birer “sivil toplum” örgütüne dönüştürme çabaları, diğer yandan sendikal hareketin tekrar yüzünü sınıfa dönerek bir mücadele örgütü olarak yeniden ayağa kalkma tartışması olduğu açıktır. Bu nedenle çeşitli biçim ve argümanlarla günümüze kadar taşınan bu tartışmalar, bir yandan sendikalarda yaşanan “tıkanıklığı” aşmanın tartışması olarak görülse de, aslında tartışılan sınıfın kurtuluş mücadelesinde, işçi sınıfının ve onun örgütleri olan sendikalara yaklaşımı da açıklar niteliktedir. Çünkü sendikalar, soyut ve subjektif koşulların bir ürünü olarak değil, emek ve sermaye çelişkisinin üzerinden işçi sınıfının yarattığı tecrübelerle, tarihin somut, nesnel olgularına dayanarak var oldular. Bu nedenle bu tartışma yeni değildir. Tarihsel bir arka plana sahiptir. Bu tarihsel arka plan bir makaleyi zorlayacak bir hacimde olması nedeniyle, biz güncel yaklaşım ve tartışmaların ışığında konuyu irdelemeye çalışalım.

İŞÇİ SINIFININ İKTİDAR MÜCADELESİ Mİ, TOPLUMSAL MUHALEFET Mİ?

Sınıf mücadelesinin ekonomik, ideolojik ve politik boyutları göz ardı edilerek yapılan değerlendirme ve eleştiriler kapitalist gelişmeye bağlı olarak onun ekonomik sürecinin yanlış tahlillerinden kaynaklanmaktadır. Bu yanlış ve sınıf mücadelesinin ihtiyaçlarına yabancı tahlillerin sendikal alanda da karşılık bulduğu görülmektedir.

Yaşanan tıkanıklığı aşma iddiasıyla ortaya sürülen ve sendikal hareketin bütün dertlerinin dermanı olarak gösterilen ve aslında hiç de yeni olmayan “Toplumsal Hareket Sendikacılığı” (THS), bir sendikal anlayıştan daha çok sivil toplumcu bir bakış açısıyla karşımıza çıkmaktadır. Tam bir kafa karışıklığının ve eklektik yaklaşımın egemen olduğu ve yön verdiği bu anlayışın savunucuları, işçi sınıfının bileşimi ve yapısında yaşanan değişimleri kendilerince yorumlayarak, bu durum üzerinden “yeni duruma” uygun, yeni bir sendikal anlayışın gerekliliğini öne sürülmektedirler. Toplumsal Hareket Sendikacılığı broşüründen öğrendiğimize göre, “Dünya çapında yaşanan yeni bir proleterleştirme dalgası olarak da nitelenebilecek gelişmeler yaşanmakta, bu gelişmelerle birlikte, işçi sınıfının bileşimi ve yapısı da değişmeye”[iv] başlamıştır.  Hemen belirtelim ki yeni bir proleterleştirme dalgasının oluştuğu doğrudur. Özellikle sanayi sitelerinde yoğunlaşan genç bir işçi kuşağının yetişmekte olduğu tüm kesimlerin ortak gözlemidir. Ancak anlaşılamayan, bu yeni dalganın neden sınıf mücadelesinin ve işçi sınıfının iktidar perspektifiyle ele alınmadığıdır.

THS, İşçi sınıfının kısa vadeli çıkarları ile uzun vadeli çıkarları arasında diyalektik bir bağ kurmaktan ısrarla uzak durmayı, büyük bir devrimcilik (!) saymaktadır. Bu durum, işçi sınıfı mücadelesi açısından yeni olmadığı gibi, sendikal mücadeleyi neredeyse sivil toplumculuğa yaklaştırmaktadır. Çözüm olarak ortaya sürülen ise, anarko-sendikalizmden devşirme, hatta onu kötü bir kopyası olarak karşımıza çıkan, işçi sınıfına iktidar mücadelesini yasaklamanın “sol” söyleminden öte bir şey değildir. İşçi sınıfın yerine çeşitli ara tabakaları esas alarak geliştirilen bu anlayış, anarko-sendikalizmin günümüze uyarlanmış bayat bir hali olmaktan öte gidemeyeceği gibi, bu yaklaşımın sınıf hareketinin yaşadığı sorunlara çözüm olması beklenemez.

THS broşürünün “Yeni Proleterleşme Dalgası” ara başlığı; “Değişim sürecinin işçi sınıfı saflarında yarattığı sonuçların, geleneksel sendikal hareket içinde kalınarak çözülemeyeceği giderek daha da belirginleşiyor. Sendikal harekette yeniden yapılanma, bir başka deyişle yeni bir sendikal hareketin yaratılması ihtiyacı bugün bütün çıplaklığıyla karşımızda duruyor.”[v] değerlendirmesi ile başlıyor. Sendikal bürokrasinin sendikal harekette yaratmış olduğu tahribat ve uzlaşmacı tutum yok sayılarak, bürokratik sendikacılığın neden olduğu tüm olumsuzlukların “geleneksel sendikacılık” olarak adlandırılması dikkat çekicidir. Bu paragrafın içerisinde eleştirilecek birçok başka yan bulunmasına rağmen, bürokratik sendikal anlayışın bir eleştirisi olarak görebiliriz. Ancak devamında bu tespitin nereye ulaşmak istediği anlaşılmaktadır; “Yeni bir sendikal hareket ihtiyacının dayandığı temel, işçi sınıfı saflarında yaşanan değişimdir. Dünya çapında yaşanan yeni bir proleterleşme dalgası yeni bir işçi kitlesi yaratıyor; bu yeni işçi kitlesi de yeni bir emek hareketine ve sendikal harekete ihtiyaç duyuyor.”[vi]

İşçi sınıfının geçmişte aynı çatı altında sahip olduğu birlikteliğin kısmen de olsa bu gün aynı düzeyde olmaması, işçi sınıfının üretim süreci içinde birbirinden yalıtılmış olmasını “işçi sınıfı saflarında yaşanan değişim” olarak ifade etmek ve bununu yeni bir sendikal anlayışın ön kabulü olarak görmek dikkat çekicidir. Kafa karışıklığının hüküm sürdüğü bu yaklaşımda, “yeni işçi kitlesi” ifadesinden kastedilenin kapitalist sömürünün bir sonucu olarak yoksullaşan kitleler olduğu açıktır. Dahası bu yaklaşım, kaba bir yoksullar yığınından, işçi sınıfı gibi modern bir sınıf çıkarmak amacı taşımaktadır ki, kabul edilemez olan da budur. Hatta her yoksul ve ezileni, düzensiz çeşitli çalışma biçimlerinde çalışanları toptan bir değerlendirmeye tabi tutarak,  “bu yeni çalışma biçimleri özellikle kadın, çocuk, göçmen, azınlık ve ulusal eşitsizliğe maruz kalan emekçilerin üzerindeki sömürüyü yoğunlaştırıyor”[vii] denilerek geniş bir kesim sendikal mücadelenin öznesi haline getirilmek istenmiştir. Bu yaklaşımın sahiplerinin işçi sınıfını “Mevlana Tekkesi” gibi gördüklerini söylemek abartı olmaz. Her ezilen ve yoksulu proletaryanın yerine koymak ve proletaryayı böylesi bir zemin üzerinden tarif etmeye kalkışmak kafa karışıklığın da ötesinde anlamlar ifade etmektedir.

Esnek çalışmanın yaygınlaşması, taşeronlaştırmanın artması, kuralsız çalışmanın kural haline gelmesi uygulamaları eşliğinde, sermaye saldırıları her geçen gün artarak devam etmekte ve yaşanan saldırılar sonucunda binlerce işçi işten atılmakta, açlık ve yoksullukla karşı karşıya kalmaktadır. TİS hakkının fiili olarak ortadan kaldırılması, grevlerin bakanlar kurulu kararlarıyla engellenmesi, bürokrat sendika ağalarını rahatlatmakta, sendikacılığı masa başı görüşmelere indirgemektedir. Bürokratik sendikal anlayışın, bu saldırıları püskürtmek bir yana, bu yaşananlardan memnuniyet duyduğu ve sendikalardaki saltanatlarını sürdürmenin bir olanağı olarak gördükleri de bir gerçektir. Sendikal bürokrasinin en önemli destekleyicisi olduğu bu olumsuzlukları, “geleneksel sendikacılık” ifadesi üzerinden değerlendirmek, sorunu anlamamanın ötesinde sendikal bürokrasinin rolü ile sendikaların işlevini özdeş görmenin kaçınılmaz sonucudur. Sendikal hareketin sorunu, işçi sınıfının bileşimi ve yapısında meydana gelen değişimler kadar, sendikal bürokrasinin ardı arkası kesilmeyen ihanetleridir.

Burada kapitalizmin geçirmiş olduğu değişimin işçi sınıfının niteliği ve yapısında karşılıklı olarak değişikliklere yol açtığı ve açacağı gerçeğinden hareketle, bunun kaçınılmaz bir şekilde olumsuz siyasal sonuçlara ulaşacağının peşinen kabul edildiğini de vurgulamak gerekir. THS, işçi sınıfının bileşimi ve yapısında meydana gelen değişiklikleri, (ara sınıfların proleterleşme süreçleri de bu ifadenin içinde girer) mutlak, kaçınılmaz ve kendinden menkul bir şekilde değerlendirmektedir. İşçi sınıfının mücadele, örgütlülük ve bilinç faktörünün, yaşanan değişiklikler üzerindeki etkisini yok sayıp, kapitalizmin yaşadığı dönüşümü nesnel bir süreç olarak mutlaklaştırmak, bu sonuçları veri alıp sendikal anlayışı bu zemin üzerinde tanımlamak, kaçınılmaz bir şekilde yanlış ve hatalı sonuçlara ulaşabilmektedir. İşçi sınıfının bugünkü (“geleneksel” dedikleri) sendikal örgütlülüklerine mutlak anlamda olumsuz yaklaşarak, bu örgütlülükleri sendikal bürokrasinin kaleleri olarak değerlendirmektedirler. Böylesi çarpık bir yaklaşımın “geleneksel” olarak tanımlanan sendikalar ile bu sendikaların örgütlediği işçi sınıfına mesafeli ve hatta giderek düşmanca bir tutum takınmalarını beraberinde getirmesi kaçınılmazdır.

Sendikal anlayıştan önce sorgulamamız gereken meselenin bu olduğu açıktır. Söylenen aslında şudur: “Sendikal hareketin dibe vurmasında, aslında sendikal bürokrasinin fazla bir suçu yok, ne yapsınlar, devir değişti, işçi sınıfının yapısı değişti, eski örgüt modelleri artık ihtiyaca cevap vermiyor.” Utangaçça davranmaya gerek yok, “İşçi sınıfının bileşimi ve yapısı değiştiğine” göre, yeni bir “işçi sınıfı” ve “yeni bir sendikal anlayışla” yola devam edersiniz! Tam da burjuva ideologların çeşitli dönemlerde, özellikle de sosyalizmin geçici yenilgi yaşadığı dönemlerde dile getirdikleri gibi. Bu yaklaşım, yukarıda da vurguladığımız gibi 80’li yıllardan sonra işçi sınıfının yapısındaki değişimi kendince yorumlayarak bu durumun işçi sınıfının devrimci niteliğini ortadan kaldırdığını öne süren liberal yeni dünya düzenci anlayışa ne de çok benzemektedir. Sosyalizmin maddi bir güç olarak tarih sahnesinde yer aldığı günlerin aksine benimsenen kavramlar üzerinden “sınıftan kaçış”ın teorisini oluşturmanın “ilericilik”, “devrimcilik” sayıldığı bir dönemin sendikal yaklaşımının da “yeni” kavramının çekiciliğine kendisini kaptırmasını çok görmemek gerekir. Sorun ideolojik ve sınıfsal temelden ayrıştırılarak ele alındığından varacağı yerin -niyetten bağımsız da olsa- sınıf anlayışının ve sınıf mücadelesi kavrayışının temelden sakatlanması olduğu görülecektir.

THS broşüründe “yeni sendikal anlayış” olarak ileri sürülen “yeni görüşleri” okumaya devam edelim: “Emek hareketi dünya çapında bir kriz yaşıyor. Bu krizin nedenleri arasında hiç kuşkusuz emek hareketinin ve sosyalizmin önderliğinin yenilgisi önemli bir yer tutuyor. Bununla birlikte emperyalist sistemin yapısında ve emek-sermaye ilişkilerinde gözlenen bir dizi değişim de krizi oluşturan etmenler arasında yer alıyor.”[viii] Kapitalist gelişim ve bağlı olarak ekonomik sürecin tahliline yönelik bu yaklaşımın Küreselleşme ve yeni dünya düzeni tezlerinden etkilenmenin “sol” versiyonu bu olsa gerek. Yani bu anlayışın savunucularına göre, değişim sadece emek-sermaye ilişkileriyle sınırlı değil(!), aslında emperyalist sistemin yapısında da bir değişiklik olmuştur. Haksızlık etmek gibi bir derdimiz yok, ancak Marksizmden ve Marksist sınıf tahlilinden anladıkları bu kadardır. İşçi sınıfının üretim araçlarıyla kurulan ilişkisinin üzerinden atlanarak, kapitalist toplumdaki işçi sınıfının Weber sosyolojisinin bile gerisine düşerek, sosyal tabakalaşma, meslekî ayrımlar, gelir durumları ve genel bir yoksulluk ve “ezilme” vurgusu üzerinden yapılacak “değişim” analizinin bir sonucu olarak emekle sermaye arasındaki çelişkinin değiştiğini söylemek hem de bunu “devrimcilik” iddiası ile yapmak. İşçi sınıfının, kapitalist sistemle olan temel çelişkisinin ıskalanmasının varacağı sonuç bundan başka bir şey olamazdı zaten.

Bahsi geçen yeni (!) sınıf tahlili devrimci sözlerle ne kadar cilalanmaya çalışılırsa çalışılsın, onun Marksizm ve sınıf dışılığı hakkında bolca örnek sıralanabilir. Ancak biz birkaçını burada aktararak devam edelim. Örneğin sınıf tahlilini ve tarifini devletin ekonomideki rolünü esas alarak yapmak başlı başına bir garabet örneğinin ötesinde, doymak bilmeyen ve her gün yeni sömürü kaynaklarına ihtiyaç duyan sermayenin saldırılarını anlamamaktır. Hele alıntıladığımız şu yaklaşım Marksizm’in ne kadar anlaşıldığının belgesi olacak niteliktedir. “Devletin ekonomideki rolünün değişmesine bağlı olarak kamu çalışanlarının büyük bir bölümü de bu yeni işçi kitlesine dahil oluyorlar. Ayrıca kentlerin yoksul kenar mahallelerinde yoğunlaşan, kısa süreli işlerde çalışan yarı işçi-yarı işsiz kitleler ve informel sektör çalışanları da yeni işçi kitlesi içinde giderek daha fazla önem kazanıyorlar.”[ix] Kamu emekçilerini de işçi olarak gören anlayışın doğal bir sonucu olarak, devletin ekonomideki rolü üzerinden sınıfın tanımını değiştirmek veya değiştiğini öne sürmek, yetmedi tüm “çalışanları” işçi olarak görmek, sınıftan ve sınıf mücadelesinden ne anlaşıldığını göstermektedir. Sözü daha fazla uzatmadan yanıtını Lenin’e ve Engels’e bırakalım.

Lenin, Rusya Komünist Partisi’nin (Bolşevik) (RKP (B)) 16 Mart 1921 günlü X. Kongresi’ne sunulan “Partinin Birliği ve Anarko-sendikalist Sapma Üzerine Rapor”unda Marx ve Engels’e atıfta bulunarak, 20. yüzyılın başlarında bugünkü THS savunucularıyla benzer savunularda bulunanların yaklaşımını “sapma” olarak değerlendirdikten sonra; “Marx ve Engels sınıflar arasındaki ayrımı unutanlarla üreticilerden, halktan ya da genellikle çalışanlardan söz edenlerle savaştılar. Birazcık olsun Marx ve Engels’in yapıtlarını bilen biri onların, her yerde üreticilerden, halktan, genellikle çalışanlardan söz edenleri alaya aldıklarını unutamayacaktır. Genellikle çalışanlar ya da çalışan insanlar yoktur, ama ya üretim araçlarına sahip, bütün zihniyeti ve alışkanlıkları ile kapitalist olan ve başka türlü de olamayan bir küçük patron vardır, ya da bambaşka bir zihniyette ücretli işçi, kapitalistlerle uzlaşmaz karşıtlık durumunda, çelişki durumunda ve onlara karşı savaşım durumunda olan büyük sanayinin ücretli işçisi vardır.”[x] demektedir.

İçeriğinden koparılarak içi boşaltılmaya çalışılan proletaryanın ne olduğunu kimleri kastettiğini Engels’e bırakarak bu yaklaşımı incelemeyi sürdürelim. Engels, Komünizmin İlkeleri adlı yapıtında; Proletarya nedir? sorusuna yine kendisi yanıt vererek; “Proletarya, toplumun, geçim araçlarını herhangi bir sermayeden elde edilen kârdan değil, tamamıyla ve yalnızca kendi emeğinin satışından elde eden; sevinci ve üzüntüsü, yaşaması ve ölmesi, tüm varlığı emek talebine, dolayısıyla işlerin iyi gittiği dönemler ile kötü gittiği dönemlerin birbirlerinin yerini almasına, sınırsız rekabetten doğan dalgalanmalara dayanan sınıfıdır. Proletarya, yani proleterler sınıfı ondozuncu yüzyılın çalışan sınıfıdır.”[xi] diyerek net bir cevap vermektedir. Alıntıyı uzatma pahasına devam edelim. Engels aynı eserinde, “O halde proleterler her zaman var olmamışlar mıdır?” sorusuna “Hayır. Yoksul halk ve çalışan sınıflar her zaman var olmuştur ve bu çalışan sınıflar çoğunlukla yoksuldular. Ama demin sözü edilen koşullar altında yaşayan bu tür yoksullar, bu tür işçiler, yani proleterler her zaman var olmamışlardır, nasıl ki rekabet her zaman serbest ve sınırsız olmamışsa”[xii] cevabını vermiştir. Bu yaklaşımı ile Engels, proletarya ile diğer toplumsal katmanlar arasındaki farkı ortaya koyarken özellikle kimlere proleter denilmesi gerektiğini açık bir şekilde ifade etmiştir.

THS broşürünün ilerleyen sayfalarında niyet saklanamayacak kadar açığa çıkmaktadır. Üstü kapalı olarak sunulmaya çalışılan, sınıfın, Marksizmin sendikalara ve sınıfa yaklaşımın reddine varacak “tahliller” ileri sürüldüğünü görüyoruz. “Daha açık bir ifadeyle, bu süreçte sınıfın ekonomik, demokratik ve politik örgütlenme biçimlerinde, yani sendikalarda ve/veya siyasal örgütlülüklerde (parti, hareket, cephe vb.), eski biçimlerin, tarzların eleştirisini içeren ve yeni koşulların doğurduğu ihtiyaçları dikkate alan bir yeniden yapılanmaya gereksinim duyuluyor.” Marksist literatürün tüm açıklığına ve kaynaklarına rağmen; varılan sonucun bu olması, Marksist sınıf tahlilinin nasıl da yok sayıldığını göstermekte ve Lenin’in yukarıda yapmış olduğumuz alıntıda dile getirdiği “sapma” tespitinin ne kadar doğru olduğunu bir kez daha teyit etmektedir.

THS açısından hemen her soruna müdahil olma yönelimi, işçi sınıfının siyasal örgütlenmesini yok sayma ya da geri plana itme eğilimi yaratarak, bilinçli ya da bilinçsiz, siyasal örgütlenmeyi önemsizleştirmektedir. Bu durum, kapitalist sistemin yıkılması gereğinin ötelenmesi, en fazla sistem içi çözümlerin hedef olarak belirlenmesini beraberinde getirmektedir. Dolayısıyla mevcut yapısıyla THS’nin sistem içi bir muhalefet hareketi olarak kalması ve kendi mücadele alanını bizzat kendisinin sınırlandırması kaçınılmazdır.

Sınıfların iktidar mücadelesinde işçi sınıfını sadece yapısal bir olgu, “sabit” toplumsal bir kategori olarak değerlendirmenin, işçi sınıfının durağan bir yapı değil, sürekli oluşum halinde olan bir süreç ve ilişki olarak görülmemesinin doğal sonucu, işçi sınıfını diğer toplumsal kategorilerle bir değerlendirmek ve onlarla aynılaştırmaktadır.  Bu yaklaşımdan işçi sınıfının iktidar mücadelesi çıkmayacağı gibi, THS savunucularının özel bir önem atfettiği güçlü bir “Toplumsal muhalefeti” de oluşturamayacağı açıktır.

Sonuç

Yaşanan savaşlar, insanlığın çektiği açlık ve yoksulluk, doğanın kâr uğruna katledilmesi, emekçilerin evlerinin kentsel dönüşüm adı altında talan edilmesi gibi son yıllarda yoğunlaşan saldırılar, tekelci kapitalizmin ürünüdür ve bunlar olmadan kapitalizmin yaşaması mümkün değildir. Elbette ki işçi sınıfı devrimci bir sınıf olarak ezilen tüm bu toplumsal kesimlerin taleplerini sahiplenen ve bu kesimlerle birlikte yürütülen mücadelenin merkezinde yer alan bir sınıftır. İşçi sınıfının başka türlü kendisi kurtulurken başkalarını da kurtaran bir sınıf olma özelliğini kazanması mümkün değildir.

Kabul edilemez olan, sosyolojik olarak “ara tabaka” niteliğindeki çeşitli toplumsal kesimlerin, işçi sınıfının yerine ya da onunla aynı düzeyde değerlendirilmesidir. Yoksulluk gibi bir kavramın yarattığı yoksul, dışlanmış, ezilen kesimlerin işçi sınıfı yerine konularak ve bu kesimlere işçi sınıfından daha fazla önem atfedilerek mücadelenin merkezine konulması, mücadele hedeflerini geriletmenin ve kısa vadeli kazanımlar tercih edilerek “toplumsal muhalefetin” örgütlenmesi ve iktidar mücadelesinden vazgeçmenin itirafıdır. Sivil toplumculuğa kapı aralayan bu yaklaşım ve bu yaklaşım üzerinden sınıf mücadelesini toplumsallaştırma, kendince geniş tabanlı bir “yurttaş hareketi” yaratma gayretleri sermayenin ihtiyaçlarına “sol”dan destek vermek anlamına gelmektedir.

Sürdürülen bu tartışmanın dünya sendikal hareketinde hacimli bir evveliyatı olduğunu biliyoruz. Bugün yaşadığımız bu tartışmaları bu tarihsel arka planlardan bağımsız olarak ele almak ve “yeni bir yaklaşım” olarak değerlendirmek elbette yanlış olur. THS’nin bir ayağı ekonomizmde,  bir ayağı da sınıf mücadelesinde sendikal örgütü, siyasal örgütün yerine koyan ve işçi sınıfının sermayeden bağımsız siyasal mücadelesini şiddetle reddeden anarko-sendikalizmde olduğu açıktır.

Son yıllarda ulusal ve uluslararası çeşitli sendikal platformlara yansıyan ve tartışılan bu sınıf dışı yaklaşımların yaygınlık kazanmalarının sosyalizmin geçici yenilgi yaşadığı yıllara denk gelmiş olması dikkat çekicidir. Sermayeyle uzlaşmaz sınıf karşıtlığı üzerinden kendisini var eden işçi sınıfının iktidar mücadelesini yok sayarak yapılacak olan her sendikal mücadele tahlili, işçi sınıfını düzenin sınırları içerisine mahkûm etmenin yollarını açmaktadır. Sendikal mücadeleyi işçi sınıfının iktidar mücadelesinden soyutlayarak, sınıf mücadelesinin ekonomik, ideolojik ve politik boyutlarını bütünlüklü bir biçimde ele almayan ve mücadeleyi ekonomik taleplerle sınırlayan bir yaklaşımın, hangi iddia ile ortaya çıkarsa çıksın sendikaları burjuva siyasetinin kollarına terk etmesi kaçınılmazdır.

Nitekim süslü cümlelerle ve sözümona yeni bir mücadele platformu yaratma iddiasıyla ortaya çıkan “Toplumsal Hareket Sendikacılığı” anlayışı, aslında düzen sınırları içerisinde çözüm üretmekten öte bir anlam taşımamaktadır. Kapitalist-emperyalist sistemin kendisine değil de, çeşitli emekçi kesimler üzerinde yaratmış olduğu sonuçlarına karşı mücadele etmeyi işçi sınıfının iktidar mücadelesinin yerine koymak, işçi sınıfının tarihsel devrimci rolünü anlamamaktır.

Sendikal hareketin yaşadığı sorunları tek bir nedenle açıklamak elbette doğru bir yaklaşım olamaz. Ancak yaşanan gelişmeler ve sermayenin artan saldırıları karşısında sınıfın iktidar mücadelesini yok sayarak icat edilecek her yaklaşım işçi sınıfı mücadelesini ve dolayısıyla sendikal hareketi daha da geri noktalara savuracak ve onu burjuva reformların sınırlılığına mahkûm edecektir. Çok uzaklara, eski örneklere gitmemize gerek yok. İçinde bulunduğumuz yıl içerisinde gerçekleşen TEKEL işçilerinin mücadelesi üzerinden, sınıf hareketinin önderlik potansiyeline baktığımızda bitti denilen, bir süredir yerine yenisi aranan işçi sınıfının, sendikal bürokrasinin cenderesinden kurtulduğunda nelere kadir olduğunu görebiliriz. Sınıf mücadelesinin dünyada ve Türkiye’de yaşanmış deneyimlerine baktığımızda, diyeceklerimizi, tahlillerimizi işçi sınıfının tarihe mal olmuş deneyimleri üzeriden yaptığımızda, sınıf mücadelesi açısından neyin doğru neyin yanlış olduğunu görmek mümkün.

 

2009, sınıf hareketinde yeni bir yükselişin başlangıcı sayılabilecek gelişmelerle kapandı. Birçok işçi emekçi mücadelesinin yanında, kapsamı ve etkileri bakımından 2010’da da konuşulmaya devam edilecek eylemler yaşandı. Yeni bir hareketlenmenin ilk belirtileri sayılabilecek bu eylemler; KESK ve KAMU SEN’in çağrısıyla gerçekleşen “Uyarı Grevi”, TEKEL işçilerinin (bu yazı yazıldığı tarihte TEKEL işçilerinin mücadelesi kararlılıkla devam etmekteydi) Ankara’da süren direnişleri, 25 Kasım sonrasında Demiryolu emekçilerinin mücadelede ısrarlı tutumları olarak sıralanabilir. Ancak biz, daha çok, 25 Kasım Eylemi’nin öncesinde ve sonrasında, bu eylemle bağlantılı olarak gelişmeleri ve bazı yaklaşımları değerlendireceğiz.

25 Kasım Eylemi, uzun zamandır kadro eylemelerine mahkûm olmuş olan kamu emekçileri hareketinin; yeniden güç toplaması, işyerleri başta olmak üzere, emekçilerle buluşarak, tahrip olan işyeri çalışmasını onarması bakımından da, önemli gelişmelere işaret etmektedir. Eylemin yol açtığı gelişmeleri değerlendirmek ve bu eylemle birlikte, daha da belirginleşen sendikal hareketin sorunlarına yakından bakmak gerekmektedir.

25 Kasım Eylemi’nin, Emek Platformu’nun Aralık 2000 Genel Grevi’nden sonra gelen geniş kitleselliği ve işyerlerindeki yaygın bir katılımla gerçekleşmiş olması, sınıf hareketi açısından birçok bakımdan yeni bir durumu göstermektedir. Elbette ki, sınıf hareketi –dolayısıyla sendikal hareket– sadece bir tek eylemle mevcut zaaflarından kurtulamayacaktır. Ancak, 25 Kasım Eylemi, var olan dağınıklığa karşı önemli bir moral güç olmuştur. Gerek TEKEL işçilerinin gerekse de Demiryolu emekçilerinin 25 Kasım sonrasında gelişen mücadeleleri göz önüne alındığında, 25 Kasım öncesi başlayan mücadele süreci ve işçi-emekçi cephesinde gelişen hareketliliğin yeni evreler kat ederek devam etmekte olduğunu söylemek mümkündür. Diğer yandan, pek çok yanıyla değerlendirilecek olan bu eylemin, emekçiler ve mücadele açısından yeni bir kültürün başlangıcına işaret ettiğini belirtmek gerekir. KESK ve KAMU SEN’in yan yana gelmesi, özellikle KESK içerisinde çeşitli “sol” çevrelerin bozuşturucu tutumuna ve KESK merkezinin ikircikli duruşuna rağmen şube ve işyerlerindeki sahiplenme belirleyici olmuştur. Bu nedenle, işyerlerindeki birlik fikrinin yukarılara taşınarak sendikal çizgiye egemen kılındığı ölçüde, sendikal platformun yenilenmesi ve güçlenmesinin koşulları da yeniden güç kazanmış olacaktır. Bunun içindir ki, 25 Kasım Eylemi ve sonrasında sınıf hareketinde ortaya çıkan gelişmeleri doğru okumak gerekir.

GREVİ HAZIRLAYAN KOŞULLAR

25 Kasım Eylemi’ne işyerlerinde katılımın yüksek olması ve devamında alan eylemlerinin de son yılların en kitlesel eylemlerinden olması, elbette ki önemlidir. Her ne kadar eylemin “güçlü geçmesi” konusunda tartışmalar yaşansa da, bir bütün olarak değerlendirildiğinde, eylemin başarılı olduğu noktasında ortak bir yaklaşımın olduğu görülmektedir. Elbette, bu eylemi güçlü kılan birçok neden sayabiliriz. Ancak daha “içeriden” bakıldığında, emekçilerin yaşam koşullarının her geçen gün daha da geriye gittiği rahatlıkla söylenebilir. “Teğet” geçeceği söylenen krizin etkileri ve yoksulluğun derinleşmesine bağlı olarak ortaya çıkan yoksulluk manzaraları, krizin sonuçlarının emekçi ailelerinde yaratmış olduğu tahribat ve peş peşe gelen zamlar… Yoksulluk, kamu emekçilerine yıllardır dayatılan yüzdelik zamlar, işkollarının özgünlüğünden kaynaklanan sorunlar, çalışma yaşamının önemli parçası haline getirilen güvencesiz çalışma, Genel Sağlık Sigortası vb. uygulamaların sonuçlarının emekçiler tarafından daha yakıcı bir halde hissedilmeye başlanması, her emekçide bir öfke birikmesine neden olmuştur. Doğalgaz, elektrik, su gibi halkın temel ihtiyaçlarına son bir yıl içerisinde % 50-60’lara varan oranda zam yapılması ve bu zamların yeni yılla birlikte katlanarak devam edeceğine dair beklentiler, temel tüketim mallarına gelen zamlar, 25 Kasım Grevi’nin zeminini hazırlayan nedenlerin başlıcaları olarak sıralanabilir. Aynı zamanda bu saldırı ve zamlar tüm emekçilerin sistemle olan çelişkilerini arttırmakta, geleceğe dair beklentileri de yok etmektedir. Ve sendikalar farkında olmasalar da(!), işyerlerinde emekçiler arasında yaşam koşullarının gün geçtikçe geriye gitmesi, işyeri çalışması için uygun koşulları da beraberinde getirmiştir. Grev hazırlığı sırasında ziyaret edilen tüm işyerlerinde yukarıda sıralanan sıkıntılardan kaynaklanan yakınmaların somutlaştığını ve birer talep olarak karşımıza çıktığını görmek mümkündür.

Sorunların bu boyutta yaşanıyor olması, işyerlerindeki emekçileri birbirlerine daha da yakınlaştırmış, işyerlerinde sendikalı-sendikasız veya şu sendika-bu sendika ayrımını geçersiz hale getirmiştir. Ve asıl birlik fikri, işyerlerinde başlayarak hayat bulmuş ve sendika merkezlerine dayatılmıştır. Elbette sendikaların ve özellikle KESK’e bağlı sendikaların yapmış oldukları işyeri çalışmaları ve grevi örgütleme çabaları önemli olmuş, grevin güçlü bir şekilde hayata geçmesinin olanaklarını genişletmiştir. Ancak daha yakından bakıldığında, hiçbir ayrıma gidilmeden işyeri çalışmasının yürütüldüğü veya daha doğru bir yaklaşımla, işyeri komiteleri gibi, hem işyeri çalışmasını güçlendiren, hem de işyerindeki emekçileri daha çok seferber eden ve işyerinin dinamiğini açığa çıkaran çalışmaların yürütüldüğü işyerlerinde, katılım ve sahiplenme de o oranda artmıştır.

ÇÖZÜLEMEYEN BİRLİK SORUNU

Gelişen sınıf hareketi, elbette ki, sorunlarıyla birlikte ilerlemektedir. “Sınıf hareketinin temel sorunu nedir?” diye bir soru sorulsa; sınıftan yana, sınıf mücadelesinin temel ilkelerinden haberdar her işçi ve emekçi, birlik sorununu sorunların en başına yazar. K. Marx ve F. Engels, mücadelenin seyri ve geleceği açısından işçi ve emekçilerin birlik sorununun önemini Komünist Manifesto’da şu sözlerle ifade ederler: “Zaman zaman işçilerin kazandığı olur, ama bu zafer geçicidir. İşçilerin mücadelesinin esas sonucu, o anki başarı değil, sürekli genişleyen birleşmeleridir.”1

Sınıf hareketinin geneli açısından; birlik sorunu ve bu soruna yaklaşımdaki farklılık, 25 Kasım eylemiyle ilgili tartışmaların da odak noktası oldu. Sınıf mücadelesinin esasında iki sınıf arasındaki mücadele olduğu gerçeğinden habersiz olan bazı anlayışlar, sınıf dışılıklarını bir kez daha kanıtladılar. Eylem, KESK ve KAMU SEN tarafından merkezi olarak dört maddede* ortaklaştırılmasına rağmen, yerellerde, KESK merkezinin, adeta yan yana gelmeyi yasaklaması, iki konfederasyona bağlı şubelerin yan yana gelmemeleri konusunda kendi şubelerinin KESK tarafından uyarılması, merkezdeki sendikal anlayışların yerel uzantıları tarafından birlik konusunda şubelerin adım atmalarını engellemeye dönük tutumları ile birleştiğinde, ibretlik bir tablonun ortaya çıkmasına neden olmuştur. İbretliktir, çünkü tartışılan ve karşı çıkılan, işyerlerinde açığa çıkan birlikte mücadele isteğinin kimi “solcu”larca uzak durulması gereken bir tutum olarak öne sürülmesidir. Her türlü fetişizmi temel “ilke” olarak algılayan ve anlayan bu anlayış sahipleri, alan fetişizmi ve eylem fetişizminden sonra; sınıf mücadelesi açısından birer araç olması gereken sendikal örgütleri de fetişleştirerek, KESK’i, sanki sınıf mücadelesi dışında bir örgütmüş ve emekçilerden korunması gereken bir yapıymış gibi algılamaktadırlar. Öyle ya “devrimci” KESK nasıl “faşist” KAMU SEN’le yan yana gelirdi!

Bu anlayışlara göre, Kamu Sen’le yan yana gelmek, birlikte eylem örgütlemek emekçilere ihanetle eş değerdeydi! Çünkü Kamu Sen “faşist” bir sendikaydı ve “devrimciler” faşistlerle “ittifak” yapmazlardı! Konfederasyon merkezleri olarak, “faşistlerle” “devrimciler” dört maddelik bir ittifak yapmışlardı, olsun, onlar merkez oldukları için her şeyi yapma hakları olabilirdi, ama işyerlerinde yan yana olan, çıkarları, konumları örtüşen, ortak olan kamu emekçilerinin birlikte haykırma, taleplerine birlikte sahip çıkma hakları olamazdı, yoktu!

Bazı illerde, işyerlerinde iş bırakan kamu emekçileri, tüm bozuşturucu ve birliği zorlaştırıcı tutumlara rağmen, eylem alanlarını da ortaklaştırdılar. Ancak birçok yerde KESK’in merkezi tutumundan kaynaklanan bir bölünmenin yaşandığını gördük. Hatta bazı illerde, KESK’ten önce eylem yapan KAMU SEN üyelerinin bir kısmı, alanda KESK kortejini bekleyerek, alkışlarla karşılamışlardır. Ancak KESK’e bağlı bazı şube başkanlarının bu tutuma yanıtı: “Neden bunlar alandan çıkmıyorlar”, “onlar varken biz alana girmeyelim” olmuştur. Elbette ki, bu yaklaşım, siyaset bilmezliğin ötesinde insani bir tutum olarak da değerlendirilemez. Bu tutumu, ilerici ve emekçilerin davasını sahiplenme olarak görmek, saymak mümkün mü? Emekçilerin yan yana gelmesinden ürken, tüm sendikal argümanını başka sendikalarla yan yana gelmeme üzerine inşa eden bir tutumun neresi devrimci olabilir?

Aynı talepler uğruna eyleme katılan (iş bırakan, sevk alan) binlerce Kamu Sen üyesi emekçiyi, Kamu Sen’e egemen gerici, ırkçı, şoven anlayışın bir uzantısı sayarak, “biz faşistlerle yan yana gelmeyiz” yaklaşımını benimsemenin sınıf mücadelesinde bir karşılığı yoktur. Eğer Kamu Sen; 25 Kasım Eylemi’nde, gerek afişlerinde, gerekse de alanlarda ırkçı ve gerici bir söylemden daha çok emekçilerin taleplerini dillendirmek zorunda kalmışsa, elbette ki, bu, ne Kamu Sen yönetimlerinin ilericiliğidir, ne de Kamu Sen’e egemen olan anlayışın değiştiği anlamına gelir. Bu, çıkar ve talepleri bir ve aynı olan emekçilerin tabanda yan yana gelmesi ve emekçi tarzının egemen kılınmasının ürünüdür. Irkçılığın ve gericiliğin egemen kılınmaya çalışıldığı böylesi bir dönemde, asıl ilerici olan da budur.

Söylemeye gerek yok, yığınlar yaşamdan ve mücadeleden öğrenirler ve öğrendiklerini de biriktirerek ilerlerler. Emekçilerin bazıları karşısında diğerleri, daha “geri” bir bilinç düzeyine sahip olabilirler. Bir sendikanın ne kadar “devrimci” ve ne kadar sınıftan yana olduğunun ölçüsü ise, onun söylemi değil, emekçileri kendi davaları için ne kadar birleştirdiğidir. Unutmamak gerekir ki, Kamu Sen veya diğer bütün sendikalar, –KESK de dâhil– işçi ve emekçilerin taleplerini örgütlemek, işçi ve emekçileri sermaye karşısında birleştirmek ve onları tek tek bireyler olmaktan çıkararak, bir sınıf veya bir sınıfın bölükleri olarak örgütlemek ve birleştirmek için vardırlar. Bu nedenle, işçi ve emekçilerin değişik sendikalara bölünmüş olmaları övünülecek bir durum olmadığı gibi, işçi ve emekçilerin birliğini sağlamaya yönelik çabalar da, mücadelenin yükseltilmesi için bir zorunluluktur.

Anlaşılan, bu “solcu” arkadaşlarımız, grevin tanımını değiştirdikten sonra, sendikaların tanımını da değiştirmek istemektedirler. İşçi ve emekçiler arasında, elbette ki, bir bilinç farklılığı vardır ve bunun böyle olması da son derece doğaldır. Daha geriden gelen işçi ve emekçilerin, daha ileri kesimlerle birleşerek ve örgütlenerek, sermaye saldırılarının karşısına bir sınıf olarak dikilmeleri için sendikal örgütler vardır. Sendikaların, grevin ve değişik hak alma eylemlerinin bir okul olma işlevi de, buradan gelmektedir.

Tam da Lenin’in “solculuğu” “bir çocukluk hastalığı” olarak nitelendirdiği bir durumla karşı karşıyayız. Şöyle der Lenin, “Sol” Komünizm bir Çocukluk Hastalığı” adlı eserinde:

“Komünistlerin gerici sendikalara katılmamasını savunan gülünç ‘teori’, ‘sol’ komünistlerin ‘yığınlar’ üzerinde etki sorununu nasıl hafiflikle ele aldıklarını ve bu yüzden ‘yığınlar’ kelimesini nasıl kötüye kullandıklarını gösterir. ‘Yığınlara’ yardımcı olabilmek için, onların sevgisini kazanabilmek için, davaya katılmalarını ve desteklerini sağlayabilmek için, oportünist ve sosyal-şoven olarak, çoğunlukla –doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak– burjuvaziyle ve polisle bağlantıları olan ‘liderlerin’ önümüze çıkaracakları güçlüklerden, başvuracakları hilelerden, kuracakları tuzaklardan, hakaretlerden, baskılardan yılmamak gerekir. Ve mutlaka yığınların olduğu yerde çalışmak gerekir.” Yine aynı eserinde Lenin, öğretmeye devam ederek, “…komünistlerin bütün görevi, bilinçlenmede geç kalanları inandırmayı bilmek, onların arasında çalışmayı bilmektir, yoksa çocukça uydurmalardan başka bir şey olmayan ‘sol’ sloganlar ileri sürerek onlardan ayrılmak değildir.” 2 demektedir. İşçi sınıfının bilimsel öğretisi bu kadar açıkken, bazılarının hala sınıf dışı tutumda ısrar etmeleri kendi çelişkileri olsa gerek.

Nasıl açıklanacaktır, hangi mücadelenin ihtiyacı olarak bu tutum sahiplenilecektir, bilinmez değildir. Sendikal mücadeleyi “solcu”luklarına kalkan yapan anlayışlar, emekçilerin birleşmelerinden ürkmeleri ve birleşik bir güç olarak sahneye çıkmalarını “devrimcilik” ve “solculuk” adına engellemeleriyle, sınıftan, sınıf mücadelesinin en temel ilkelerinden, işçi ve emekçilerin güncel ihtiyaçlarından ne kadar uzak olduklarının bir kez daha gösterdiler. Bu tutumun sahiplerine göre, bir eylemi KESK, DİSK, TTB ve TMMOB yaparsa, o eylem “devrimci” olur. Diğer örgütlerin yaptıkları eylemlerin içeriği ve talepleri hiç önemli değildir! Oysa bilinmez değildir, bir eylemi devrimci yapan, kim tarafından, hangi sendika merkezi tarafından yapıldığı değildir. Devrimci ve ilerici olan, sınıf mücadelesinin kendisidir. Yapmış olduğunuz eylem, işçi ve emekçileri bir adım öne taşıyorsa, sınıf mücadelesine yeni mevziler kazandırıyorsa, talepleri, nesnel çıkarları bakımından ilerici olan sınıf ve tabakaların talepleriyse ve gerçekleşmeleri için mücadele ilerleticiyse, bu eylemi ilerici olarak değerlendirebiliriz. Ancak sınıf mücadelesini kendi dar ve sınıf dışı anlayış ve pratikleriyle bir tutan ve emekçilerin taleplerine uzak olanların bunu anlamalarını beklenemez. Bu tür anlayışlara şöyle demek gerektiği gayet açıktır: “Gölge etmeyin”!

Kamu Sen’in nasıl kurulduğu ve ona kimlerin yön verdiği bilinmez değildir. Ancak burada birliğe bir anlam biçilecekse, önemli olan, birliği hangi taleplerle hayata geçirdiğinizdir. Mücadeleye de damgasını vuran, o mücadelede ileri sürülen taleplerdir. TÜRK İŞ devlet tarafından kurduruldu diye, TÜRK İŞ’e bağlı TEKEL işçilerinin mücadelesi yok mu sayılacak veya o işçiler TÜRK İŞ üyesi oldukları için, “faşist” olarak mı nitelendirilecekler? “Solculuk” böylesi bir “çocukluk hastalığı”dır işte. Sınıf mücadelesini, farklı sendikalara bölünseler de, işçi ve emekçilerin birbirleriyle temas etmeleri sürecinde giderek taleplerini ortaklaştırmalarını da kapsayarak, bir sınıfın diğer bir sınıfla olan mücadelesi olarak algılamayan ve anlamayan anlayışların ne kadar sınıf dışı ve sınıftan uzak oldukları, 25 Kasım dolayısıyla bir kez daha açığa çıkmış oldu.

KESK, birçok kez hizmet üretiminden gelen gücü (sevk alarak veya iş bırakarak) kullanarak, eylemler gerçekleştirmiştir. Ancak bu eylemler, KESK üyesi kamu emekçilerinin katılımı veya onların en yakınındakilerin katılımı ile sınırlı kalmıştır. Elbette ki, 1 Aralık 2000 gibi, 14 Mart 2008 gibi bazı genel eylemleri, bu değerlendirmenin dışında değerlendirmek gerekir. Ancak bugüne kadar gerçekleşen eylemlerin birçoğu, işyerlerinde sendikal rekabeti aşamayan, hizmet birimlerinde emekçilerin ana kitlesini eyleme dâhil etmekte zorlanan bir katılımla gerçekleşen eylemler olarak tarihe geçmiştir. O günün koşullarında, tüm bu eylemlerin geçerli nedenleri ve böyle bir katılımla gerçekleşmesinin de makul bir açıklaması yapılabilir. Ancak emekçiler açısından bunca sorun varken, sokaklarda ırkçı ve şoven dalga tekrar piyasaya sürülmeye çalışılırken, birleşik bir emek hareketinin vücut bulması bir ihtiyacın ötesinde bir zorunluluk haline gelmiş olmasına rağmen, hala birlikten yan çizmek ve şaşı bakmak, sınıfsal bir tutumla, emekçi tutumuyla açıklanamaz.

Tam da burada, işçi sınıfı ve sosyalizmin büyük önderine bir kez daha başvurmak gerekir. Lenin, Alman “solcuları”yla yaptığı tartışmada “….Sendikalar, kapitalizmin gelişmesinin başlangıcında işçi sınıfına pek büyük bir ilerleme sağladılar; bu örgütler, işçilerin dağınık ve güçsüz durumuna son verip onların ilk sınıf gruplaşmalarını sağladılar.”3 saptamasından sonra, devamla, sendikalarla ilgili yaptığı durum tespitinde “…sendikalar kaçınılmaz olarak bazı gerici özellikler; bir çeşit meslek örgütü dar görüşlülüğü, siyaset dışı kalma eğilimi, rutinlere saplanma vb. eğilimi göstermeye, başladılar. Ama dünyanın hiçbir yerinde proletaryanın gelişmesi, sendikalar olmadan, sendikaların ve işçi sınıfının partisinin karşılıklı aksiyonu olmadan gerçekleşmemiştir ve gerçekleşemez.”4 demektedir.

SENDİKAL HAREKETİN STRATEJİ SORUNU

Yaşanan “iç” tartışmalara ve emekçilerin birleşme isteğinin önündeki engellere rağmen, sınıf hareketinin birleşmenin ve ileriye doğru yeni hamleler yapabilmenin dinamiğini taşıdığını görmek gerekir. Çünkü sendikal rekabet emekçiler için bir yük olmuştur. Mevcut sendikal merkezlere rağmen birlik gerçekleşmiş, fakat eksik kalmıştır. İşçi hareketindeki yükseliş ve çağrılar dikkate alınarak, yeni birliklerin yaratılmasının zemini işyerlerinde mevcuttur. Bu nedenle, sendikal hareketin daha ileri bir çizgi üzerinde birleşmesinin koşulları gittikçe artmaktadır. Gerek itfaiye işçilerinin, gerek demiryolu emekçilerinin, gerekse de TEKEL işçilerinin son dönemdeki mücadelesi, sınıf hareketinin bundan sonraki seyri için yeterince ipucu sunmaktadır.

Eğer 25 Kasım eylemi “gök kubbede hoş bir seda” olarak kalmayacaksa, bu eylemin sonuçlardan ders çıkararak, sendikal hareketin stratejisini yenilemek gerektiği açıktır. Sendika merkezleri, açığa çıkan birlik ve mücadele isteğinin gereğini yerine getirmekle yükümlüdürler. İşyerlerindeki birlik arzusu ve gelişen işçi-emekçi hareketi, sendika bürokrasisine rağmen bu sorunları aşacaktır. Tüm bu sorunlara karşın, sendikal hareketin gelişmesi ve ilerlemesi için en hayati faktör, herkes bilir ki, farklı sendikalara bağlı da olsalar, işçi ve emekçilerin, işyerlerinde oluşturdukları ortak mücadele örgütlerine dayanarak, sendikaları işbirliğine ve mücadeleye zorlamalarıdır. Bu birlikler üzerinden şekillenecek olan yerel mücadele platformları, hareketi daha ileriye taşıyacağı gibi, mücadelenin merkezileşmesinin de en önemli dayanakları olacaklardır.

Tüm bu tartışmalar göstermektedir ki; sınıf hareketi “içerden” ve “dışarıdan” pek çok sorunla boğuşarak ilerleyecektir. 25 Kasım Eylemi’ni, bir sınıfın diğer bir sınıfla olan iktidar mücadelesinden soyutlayarak, hangi sendikanın daha devrimci olduğuna indirgemek, dar görüşlülükten de öte siyasal körlüktür. Bu nedenle, yaşanan tartışmaları, sadece bir eylemle sınırlı olarak düşünmek, işçi ve emekçi hareketinin karşı karşıya bulunduğu sorunları algılayamamaktır. Yaşananların sınıf dışı ideolojik bir kaynaktan beslendiğini görmek gerekir. Bir stratejiden yoksun, günübirlik, işçi ve emekçilerin ana kitlesinden kopuk, mücadelenin ihtiyaçları bakımından karşılığı olmayan bu sınıf dışı anlayışlara karşı mücadele, dünden daha önemli bir hale gelmiştir. Sınıftan yana sendikacılar ve sınıf partisinin sendikacıları, mevcut durumu yeniden değerlendirerek, yeni durumu sendikal hareketin yenilenmesi ve tekrar ayakları üzerine dikilmesinin bir aracı olarak görmek durumundadırlar.