Koalisyon hükümetinin iki partisinin başkanları başta olmak üzere tüm hükümet ve devlet görevlileri, tek bir propaganda merkezinden yönetiliyormuş gibi, birbiriyle çelişen iki tutumu bir arada sergiliyorlar. Bir yandan “Kürt varlığını tanımak”, “Kürtlere dil ve kültür özgürlüğünden, “Kürtleri çok sevdiklerinden vb. söz ediyorlar. Her vesile ile Kürt halkına seslenerek onları “kucaklamaktan, “eski haksızlıklardan kurtaracaklarından vb. dem vuruyorlar. Ama öte yandan, Cumhurbaşkanından başlayarak aynı yetkili çevreler, “Baharda bir Kürt ayaklanması” bekledikleri gerekçesiyle, bölgeye yeni birlikler gönderiyorlar; en masum cenaze törenlerine bile kurşun yağdırılmasını haklı bulduklarını, “caydırıcılık” ve “yasaların kendilerine verdiği hakkı” kullandıklarını söyleyerek baskı ve terörü savunuyor, kontrgerilla cinayetlerine bile kılıf uydurmaya çalışıyorlar. Bir yandan Türk-Kürt ayırımı yapılmayacağı, her vatandaşın birinci sınıf insan muamelesi göreceği propaganda ediliyor; öte yandan “üniter devlet yapısından asla taviz verilmeyeceği”, “Türkçenin resmi dil olmasının tartışılamayacağı”, üstüne basılarak yineleniyor. Burada, “Üniter devlet” yapısı, “Türkçenin resmi dil olması” tartışılamayacaksa iki halkın kardeşçe bir arada yaşamasının zemini ne olacaktır, eşit hakka sahip olmayan halklar ve diller hangi temelde kardeşleşecektir gibi sorular ortaya çıkarsa da, sorun daha bu temci sorulara varmadan pek çok alt sorular allında boğuntuya getirilmektedir.
Kürt ulusal mücadelesinin ulaştığı boyut, bölgede büyük çıkarları olan emperyalistlerden, Kürt sözünü edeni “bölücü”, “vatan haini” ilan eden devlet ve hükümet yetkililerine kadar geniş bir yelpaze içinde, konunun “Kürt varlığının tanınmasından “federasyon”a kadar değişik boyutlarda tartışılmasına yol açmıştır. Ama gelişmelere ve alınan “önlemlere” bakıldığında bütün amacın uyanan Kürt emekçileri yeniden varolan düzene bağlamak, bölgedeki Kürt mücadelesini emperyalizmin yeni dünya düzeni içinde uysallaştırmak olduğu anlaşılıyor. Bunun için her yolun kullanılacağı da en yetkili ağızlardan her gün yineleniyor.

Egemen Sınıflar Ve Koalisyon Hükümetinin “Çözüm Arayışları”, Emperyalizmin Yeni Dünya Düzeni Ve Bölgedeki Emperyalist Çıkarlar İle Uyumlu Bir Arayıştır: Bölgedeki Kürt ulusal uyanışının kökleri 19. yüzyılın sonlarında başlar. 20. yüzyılın başlarından itibaren ise bu uyanış kendisini başkaldırılar ve ayaklanmalar biçiminde ortaya koyar. Aynı yıllar, büyük emperyalist devletlerin bölgede yoğun çıkar çalışmalarına girdikleri yıllardır ve emperyalist ülkeler, bölgede gelişen bütün ulusal uyanışlara olduğu gibi Kürt ulusal uyanışına da çeşitli yollarla müdahale ederler. Ve her seferinde bu başkaldırılar emperyalistler tarafından belirli bir çıkar karşılığında bölge devletlerine satılır. (Emperyalistlerin ulusal hareket ve kurtuluş mücadelelerine müdahalesi, bazen onları destekler görünüp bazen de arkadan hançerlemesi, ne Kürt ulusal mücadelesine has bir özelliktir ne de rastlantısal bir olaydır. Tersine, kapitalizmin emperyalizm aşamasına girmesinden bu yana dünyanın her köşesindeki ulusal mücadelelere rakip emperyalist ülkeler, birbirlerine ya da bölge devletlerine, çoğu zaman her iki kozu da kullanarak müdahalede bulunmuşlardır.) 20. yüzyılın ilk yarısında Türkiye’deki Kürt ayaklanmaları, Irak Kürdistan’ındaki Barzaniler önderliğindeki Kürt mücadelesi ve günümüzde Barzani ve Talabani’nin düştüğü durum emperyalistlere dayanarak “ulusal mücadele” yürütme politikalarının çarpıcı örnekleridir.
Bugün, azgın Türk şovenisti çevrelerin “Şeyh Sait Ayaklanmasında İngiliz Parmağı” vb. yazı dizileri, kitaplar yayınlamasının dayanağı da emperyalistlerin ulusal hareket ve “kurtuluş mücadelelerine müdahale, onları kendi politikalarına alet etme hevesleridir.
Elbette, emperyalistlerin ulusal mücadelelere müdahale isteği onların dünya hegemonyası gütmelerinin bir sonucudur ve hiç kimse şu ya da bu emperyalistin bir ulusal kurtuluş mücadelesini destekler görünmesinden, o ulusal kurtuluş mücadelesini sorumlu tutamaz. Özellikle de ulusal kurtuluş mücadelesinin başarı şansı arttıkça, emperyalistlerin ulusal kurtuluş mücadelesine yardım adı altında o mücadeleyi kendi politikalarının aleti yapma istekleri de artar; ulusal kurtuluş mücadelesiyle açıkça ya da el altından bölgedeki diğer devlet ve halklara karşı birleşme istekleri, ulusal kurtuluş mücadelesini kendi yanlarına çekme hevesleri yoğunlaşır. Burada asıl olan, emperyalistlerin o ulusal kurtuluş mücadelesine karşı tutumları değil, ulusal kurtuluş mücadelesi veren güçlerin emperyalistlere karşı, emperyalistlerin bölgedeki çıkarlarına ve kurmak istedikleri düzene karşı tutumlarıdır. Eğer ulusal kurtuluş mücadelesi veren güçler, tutarlı bir ulusal kurtuluşçuluğun ayırımsız bütün emperyalistlere, emperyalizme karşı da bir mücadele olması gerektiği bilincindeyse emperyalistlerin şöyle ya da böyle bir tutum almaları o ulusal kurtuluş mücadelesini kirletemez. Ama tersine, ulusal kurtuluşçu güçler, günümüzde her ulusal kurutuluş mücadelesinin emperyalizme de yönelmek, onun genci çıkarlarına darbe vurmak olduğunun farkında değillerse, daha kötüsü emperyalistlere dayanarak ulusal kurtuluşa ulaşılacağı düşüncesindeyseler, amaç ne kadar haklı ve meşru olursa olsun, varılan yer emperyalizmin işbirlikçiliği, ulusa ve ulusal kurtuluşa ihanet çizgisi olacaktır. Son yüzyılın sayısız ulusal kurtuluş mücadeleleri, emperyalizmle uzlaşarak “ulusal devlet kurma” çabalarının kötü örnekleridir. Bugün Ortadoğu, emperyalizmin yeni dünya düzeni kurma girişiminde en sorunlu, pek çok çatışma ve altüst oluşların yaşandığı bir kaç en önemli bölgeden birisidir. Son yarım yüzyıl içinde bölgenin çatışma odağı olan Arap-İsrail çatışmasına, Kürt-Arap, Kürt-Fars, Kürt-Türk ve Arap-Arap çatışması da eklenmiş ve bu yüzden de 2. Dünya Savaşından bu yana emperyalistler en büyük askeri harekâtı bu bölgede yürütmüşlerdir. Ne var ki, Körfez Savaşı sorunları çözmek bir yana daha da karmaşıklaştırmıştır.
Öte yandan, son on yıl içinde Kürt sorunu, bütün öteki bölge sorunlarının hem önüne çıkmış hem de bölgede “istikrar”ın kurulması için merkezi bir sorun haline gelmiştir. Çünkü bölgenin en eski halklarından biri olan Kürtler, bugün beş ülke tarafından parçalanmış topraklarda yaşayan 30 milyonu aşan nüfusu ve hızlı bir ulusal uyanış içine girmesiyle kendi kaderlerini tayin edecek bir atılım içindedirler. Öle yandan Kürdistan, SB’nin de parçalanmasıyla dolaylı olarak (Türkiye ve İran aracılığı ile) Ortadoğu sorunlarına bağlanan Kafkas ve Orta Asya cumhuriyetleriyle birlikte Cezayir’den Orta Asya’ya kadar uzanan siyasi Ortadoğu’nun coğrafi olarak ortasında yer almaktadır. Bu coğrafi konuma, başkaldırmış bir halkın gücü de eklenmiştir. Emperyalistler de bunun farkındadır ve bölgede kendi egemenliklerini kurmak için Kürt ulusal başkaldırısını uysallaştırarak kendi doğrultularına çekmeyi amaçlamakladırlar. Bölgede emperyalizmin uşağı gerici diktatörlükler de, ufak tefek itirazlarla bu emperyalist planın uygulanmasının desteği durumundadırlar. Bu yüzden de bölgede Kürtlere yönelik “sırt okşama”dan askeri harekâtlara kadar varan, emperyalistlerin ve gerici diktatörlüklerin tulumunu belirleyen bir yaklaşımdır.
Bölgede emperyalistlerin bütün çabası, emperyalist çıkarlara zarar vermeyen “istikrarlı” hükümetlerdir. Bu çerçevede, emperyalistlerin “torbasında”, emperyalizme bağımlı, “bağımsız”, bir ya da birkaç Kürt devletinden kültürel özerkliğe kadar değişik Kürt senaryoları vardır. Yerine göre bu senaryoların bir ya da birkaçı propaganda odakları tarafından gündeme getirilmekte, emperyalist hükümetler de Kürtlere karşı tutumlarını genel ve özel çıkarlarını göz önüne alarak belirlemektedirler. Bölgede emperyalizme bağımdı gerici-faşist diktatörlükler de bu senaryolarla çıkarları arasında uyumluluklar sağlayarak emperyalistlerden güç alacak politikalar üretmeye çalışmaktadırlar. Emperyalizmin yeni dünya düzeni amacından kaynaklanan bölgedeki emperyalist çözümü eksen alan emperyalist ve değişik bölge ülkelerinin politikalarının bir noktada buluştukları bugünden bile çok açıktır: Ortak amaç, Kürt ulusal başkaldırısını emperyalizmin çıkarları çerçevesinde tutmaktır. Bunun için de, Kürt ulusal hareketi içindeki en uzlaşıcı olan kesimlerle işbirliği ve radikal unsurları da bu çizgiye çekme ya da tecrit etme politikaları izlemektir. Barzani ve Talabani’nin “meşru” Kürt liderleri olarak bütün emperyalist politika çevrelerinde kabul görmeleri, halta daha bir yıl önce Kürt lafı edenleri “bölücü”, “vatan haini” ilan eden Türk şovenisti çevrelerin Barzani ve Talabani’ye gösterdiği yakın ilgi, dahası Barzani ve Talabani’nin sadece Türk istihbarat örgütünün değil, Cumhurbaşkanı ve Başbakan’ın da resmi konuğu olarak Ankara’yı “komşu kapısı” yapmaları bir rastlantı değildir. Türk hükümetinin bu tutumu, sadece “dış Kürtler”le de ilgili değildir. “İç Kürtler”de aynı politikanın hedefidir. Nitekim radikal PKK “terörist”, “katil” bir Kürt örgütü ilan edilirken, reformcu, emperyalist politikaların aleti olan Kürt fraksiyonların dergi çıkarmasına destek olmak için Genel Kurmay ve İçişleri Bakanlığı devreye girmekle, basım ve dağılım kolaylığı sağlamakladırlar. “İlk Kürtçe yasal gazete” olan Rojname’nin çıkış öyküsü hükümetin izlediği politikanın bu niteliğini göstermesi bakımından ilginçtir. Koalisyon hükümeti, ANAP hükümetinden devraldığı bu politikayı daha da derinleştirerek sürdürmekte, bir yandan “Şefkat Gezileri” düzenleyerek, “Kürt varlığını tanıyoruz”, “eskiden haksızlıklar yapılmıştır, ama biz bunları unutturacağız”, “Kürtleri de birinci sınıf vatandaş yapacağız”, propagandası etrafında Kürt emekçilerinin gönlünü kazanmaya çalışırken, öte yandan askeri harekâta hız verilmekte, “Bahar Saldırısıyla ulusal direnişin kırılacağı propaganda edilmekte, sadece propaganda da değil, geniş çaplı bir saldırı için bütün askeri, politik, psikolojik ve diplomatik hazırlıklar yapılmakladır. Muhalefetteyken koruculuğu, özel timi kaldıracağım, kontrgerilla faaliyetlerini durduracağını ilan eden koalisyon partileri bugün, giderek arlan cinayet ve saldırılara kılıflar üretmekledir.
“Bahar Saldırısı”, “ayaklanma” Tartışmaları Ve Emperyalistlerin Ve Türk Şovenizminin Amaçları: Özal’ın bir sohbetinde açıkladığı, “baharda Kürdistan’da girişilecek büyük askeri harekât” son bir kaç aydır, Kürt sorununun tartışma odaklarından birisi oldu. Özellikle burjuva basını, kimi, Özal’ın bu askeri saldırıyı “ihbar ettiği”ni öne sürerek Özal’ı eleştirmeye yönelerek, kimisi de zaten böyle bir saldırının kaçınılmaz olduğunu anlatmaya çalışarak bu saldırı için Türk kamuoyunu hazırlamaya koyuldular.
Özal’ın açıkça söylemesinden önce de, hükümet ve MGK’nın açıklamaları, böyle bir saldırının hazırlandığını zaten ima ediyordu Bu yüzden de Özal’ın açıklaması bilinen bir şeyin resmi ağızlardan ifadesi oldu. Kaldı ki; bu açıklamanın arkasından, basın, TV ve diğer propaganda araçlarından yürütülen kampanyadan da açıkça anlaşılacağı gibi, Özal, “bahar Saldırısı”nı ağzından kaçırmamış, tersine en tepedekilerle mutabakat içinde bu açıklamayı yapmıştır. Amaçları da çok açıktır: Her şeyden önce Türk kamuoyunu bir saldırı için hazırlamak istemektedirler. Basın daha bugünden bu görevi üstlenmiş olup, genel bir askeri saldırının gerekliliğini propaganda etmektedir. Bölgedeki kitlesel gösteriler ve son günlerde artan ve neye hizmet ettiği belli olmayan bireysel terör eylemlerini de bahane ederek, “artık sabrımız taşıyor”, “ne yapılacaksa yapılsın” edebiyatı tüm burjuva basının propagandasının bel kemiği olmuştur. Kürtleri de “bağrına bastığı”nı durmadan yineleyen Demirci, sivil faşist milis örgütlerinin “bölücülüğe” karşı yeniden örgütlenmeye geçmesini, “yeni duyduğu bir haber” olarak, TV’den kendi sesiyle verirken endişeden çok sevincini ifade etmekle, bu tutumuyla herkesi bu türden örgütlenmelerin içine çağırmakladır. DYP’nin basındaki yandaşları ve milletvekillerinin bazıları ise açıkça bu faşist örgütlenmeyi desteklemekte, “ülke bölünmeye çalışılırken yurttaşların seyirci kalamayacağını” “milliyetçiliğin gereği” olarak lanse edip, kıvançla desteklemektedirler. Kimi burjuva propagandacılar ise, Kürtler ve Türklerin yoğun olarak oturduğu illerde Türkleri Kürtlere karşı kışkırtmakta, faşist örgütlere hedef göstermekledirler. Böylece, sadece Doğu’da değil, Batı’da da Kürtlere karşı bir gerici saldırı için amaç ve hedefler oluşturmaktadırlar.
Öte yandan uluslararası planda da yoğun diplomatik çabalar harcanmakladır. Başbakan ABD’de “PKK’ya karşı saldırı” için onay almış, bölgede çıkarları olan diğer emperyalistlerle de yoğun bir diplomatik temasa girişilmiştir. Barzani ve Talabani de bu konuda, Kürt emekçilere yönelik olarak “askeri harekâtın durdurulmasını istedik” derken el altından “Bahar Saldırısı”na destek vermektedirler.
ABD başta olmak üzere emperyalistler, Kürt başkaldırısını denetim altına almak için giderek PKK’ya karşı daha sert tavır almakladır. Nitekim Demirel’in ABD gezisi sırasında, ABD ilk kez bu kadar açık bir dille PKK’yı “terörist örgüt” olarak niteleyen açıklamalar yapmış, PKK’ya destek veren ülkeleri tehdide yönelmiştir.
Emperyalistler, nasıl ki Irak’la Barzani ve Talabani’yi denetim altına almak için Saddam’ın terörünü kullanmışlar ve sonuçta Talabani ve Barzani’yi avuçlarının içine alıp Kürt koruyuculuğu konumunu elde etmişlerse, PKK’yı hizaya getirmek için de Türk askeri güçlerini kullanmaktadırlar. Emperyalistler açısından “Bahar Saldırısı”na destek vermelerinin bir nedeni de bu olacaktır.
Türk gericiliği ile emperyalistlerin çıkarları bu noktada da tam bir uyum içindedir: Her iki taraf da şu anda en radikal güç olmaya devam eden PKK’yı dışlamaya, en azından emperyalizmin çıkarları platformuna çekmeye çalışmaktadırlar.
PKK’nın son açıklamaları, emperyalistlerin ve gericiliğin baskılarının etkili olduğunu göstermektedir. Bir kaç yıl önce ABD emperyalizmine ve emperyalizmin Ortadoğu’daki faaliyetlerine açıkça karşı çıkan PKK, son zamanlarda emperyalistlere karşı daha uzlaşıcı bir tutum almakta, emperyalizmin yeni dünya düzenini onaylayıcı açıklamaların yanı sıra NATO’da bile “demokrasiyi koruyan” nitelikler keşfetmektedir. Dahası Kürtlerin kendi kaderini tayin hakkını, emperyalistler için kabul edilebilir bir çizgi olan “federasyon”a doğru çekmekte, geçmişte sıkça vurguladıkları bağımsızlıktan artık söz etmemektedir. Bu tutum her şeyden önce emperyalistleri ve Türk gericiliğini umutlandırırken, onları daha çok baskı için de cesaretlendirmektedir.
Bugün basın ve TV’de sürdürülen, hükümet ve Cumhurbaşkanının her vesileyle destekledikleri, “baharda terörü ezeceğiz” propagandası ve “ezme” gücü olarak düşünülen “Bahar Saldırısının propagandası, sadece kamuoyu oluşturmayı amaçlamıyor. Aynı zamanda Kürt emekçilerini sindirmeyi, ulusal uyanış saflarında bölünmeyi derinleştiren bir baskı unsuru olarak da kullanılmak isteniyor. Ulusal mücadeleyle henüz bütünleşememiş çevreleri caydırmayı amaçlıyor.
“Bahar Saldırısı” kampanyası, baharda PKK’nın “genel bir silahlı ayaklanma”ya başvuracağı haberleri ile birlikle yürümektedir. Ve Türk yetkililer, bu ayaklanmaya fırsat vermeden bastırmak için “Bahar Saldırısı” düzenleyeceklerini çeşitli yollardan açıklamaktadır. Hiç kuşkusuz, bugün bir ayaklanmanın koşullarının varlığı ve yokluğunun tartışmasının yeri burası değildir. Ama şu her zaman savunulması gereken bir gerçektir: Bağımsızlık ve özgürlük için ayaklanmak her halkın, her ulusun en meşru hakkıdır. Eğer bir halk bağımsızlığı ve özgürlüğü için ayaklanmayı göze alıyorsa onları hak etmiş demektir. Bugün kimi solcularımız “ayaklanmanın zamanı değildir” gibi çıkışlarla olası bir ayaklanmanın yolunu kesmeye çalışmakladırlar. Böylece de keskin ve “sorumlu” görünme arkasında ayaklanmaya temelli bir karşı çıkış içine girmektedirler. Çünkü bir ayaklanmanın koşullarının olup olmadığı 3 ay önceden bilinemeyeceği gibi, “ayaklanma hazırlığı” ile ayaklanmanın kendisi de aynı şey değildir. Kaldı ki, “Bahar Saldırısı”nın, PKK’nın baharda bir “ayaklanma” gerçekleştirip gerçekleştirmeyeceği ile bir ilgisi yoktur. Eğer bir genel “Bahar Saldırısı” olmazsa, bu Kürtlerin ayaklanmadan vazgeçtikleri için değil, politik ve askeri bakımdan yeterince hazırlanılmamış olmasından olacaktır.
Ayaklanma bir mücadelenin son ve zafer aşamasıdır. Bu yüzdende her kitlesel mücadele bir ayaklanma ile taçlanır. Ama ayaklanmanın en geniş yığınları içine çekmesi için en önemli koşul ayaklanmanın amacının çok açık ve yığınların o aşamadaki azami taleplerini içermesi gerekir. Muğlâk ve barışçıl yöntemlerle de elde edilebilecek talepler için bir ayaklanma mantıksız olduğu kadar başarısızlık tohumlarını da içinde taşır. Örneğin, kimi kültürel haklar ya da federasyon, emperyalizmin, gericiliğin senaryolarında varken bunu bir ayaklanmayla başarmak istemek anlamsızdır. Ancak bu çerçeveyi aşan bir bağımsızlık ve özgürlük isteği emekçi Kürt yığınları için anlamlıdır.
Gelişmelere bir bütün olarak bakıldığında Kürt mücadelesi için asıl handikap ulusal mücadele içinde yer alan güçlerin kendi içinde bölünmesi, dinci ve reformcuların emperyalizmle uzlaşmada hayli yol kat etmiş olmalarıdır. Dahası, en radikal güç olmaya devam eden PKK’nın da emperyalizmi ulusal mücadelenin hedefi olmaktan çıkarıp emperyalizmin yeni dünya düzenini aklayan politikalara yönelmesi, ek olarak Müslümanlığı Kürtleri birleştiren bir öğe olarak benimseyip ideolojik olarak arasındaki sınırları kaldırması vb. bu geriye yönelik tutumların sonucu olarak özgürlük ve bağımsızlık konusunda açıkça tulum alamaması, karşı güçlerin başarı şansını artıran etkenlerdir.
Burada bir konuya daha dikkat çekmek gerekiyor. “Bahar Saldırısı”nın sadece Kürtlere, Kürt mücadelesine karşı bir saldırı olacağı, bundan Türk devrimcilerinin, komünistlerinin etkilenmeyeceğini düşünmek sadece ham hayaller beslemek, emperyalizm ve gericiliğin devrime, devrimci mücadeleye karşı olmaktan çıktığını söylemekle aynı şeydir. Basındaki “iyi istihbarat alan” burjuva köşe yazarlarının da açıkça yazdıkları gibi saldırı sıkıyönetim, savaş hali ve seferberlik önlemleriyle birlikle yürüyecektir. Bunun ne demek olduğunu da Türk ve Kürt emekçileri, demokratları, devrimcileri, komünistleri geçmişle yaşadı. Bugün, tarih Kürt ve Türk emekçilerinin, devrimcilerinin, komünistlerinin ortak mücadelelerinin zorunluluğunu bir kez daha kuşkuya yer vermeyecek biçimde dayatıyor. Mücadele keskinleştikçe bu zorunluluk kendisini daha çok duyuracaktır. Önemli olan bu tarihsel dönemde doğru tarafta olmak; özgürlük, bağımsızlık ve sosyalizm mücadelesinde üstüne düşeni yerine getirebilmektir.

Mart 1992

Türkiye’de son on yıl, kadınların politik gündemde kendi sorunlarını tartışarak yer aldıkları yıllardır.
Bu günler, 12 Eylül darbesinin etkisiyle diğer sosyal sınıf ve katmanların seslerinin susturulduğu, taleplerinin şiddetle bastırıldığı, geçmiş kazanımların asker postalları altında ezildiği günlerdir. İstemlerin dile getirilemediği, bu yüzden bir kaç cılız itiraz dışında neredeyse istemekten vazgeçilindiği bir ortamda, kendileri için bir şeyler isteyen; bu yüzden dikkatleri üstüne çeken kadın sesleri duyulmaya başlandı. Kadın sesi burjuvazi için yeni bir şeydi ama iktidar kavgasında geçici bir yenilgiye uğramış devrimci örgütler için de öyleydi. Bu yüzden bir dizi spekülasyon üretildi.
Geçmişte, diğer ülkelerde kadın eylemi bütün toplumu harekete geçiren sosyal çalkantı dönemlerinde ortaya çıkmış, kadınlar tarihsel dönüm noktalarında kendi adlarını tarihin künyesine kazıyarak geçip gitmişlerdi. Ya Avrupa’da burjuva devrimlerin erkekler tarafından istenmeyen zoraki bir eklentisi olmaya çalışmışlar ya yeni kıtada kölelik aleyhtarı mücadelelerde bağımsız bir güç olarak, kendi taleplerini üreterek yer alan bir baskı grubu olmaya çalışmışlar ya da Sovyet Devriminde olduğu gibi artık sahip oldukları devrimci potansiyel saptanmış olarak proletaryanın davasına meşru ve önemsenen bir güç olarak sahip çıkmışlardı.
Ama Türkiye’de birden bire ortaya çıkan durura böyle oluşmadı. Yetmişli yılların son dönemlerinde giderek yükselen devrimci hareketin yanı başında yeşeren ve aynı ivmeyle büyüyen bağımsız bir kadın hareketi yoktu. Siyasal örgütlere giderek daha yoğun bir biçimde katılıp politikleşen kadınların aritmetik toplamından bir kadın hareketi adına sevinmek ve sonucu bu hareketin hanesine yazmak elbette ki mümkün değildir. Ancak kadınlara yönelik bir politika üretmek konusundaki yeteneksizlikten dolayı bir çok devrimci örgüt, kadın hareketi deyince uzun süre kendi saflarına kazandığı kadınları anladı. Oysa bu kadınlar bir kadın hareketinin varolma nedeni olan kadın olmaktan kaynaklanan sorunları tanımak ve ifade etmek olanaklarından yoksundular, bu yüzden kendileri için “özgül” bir tek talepleri yoktu.
‘70’li yıllarda duyulmayan kadın sesleri ‘80’li yıllarda duyulur olmuştu. Ancak bu kadın sesleri geçmiş devrimci harekete tepki olarak ve bu tepkiyi ifade ederek çıkmakta. Eski “devrimci” kadınlar cinsel hiyerarşi yüzünden terk ettiklerini, söyledikleri örgütlerini karalıyorlar, oradan bütün devrimci değerlerin reddiyesine varıyorlardı. Devrimci örgütlerin dağıtıldığı bugünlerde küfür cephesinde yerlerini alarak nesnel olarak devletle aynı paralelliğe düşüyorlardı. Bu nedenle yenilgi döneminde ortaya çıkan kadın “oluşum”larının burjuvazinin bir komplosu olduğu teorisi kadınlarla ilgili politika üretmeye aday olan ama bu tarihsel görevi bir türlü yerine getiremeyen “sosyalistler” tarafından hemen kabul gören bir teori oldu. Kendilerini feminist olarak tanımlayan bu kadınların gözerimlerinin kapitalizmin sınırlarında bitmesi, perspektiflerinin sosyalizmi içeremeyecek kadar dar olması, onları eninde sonunda burjuvaziyle birleştirir. Bu öngörüden yola çıkarak feminizmin bir devlet komplosu olduğunu söylemek ise kapitalizmin işleyiş koşulları ve tarihsel gelişimi hakkında hiçbir şey bilinmediğini gösterir.
Düzeni aşmayan ve kapitalizmi yıkmayı hedefleyen bir sınıfsal muhalefet hareketinin genel taleplerine bağlanmayan her talep, bu istemi dile getiren, bunun için savaşan kesimlerin gücüne bağlı olarak siyasal iktidar tarafından başlangıçta bir geri adım atılarak kabul edilse de burjuvazi için bu geri çekiliş kısa zamanda utkuya çevrilir. Karşılanmış her talep, burjuvazinin kendi dünyasını geliştiren, onun ne kadar adaletli ve hak bilir bir sistem olduğunu teslim eden, insancıl ve çağcıl bir görünüm kazandıran içsel ve doğal bir öğe haline gelir. Bugün burjuvazi tarafından ona ait sistemin doğal bir unsuru olarak kanıksanmış pek çok yasal hak kan ve can pahasına kazanılmıştır. Bundan iki yüz yıl önce oy kullanma hakkını elde etmek için sokağa çıkan uy*sal ev köleleri, bu istemin bedelini hapse atılarak, aşağılanarak, dövülüp işkence edilerek ödemişlerdir. Sonunda istekleri yerine getirildiğinde onların kendi ülkelerinin sınırlarını çoktan aşan bir işlevsellik gösterdikleri görülmüştür.
Söz konusu olan basit bir yasal değişikliğin sağlanmış olması değildir. Kapitalizm, kadınların eyleminden kendine düşen payı alarak vitrinini süslemiş, burjuvazinin devrimci dönemlerine ait olan ve hem bir özlemi hem de bir vaadi ifade eden “eşitlik” sloganı kadınların kazanımlarından karşılanarak, cinsler arasındaki yasal ayrıcalıklardan doğan asimetrik görünüm değiştirilmiş, burjuvazinin dünyası zenginleşip biraz daha gelişmiştir. Bir ülkede bir kez kazanılmış bir hak, uluslararası düzeyde genelleşerek sisteme ait bir unsur olarak içselleştirildikten sonra bazı kadınların kendi ülkelerinde de aynı kavgayı vermeleri artık gerekmez.
‘80 sonrasında yükselen feminist söylem de kendisini muhalif bir söylem olarak ifade ediyordu. Askeri darbe sonrasındaki ağır koşullarda her türlü itirazın muhalif kimliği edinmesindeki kolaylıktan bu söylemin de payını alması kolay oldu. Şirin Tekeli: “Feminist hareketin, 1980 askeri darbesine karşı oluşan demokratik muhalefetin ilk, hatla öncü hareketi olduğu, bugün de bu muhale/elin birçok açıdan önünde giden, kendi içersinde en ileri derecede demokratikleşmiş kanadım oluşturduğu, dolayısıyla toplumun demokratikleşme arayışında temel bir işlev gördüğü savunulabilir.” (1) diye tanımladığı süreçte, feminizme toplumun demokratikleşme arayışında işlevsel bir rol yüklüyor. Demokratikleşme arayışı ise “12 Eylül öncesine geri dönmeye çalışmak” çabasının örtük olarak ifade edilmesidir. Askerlerin kışlaya çekildiği, parlamentonun yeniden kurulduğu, ama bu kez Avrupa standartlarına uygun bir görünüş kazandırıldığı, burjuva demokrasisine benzer bir şeylerin aranmasıdır.
Burjuva devlet biçimleri arasındaki tercih, faşizm karşısında burjuva demokratik normların yeğlenmesi ve bunun arayışına gidilmesi, sosyalist alternatifin ifade edilmesindeki güçlüklerden de yararlanarak feminist harekete düzen sınırlarını aşmayan bir muhalif kimliği verir.
Feminizm devletten ve politikadan hiç söz etmeksizin politikanın yapıldığı bir alandır. Henüz üniversitedeyken “Kadınlar ve Siyasal Toplumsal Hayat” adını taşıyan bir tez hazırlamak durumunda kalarak politikaya bulaşan Şirin Tekeli bir yana bırakılırsa Türkiye’de ‘80’li yılların feministleri siyasetle devlet düzeyinde fazla uğraşmamışlardır. “Kadınların karşı karşıya oldukları baskı özel yaşamın kişisel olarak nitelenen alanlarında, gerçekleşir.” (2) Bu yüzden “kadınlara yapılan haksızlıkların baş sorumlusu da erkeklerdir. Erkekleri toplumun egemenleri yapan cinsiyetçi toplum ilişkileri ve bu ilişkilere karşı çıkmadıkları sürece, kadınların ezilişinden çıkarı bulunduğunu düşünmemek için hiçbir nedenimiz bulunmayan erkeklerdir” (3)
Kadına yönelik baskının tek tanındığı alan özel yaşam olarak tespit edilince bu baskıyı fizik olarak sürdüren erkeklerin tek hedef ilan edilmesi de kaçınılmaz sonuçtur. Feminist politikanın konusu bu yüzden kadınların günlük yaşam içinde karşılaştıkları baskılar ve erkek üstünlüğünün beliriş biçimleridir “Kişisel olan ile gerçek politika yapabileceğinden emin olmak’ gerekmektedir. (4)
Feminizmin politik zaafının başladığı nokta sistemden, sınıfsal ilişkilerden ve çıkarlardan arındırılmış bir özel yaşam düzenleme çabası, bu ideolojiye gösterilen ilginin de nedeni olabiliyordu. Sol, daha önce cinsel egemenlik ilişkisinin özel yaşam içinde tezahür eden biçimlerine, karmaşık ayrıntılarına hiç ilgi duymamış, genel bir “kadınların kurtuluşu devrimle olur” formülasyonuyla yetinilmişti. Feminizm solun yıllardır ihmal ettiği bu alanda bir yara gibi belirdi. Varlık nedenini bu ihmal ve önemsemezlikten aldı. Bu ideolojinin 12 Eylül koşullarında burjuvazinin devrimci hareketi bölmek için düzenlediği bir komplo olduğunu iddia etmeden önce devrimcilerin problemi kendi politikaları ile ilgili yönüyle tanımlamaları gerekiyor.
1982-90 yılları arasında kendiliğinden gelişen kadın eylemleri düzen sınırlarını aşmayan talepleri, örgütsüzlükleri, politik bir disiplinden yoksun gevşekliklerine karşın dikkat çekici bir kadın potansiyelinin varlığına işaret eder. Ve bu potansiyel üzerinde işlem yapmaya aday birçok kesimin de ilgisini çeker. Kadın sorunu son on yılda en çok konuşulan konu haline gelir.
Politik atmosferde en küçük esintinin hissedilmediği yıllarda kadınlar cephesinde hareketlilik başlamıştır: 1982’de YAZKO’yla birlikte bir grup kadının düzenlediği “kadın sorunları sempozyumu” ile süreç başlar. 1983’te Somut dergisinde kadınlara ayrılan sayfa, kadın sorununun değişik yönlerinin tartışıldığı bir platform haline gelir. Görüşler düzeyinde beraberliklerin ve ayrışmaların yaşandığı kadın sorununa ilişkin perspektif ortaklıkları doğrultusunda saflaşmaların belirdiği bir dönemdir bu.
Yurtdışından kitaplar getirilip çevrilir. Hatta bir yayınevi bile kurulur. “Bilinç yükseltme gruplarında” özel hayatlarında karşılaştıkları sorunların politik kavramlarına ulaşma çabalarının ve entelektüel diğer faaliyetlerinin onları getirdiği nokta artık “ne yapmalı” noktasıdır. “Sordukları sorular aynı” olanlar bir yayın faaliyetinde kendilerini diğerlerinden ayırırlar. Feministler “feminist”i, sosyalist-feministler “Kaktüs”ü çıkarmaya başlarlar. Bu kadınlar küçük burjuva sınıfsal kökene mensup, İyi eğitilmiş, bir kısmı Avrupa görmüş ve feminizan düşüncelerle orada tanışmış ayrıcalıklı bir grup kadındır ve bunların diğer birçok sorunları nesnel olarak çözülmüş sayılır. Ve düzenle çelişkilerinin boyutu oldukça sınırlıdır.
Değindiğimiz gibi feministlerin toplumsal bir projesi yoktur, kapitalizm ya da sosyalizm arasında bir tercih problemleri olmadığını iddia ederler. Bu tercihsizlik onları düzen savunucusu bir konuma iterken de sorunlardan kurtulmanın yolu ve olanakları terkedilmiş olur. Sosyalist feministler ise feministlerden kendilerini toplumsal bir projeye sahip olduklarını iddia ederek ayırırlar. Ama “ağırlıklı olarak” feministtirler. Ancak onların feminizmi “arı” bir feminizm değildir. Diğerleri gibi feminizmi “tek tek kadınların dayanışma içinde özel yaşamlarını dönüştürmekten ibaret” görmezler. “Kamusal alanda verilecek mücadelelerden kopuk bir kişisel politikanın kadınların çok sınırlı bir kesimini ilgilendirecek ve bu sınırlar içinde bile başarıya ulaşamayacak bir çaba olduğuna” inanmaktadırlar. (5)
Kadınların kurtuluşunun maddi koşullarını yaratacağı ve “feminizme açık olduğu için” sosyalisttirler. Ama sosyalizmleri sınıf tavrına bağlı olarak öngörülmüş bir proje değildir. Belki de bu yüzden Kaktüs’ün sayfalarında yayın yaşamı boyunca sosyalist perspektiflerinin ne olduğuna dair en küçük bir ize rastlanmaz. Feminist kimliğin öğeleri özenle açılıp tanımlanırken sosyalizm sözcüğü hoş bir takı gibidir.
Sosyalist feministler, “ortak ezilmişlik temelinde” bütün kadınların birlikte davranabileceklerine “kuramsal olarak” inanırlar: “Kadınların ortak ezilmişliklerinin onları birleştiren bir faktör olduğu ve aynı zamanda, kadınların sınıfsal, ırksal, kültürel düzeyde bölünmüş olduklarını vurgulamıştık. Ancak ortak noktalarının varlığı ve kadın sorunun sınıflar-arası bir sorun olması her sınıflan, her kesimden kadının harekele aynı ağırlıkta katılımını sağlamıyor… Burjuva kadınların sorunlarını -belki her zaman aynı ağırlıkla olmasa da- her kadının yaşadığını düşünüyorum… Biz burjuva kadınların sorunları içinde de yürümek Zorunda kalacağın (6)
Burjuva kadınlarının kadınlık durumlarını hiyerarşinin en alı basamağında yer alan kadınlarla aynı biçimde ve aynı acıları çekerek yaşadığını; örneğin onların evde bulaşık yıkadıklarını, çocuklara kendilerinin bakmak zorunda kaldıklarını, kocalarına maddi yönden bağımlı olduklarını, boşanma durumlarında sokağa düştüklerini, alış verişi dükkân dükkân dolaşarak ve yürüyerek kendilerinin yapmak zorunda kaldıklarını, bu yüzden yolda yürürken laf atmalara maruz kalacaklarını düşünmek mümkünse eğer, bu iki kadının da birlikte mücadele etmemeleri için hiçbir neden yok gibidir. Kaktüs yazarı iç geçirerek tespit eder “ama gelmezler ki”. Sosyalist sözcüğü hoş bir takı olarak kullanılmıyorsa eğer, bir sosyalistin burjuvaziyle işbirliği yapacağını ifade etmesindeki niyet açıktır. Kadın hareketini burjuvazinin kuyruğuna takmak, onu devlet kapılarında sürdürmek için sosyalist gibi görünmek zahmetine katlanmaya ne gerek var. Niyetlere göre teori oluşturulduğunda “kuramsal olarak mümkün” olan şey pratik olarak aynı sonuçları elbette vermeyecektir. Bu durumda kuramın yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir. Bütün kadınlar kurtulmadan gerçek kurtuluşun sağlanmayacağını düşünmek başka bir şeydir. “Burjuva kadınların sorunları bizim de sorunumuzdur” demek başka şeydir.   .
Feminizmle birlikte yeni örgütlenme anlayışları da tartışılmaya başlanmıştır. Geçmişte bir siyasal örgütlenmede yer alan ve kendi örgütlerindeki cinsel hiyerarşiye tepki duyarak feminist olan kadınla geçmiş örgütlenme deneyimlerini eleştirerek, yeni modeller önermişler, Avrupalı ABD’li kız kardeşlerinin deneylerine ilgi göstermişlerdir. Bilinç yükseltme grupları, küçük grup, büyük grup terimleri son dönemde literatüre girmiştir. Bilinç yükseltme grupları feminizan düşüncelerle tanışmamış kadınların eğitildiği toplantılardır. ABD’deki toplu psikanaliz seanslarını çağrıştıran özel bir yöntemdir. Kadınlar, kendi özel yaşamlarını bir araya geldikleri diğer kadınlarla tartışır ve özel sorunlarının aslında genel ve herkes tarafından aynı biçimde yaşanan problemin bir parçası olduğunu fark ederler. Bilinç yükseltme grupları aslında adı şimdi başka bir biçimde anılsa da ya da artık bir adı olmuş olsa da kadınların evlerinde her zaman yaptıkları toplantılardan biçim olarak çok farklı değildir.
Karar organlarına, hiyerarşiye, merkeziyetçiliğe duyulan tepki onları gevşek, iş bölümünün olmadığı örgütlenme anlayışına iter. Başlangıçta 10-15 kişilik gruplarda, örneğin bir kitabın çevirisi sırasında asla sorun olmayacak olan bu durum, kitleselleşme arttıkça, bir durum hakkında tavır tespit etmek gerektiğinde, hedeflenen “bağımsız kadın hareketi” bir olgu olarak ortaya çıktığında hareket yeteneğini kısıtlayıcı bir rol oynayacaktır.
Eksikliklerine, perspektiflerindeki darlığa ve eklektizmlerine rağmen bu feminizan akımlar verdikleri yanıtlarla olmasa bile sordukları sorularla Türkiyeli kadınların ilgisini çektiler. Politik gündeme özel yaşam alanına dair saptamaları, kadınlık durumuna ilişkin sorgulamaları yeni bir soluk getirdi.
Kadın sorununun çeşitli yönlerinin tartışıldığı bu günlerde bir hâkimin, kocasından dayak yediği için boşanmak isteyen bir kadın için kullandığı “kadının sırtından sopayı, karnından sıpayı eksik etmeyeceksin” sözü ile kadınlar sadece konuşuyor olmaktan çıkarak sokağa döküldüler. Türkiye’de ilk kez kadın olmaktan kaynaklanan özel bir sorunları için yürüyor, dayağı protesto ediyorlardı.
Dayağa karşı dayanışma kampanyasını başka kampanyalar da takip etti. Cinsel tacize karşı kadınlara sembolik olarak mor iğnelerin dağıtıldığı kampanya burjuva basına da yansıdı ve eğlenceli bir konu olarak işlendi. Kampanyalar, bir sorun etrafında değişik kadın gruplarını birleştiren gevşek ve geçici örgütlenmelerdi, çalışmalar sırasında dozu yüksek bir ses çıkarmayı sağlıyordu. Ancak, hedeflenen eylem gerçekleştikten sonra hareketin ivmesi düşüyordu.
Eylemler başlangıçta “her konuda ortak düşünüp düşünmediklerini henüz bilmeden” bir araya gelen gruplarda yeni bir ayrışmaya yol açıyor ve “politika yapış tarzındaki farklılıklar” nedeniyle Feminist dergisi ekibi bölünüyor; arada bir çıkarken şimdi artık hiç çıkmıyordu. Kaktüs de yayın hayatına bir süre sonra son verdi.

KADIN SORUNUNA BAKIŞTA DEVRİMCİ KRİTER
Marksistler kadın sorununa yaklaşımda feminist ya da sosyalist feministler gibi düşünmezler. Bu yüzden burjuva feministlerle Marksist-Leninist kadınlar arasında tarihi çok eskilere dayanan bir polemik söz konusudur.
Marksist-Leninist kadınlar, siyasal hak eşitsizliklerinin, kişisel yaşamlarında ya da kamusal alanda yaşadıkları cinsel egemenlik ilişkilerinde ezilen taraf olmalarının nedeninin, kapitalizm olduğunu ve bu yüzden kapitalizm ortadan kalkmadıkça kurtuluşun mümkün olmayacağını bilmektedirler. Kadına yönelik baskının ve cinsel tahakkümün fark edilen bütün beliriş biçimleri modern sınıf ilişkilerinin ayrılmaz parçalarıdır ve zaten kapitalizm bir kadın sömürüsü temelinde varolabilir.
Kadının baskı altına alınışının tarihi kapitalizmle başlamaz. Ancak, kapitalizm bu eski egemenlik ilişkisini önceli toplumlardan devralarak kendi işleyiş biçimine uyacak yönlerini geliştirerek ya da ona yeni öğeler katarak, miadını doldurmuş unsurları ise ayıklayarak kendi sistemine eklemler. Bu anlamda cinsel egemenlik ilişkisi geçmiş çağlardan kalan bir kalıntı, nasılsa kapitalizmin evrimiyle giderilecek bir rahatsızlık değildir.
Kadının baskı altına alınışı bütün öteki sınıflı toplumların da karakteristiği olmakla birlikte bir kadın sorununu, kadınların kendi problemlerinin farkına varmaları anlamında olmak üzere kapitalizm koşulları doğurmuştur. Modern sınıf ilişkilerinin ortaya çıkmasıyla birlikte kadın ev dışında ilk kez üretken faaliyet alanına çekilmiş ama bunun yanı sıra ve bununla çelişmek üzere kadın emek gücünün yeniden üretiminden sorumlu tutularak eve bağlanmıştır. Aynı zamanda kadın erkekler gibi dışarıda çalışmak durumuna gelerek erkeğe bağımlılığı nesnel olarak azaldığında siyasal hak eşitsizlikleri, ataerkil ilkelerle örülmüş geleneksel önyargılar, günlük yaşamın cinsel hiyerarşik örgütlenmesi ayağına dolanmaya başlamıştır.
Kapitalizmde kadın iki işlev yüklenmiştir. Birinci işlevini yerine getirirken yani toplumsal üretime katılırken sermaye tarafından aynı erkekler gibi ve ama kadın olmaktan dolayı da çifte standartlı bir uygulamaya maruz kalarak ezilir. Sermayenin karşısında emek cephesinin bir parçasıdır. İkinci işlevi ise emek-gücünün yeniden üretimini gerçekleştirmektir. Bu süreçte kendisini ve erkeği (kocasını) ertesi günkü iş yaşamına hazırlamak için dinlenme zamanlarında gereken konforun sağlanmasından, iş gücünün günlük tazelenmesinden sorumludur. Kendi doğurduğu çocuklara bakıp onların sosyalleştirilmelerinde emek harcayarak işgücünün kuşaklar boyunca, işçi sınıfının bir sınıf olarak devamlılığını sağlamakla görevlidir. Yeniden üretim evde, aile kurumunda gerçekleştirilir. Cins egemenliği ilişkisi kadına bu süreçte “sevgi” ilişkisinde, erkekler aracılığıyla taşınır. Emek gücünün yeniden üretiminden sorumlu tutulmak kadının ev kölesi olmasını koşullar. Dolayısıyla ev dışındaki üretken eylemiyle eski aile bağları gevşerken bu ikinci işleviyle kadın aile kurumunu pekiştiriri, güçlendirici bir rol oynar.
Kapitalizm, burjuva aile kurumuyla var olmak zorundadır. Bütün insancıl gereksinimler kadının ezilmesi pahasına bu kurumda giderilir. Kadının bunca ağır yükün ve baskının altında yüzyıllarca kayda değer bir itiraz göstermeden yaşamaya katlanması ataerkil ideoloji ile mümkün olmaktadır. Erkek egemenliği, erkek üstünlüğü anlayışı bütün sınıflı toplumlar boyunca toplumsal yaşamın en küçük gözelerine kadar sızmış gücünü de kadınların kendi aşağılanmalarım içselleştirmelerinden almıştır. Erkeklerin kendi üstünlüklerini dışsal bir baskıyla kadınlara zorla kabul ettirmeleri, kadınlar buna gönüllü onay vermedikleri sürece mümkün değildir. Cins egemenliği ilişkisi kadınları kendi çıkarlarına yabancılaşarak ataerkil zihniyete sahip olmalarıyla, erkek gibi düşünme alışkanlığı edinmeleriyle kurulur. Bizzat kadınlar kendi günlük yaşamlarında kurdukları ilişkiler ve kadınca faaliyetleriyle bu durumu her gün yeniden üretirler.
Bütün burjuva kültür, kadının ezilmesi, aşağılanması temelinde oluşur. Evden, kadınla erkek arasındaki “sevgi” ilişkisinden başlamak üzere, sokakta, çalışma hayatında, kamusal yaşamın diğer alanlarında bir cinsel hiyerarşi vardır ve bütün toplumsal yapı seksizm (cinsiyetçilik) temelinde örgütlenmiştir. En önemli ataerkil uğrak ise burjuva devlet aygıtıdır.
Kadınların ikinci sınıf insan konumunda tutularak çifte sömürülmesi burjuvazinin sınıfsal egemenlik ilişkisinin sürekliliğine katkıda bulunur. Burjuvazi kadınlarla ilgili politikasını yaşama geçirirken bu yüzden eski ahlaki normları, dinsel ideolojiyi, gerici gelenek ve önyargıları besler, körükler ve özel yöntemlerle müdahale ederek sürmesini sağlar. Hukuksal çerçevede erkekler lehine ayrıcalıklarla çizilir.
Kapitalizm aynı zamanda bir kadın sömürüsü temelinde varolabildiğine göre kadınların ezilişinin özel biçimlerine karşı çıkarak, örneğin bir yasal ayrıcalığa itiraz ederek ya da günlük ilişkilerde erkek egemen tezahürlere tek tek tavır alarak, en yakındaki erkekleri değiştirmeye çalışarak problemin çözülemeyeceği açıktır. Bu yöntemler tek tek kadınların ya da bir grup kadının yaşamlarını kolaylaştırıcı sonuçlar verebilir ve asla bundan vazgeçilmemelidir ama cins olarak kurtulmayı düşünüyorsak, kurtuluşumuzun bütün kadınların da kurtuluşunun ön koşulu demek olan kapitalizmin yıkılmasından sosyalizmden geçeceğini bilmek zorundayız.
Yani kadın cinsinin erkek cinsi karşısında ezilmişlikten ve köleleşmeden kurtuluşunun ön koşulu özel kapitalist mülkiyete son vermeyi, mülkiyeti toplumsallaştırmayı ve böylece özel mülkiyetin ve sermayenin egemenliği nedeniyle “cinslerin daha başlangıçtan beri birbirinin karşısına yanlış konmasından” ileri gelen insanın insanlık dışı durumuna son vermeyi zorunlu kılar. Kadın cinsinin kurtuluşu ve tam özgürlüğü sorunu toplumun mülksüzler kitlesinin mülk sahibi sınıfı mülksüzleştirmesi ve insanın kölelikten özgürleştirilmesi sorununa bağlıdır.
Modern burjuva toplumda hukuksal eşitsizlikler giderilebilir niteliktedir. Ancak kadının erkek karşısındaki eşitsizliğinin giderilişi bu yöntemle mümkün değildir. Çünkü kadının ezilişi kapitalizmle öylesine iç içe geçmiştir ki yasal önlemlerle bu sorunu gidermek mümkün değildir. Hukuksal hak eşitliği konusunda kadınlar yıllar boyu süren mücadeleler sonucu önemli mevziler kazandılar. Toplumsal üretimde ve toplumsal siyasal yaşamda kadınların tuttuğu yer her geçen gün daha da genişledi. Ancak hukuksal değişikliklere karşın kapitalizmin iktisadi ve toplumsal yasaları genel olarak emek gücünün yeniden köleleştirilmesinin yanı sıra kadın cinsinin erkek cinsi karşısındaki ezilmişliğinin koşullarını da yeniden üretti.

NE YAPMALI?
Geçmişte kadının özgül problemleri temelinde örgütlenmeleri olasılığından proletaryanın devrimci mücadelesinin bölünmesi tehlikesini görerek paniğe kapılanlar, kadın hareketinin devrimci potansiyeli konusunda ikna olmuş gibiler. Ancak hala “bilimsel sosyalizm günümüz toplumsal sorunlarından ayrılan, tümüyle kendine özgü kadın sorunlarının var olduğunu kabul etmemektedir.” (7), diye düşünenlere rastlamakla birlikte kadınların kadın olmaktan kaynaklanan özgün ve özel sorunlarının (elbette ki, toplumsal sorunlardan ayrılmayan, ama özgün) olduğu konusunda çoğunluk hemfikir. Sosyalist dergilerde şu veya bu yönüyle kadın sorununun tartışılmadığı sayı basılmıyor neredeyse. Kadınlara ayrılan sayfalarda sancılı bir değişimin ağır aksak yol alışının izleri var.
Özel bir kadın çalışmasının gerekliliğine inanan bazıları bunu şu gerekçeyle açıklıyor “Komünist Partisi için özel kadın çalışmasını zorunlu hale getiren neden binlerce yıldır süren ev köleliğinin kadınların ruhunda yol açtığı sonucu oluşan özel kadın psikolojisidir.” (8) (a.b.ç.)
Oysa kadın olmak bir psikoloji değildir. Kadınlarla ilgili bir politika üretmek zorunda olan bir siyasal örgütlenme de kadının sorununu basit bir psikolojik manevraya indirgememelidir. Kadın psikolojisi özgül sorunu tam da içinde arayacağımız kadınların günlük faaliyetleri içinde kurdukları ilişkilerin kuruluş biçiminin zorunlu sonucu olan ruh halidir. Özel bir kadın çalışması bu psikolojiden dolayı değil, değiştirilmesi gereken kadınlık durumundan dolayı gereklidir. Psikoloji kadınlara ulaşırken gözetilmesi gereken bir faktör olmakla birlikte kadınlara yönelik ilginin nedeni olamaz.
Marksist kadınlar kurtuluşlarının koşullarını hazırlarken kadınların hak eşitliği talebini asla küçümsemeden ama bu mücadeleyi işçi ve emekçi kadınlar içinde sosyalizmin propagandası ve onları devrim bayrağı altında toplama, örgütleme çalışması ile birleştirmek zorundadır. Proletarya kendisiyle birlikte bütün diğer ezilen sınıf ve katmanların kurtuluşlarının güvencesidir ve bu mücadeleye önderlik etmeye muktedir tek sınıftır. Hak eşitliği için mücadele, kadının sınıf baskısına karşı, sosyalizm için mücadeleye çekilmesinin kaldıracı olmak zorundadır.
Bir kadın, burjuva siyasal iktidara tavır almak için nasıl sınıf bilinci edinmek zorundaysa, aynı nedenden dolayı cinsiyet bilinci (kadınlık bilinci) edinmek zorundadır. Kadın kendi durumunun bilincine kendiliğinden ulaşamaz. O normal koşullarda bir sınıflı toplum fenomeni olan ve burjuva ideolojisine içerilerek bu sınıfın egemenliğinin sürdürülmesinde rol oynayan ataerkil ideolojiyi içselleştirmiş olarak dünyayı erkeklerin gözleriyle görür. Kendisinin yeteneksiz, yetersiz ve beceriksiz olduğuna inanmıştır. Kadın sınıf bilincini olduğu gibi cinsiyet bilincini de siyasal mücadele içinde kazanır. Grevlerde, eylemlerde, sınıf mücadelesinin diğer alanlarında uysal ev kölelerinin nasıl hızla değişerek erkeklerle yan yana aynı gözü peklikle kavgaya atıldıklarının sayısız örnekleri vardır: Ve bu kadınları hiçbir “koca” sözü geri döndürmeyi başaramamaktadır. Çünkü eylem, onları değiştirmiştir.
Marksist-Leninist kadınlar seksist temelde örgütlenmiş kapitalist toplumda günlük ilişkilerdeki erkek üstünlüğünün beliriş biçimlerine, yasal ayrıcalıklara, bürokratik uygulamalara kısaca erkek-egemen bütün görünümlere karşı çıkarken, asıl hedefi ve nedeni bir an bile gözden kaçırmazlar. Bu hedef burjuva devlet aygıtıdır. Kendi politikalarına diğer sınıf kardeşlerini, hemcinslerini kazanırken de onlara “kadınlık bilinci” kazandırma anlayışları sınıf bilincinin ediniminden ayrı, ondan kopuk ve onun dışında değildir. Onlar, cinsiyet bilincinin sınıf mücadelesi sırasında ve ancak onun için örgütlenerek elde edilebileceğini bilmektedirler.
Kadınların kendi sorunlarının farkına varmaları erkek egemen zihniyete karşı mücadele etmeleri proletaryanın genel siyasi mücadelesi açısından bölücü bir faktör olarak görülmemeleridir. İnsanları cinsiyetçi temelde bölen kapitalizmdir, devrimciler ise bu bölünmenin üstünü örterek sorun yokmuş gibi davranamazlar. Eylem içinde kendiliğinden ortaya çıkan sosyalist ilişki nüvelerinin devrimci bir tarzda işlenerek kadınlık bilincinin kalıcı ve sürekli hale getirilmesi yönünde çaba harcanmalıdır.

BAĞIMSIZ KADIN HAREKETİ
“Bağımsız kadın hareketi” (BKH) son yıllarda bütün kadın çevre ve örgütlerinde tartışılan ve içeriği belirlenmeye çalışılan bir kavram haline geldi. Hemen herkes bu adlandırma biçiminde anlaşıyor ama BKH’nin ne olduğu konusunda “rivayet muhtelif.” Ne kadar kadın örgütü varsa, kadınlarla ilgili çalışma yürüten ne kadar politik örgüt varsa o kadar da yorum var.
Bize göre BKII, ezilen ve bu yüzden düzenle çelişkisi olan işçi-emekçi-ev emekçisi kadınların yığın örgütüdür. Ve bu hareket, çeşitli renkten kadın örgütlerini, dernek, çevre ve gruplarını da çevresinde toplar. Bu çevreler BKH içinde birleşerek, güçlerini arttırarak düzene karşı muhalif eğilimlerine uygun olarak mücadele ederler.
BKH, demokratik bir kitle örgütüdür; kadınlar bu bünyede demokratik talepler çevresinde örgütlenirler. Bağımsız sözcüğü bu harekelin örgütsel yönden bağımsız olduğunu ifade etmek için kullanılmakladır.
BKH değişik siyasal örgütlenmelerin kadın çalışmalarının da birleştirilip disipline edildiği bir alandır. Proletaryanın Marksist-Leninist partisi de özel kadın politikasına uygun olarak bu oluşum içinde yerini alır, ve düzenle çelişen talepleri olan kadın kitlesine kendi özgül sorunlarından hareket ederek siyasal perspektif kazanmaları konusunda yardımcı olur ve onları sosyalizm için mücadeleye hazırlar.
BKH, çeşitli anlayışlardaki kadın örgütlülüklerinin toplamı olması bakımından hiç bir siyasal örgütlenmenin organik uzantısı ya da alt örgülü değil, içinde birçok siyasal örgütlenmenin kadın faaliyetinin yer aldığı, bu nedenle örgütsel bağımsızlığı olan bir örgütlenmedir. Gündemini kendi belirler, kimlerle iş birliğine girip ittifak yapacağı BKH’nin tasarrufu altındadır.
BKH, bir kitle örgütlenmesi olmak bakımından en geniş kadın kitlesinin somut talepler etrafında eyleme geçirilmesinin koşullarına sahiptir. Bu hareket içinde yer alan ve kendi parti politikalarına uygun olarak kadın çalışması yapan komünist kadınlar kadın hareketinin öncülüğüne soyunmak, önüne geçmek ve bereketin tüm öğelerini kendi politikaları çevresinde toplama çabasına girmek zorundadırlar. Proletaryanın partisi, işçi sınıfının sosyalizm davasına kadınları kazanma işlevini bu çalışmayla yerine getirir.
BKH, komünist partinin kadın çalışmasının adı değildir. Parti kendi kadın çalışmasıyla BKH içinde yer alır ve onun bileşenlerinden biri olur. Partinin kadın çalışmasının temel ölçütü kadınların üretim, öğretim, meslek birlikleri temelinde özel seksiyonlar halinde örgü ilenmelerini sağlamaktır. Örgütlenme konusunda isteksiz davranan sendika ve meslek birliklerinde genel sayıya oranla çok az yer alan ve kendilerini temsil etme, kendi sözlerini söyleme olanağı bulamayan kadınların örgütlenme konusunda ikna edilmeleri ve mevcut örgütlü kadınların da kendi sorunlarına duyarlı kılınarak eğitilmeleri gerekmektedir. Proletarya partisi kadın kitlelerinin nabzını elinde tutarak yönelimlerini saptamaya ve onları sosyalizme kanalize etmeye çalışır.
Kadınların özel durumu, özel ajitasyon ve özel örgütlenme biçimlerinin yaratılmasını zorunlu kılar. Kadınlar içindeki çalışmanın zenginleştirilmesi ve geliştirilmesi için yerel parti komiteleri, yerel komite bünyesinde kadın komisyonları oluşturmaya çalışır. Bu kadın komisyonları partinin kadın kitlelerine ulaşmasını kolaylaştıracak sinir uçlarıdır. Parti, bu anlayıştaki bir kadın çalışmasıyla BKH içinde yer alır ve düzenle çelişen bütün ezilen kadınları sosyalizm bayrağı altında toplanmaya çağırarak, bu hareketin inisiyatifini ve önderliğini eline alır.

Mart 1992

DİPNOTLAR:
(1) Şirin Tekeli: Kadın Bakış Açısından 1980ler Türkiye’si, sf:22
(2) Feminist, sayı: 2, sayfa- 23
(3) Feminist, sayı: 2, sayfa: 11
(4) Feminist sayı: 5, sayfa: 7
(5) Kaktüs 1 sf-11
(6) Kaktüs 4 sf-33-35
(7) Emek Dünyası sayı: 3, sayfa: 4
(8) Orak-Çekiç sf: 18

1992 yılı, Türk-İş için, delege seçimlerinden başlayarak şube ve genel merkez seçimlerinin, konfederasyon yönetim kurulu seçimlerinin yapıldığı bir kongre yılıdır. Sendika ağaları burjuvaziyle yaptıkları hizmet sözleşmesini işçilerin oyuyla iki yıl daha uzatmak için bugünden ayak oyunları, adam kafalama, ahbaplık ve hemşericilik üzerine kurulu politikalarını hayata geçirmeye başladılar bile. Duna karşılık, komünist ve devrimci işçiler, kongre sürecini işçi yığınlarının eğitildiği, sermaye egemenliğine karşı mücadelede yeni mevziler kazanıldığı bir sürece dönüştürmek zorundadırlar.
İki milyona yakın işçinin içinde örgütlü bulunduğu Türk-İş içinde mevziler kazanmak ve bu mevzileri faşizme ve sermayeye karşı mücadelenin dayanakları yapmak çok önemli. Buna karşın, sorunun öneminin yeterince kavranmaması sonucu, birçok işçi devrimci, sendikal eyleme ve seçime karşı ilgisiz kalabilmektedir. “Bu dönem muhalefetle kalacağız”, “yönetime girersek yıpranırız”, “seçilsek ne değişecek” gibi sözlere sıkça rastlanmaktadır.
Bu tutum doğru değildir. Yazının devamında açıklanacağı gibi, sendikalar, yüz binlerce işçinin topluca hareket etmesine olanak sağlayan kille örgütleridir. Partinin işçi yığınlarını harekete geçirmesine yardımcı olacak sendikalar dışında bir örgüt icat edilememiştir ve edilemeyecektir. Sendikal mücadelenin sendika ağalarınca “kirli bir alana” çevrilmesi, seçimlerin sendika ağaları arasında “koltuk” etrafında dönen çirkin bir hesaplaşmaya dönüşmesi, bir işçi devrimciye bu alana sırt dönme hakkını vermez. Sendika ağalarının pisliğine bulanmadan da sendikal çalışma mümkündür ve ondan da öte zorunludur. Sendikalara girmek, organlara seçilmek, sendika ağalarının oyunlarını bozmak, onların komplo ve hilelerine karşı “savaş hilelerine” başvurmak gerekir. Tersi bir tutum, o alanı sendika ağalarına terk etmek olur.
Birçok devrimci işçiyi, sendikal çalışmadan geri çeken bir etken de sendikal çalışmaya ağırlık verildiğinde sınıfa yönelik devrimci ve komünist çalışmanın zayıflayacağı kaygısıdır. Sendikal faaliyet fabrika ve işyerlerinde komünist çalışmayla birleştirildiğinde komünist çalışmayı zayıflatmaz, aksine ona alan açar. Kuşkusuz sınıf içinde çalışma, sendikal çalışmaya indirgenemez. Komünist çalışmanın esasını, fabrika ve işyerlerine yönelik propaganda, ajitasyon ve örgütlenme çalışmaları oluşturur. Sendikal çalışma bu faaliyetin bir yönüdür. Ayrıca, sendikal çalışma 2. Enternasyonal partileri ve TKP’nin yaptığı gibi, sendika bürolarında çalışma ve sendika yöneticilerinin “kafalanması” değil, fabrikalarda temellenen bir çalışmadır. Uygun bir işbölümü yapıldığında ve komünist çalışmaya bağlı ele alındığında, sendikal çalışma sınıfın doğru temelde birliğine hizmet edecektir.
Bu yazımızın konusunu, sendikaların sınıf mücadelesi içinde taşıdıkları öneme bağlı olarak sendikalardaki muhalefetin oturması gereken hattın ne olması gerektiği, bir takım yanlışların eleştirilmesi oluşturuyor.

SINIF MÜCADELESİ VE SENDİKALAR
İşçi sınıfının sınıf sendikacılığı temelinde birliği sağlanmadan, kurulu sendikalar “kapitalist sınıfın işçi kâhyaları” olan sendika ağalarından ve burjuva sendikal anlayıştan kurtarılmadan kapitalizmin egemenliğine son vermek mümkün değildir. Bu gerçekleşmedikçe, işçi sınıfının mücadelesi doğru bir rotaya oturamaz. Lenin’in de söylediği gibi, “…dünyanın hiç bir yerinde proletaryanın gelişmesi, sendikalar olmadan, sendikaların ve işçi sınıfının partisinin karşılıklı eylemi olmadan gerçekleşmemiştir ve gerçekleşemez.”
Proletaryanın gelişmesi ve sermaye egemenliğine karşı mücadelesi bakımından sendikalar, niçin bu denli büyük bir öneme sahiptir? Bu soruyu, sendikaların görmesi gereken gerçek işlevi anlatarak yanıtlamaya çalışalım.
Gerçekte, işçi sınıfının sendikal mücadele de dâhil, her alanda yürüttüğü mücadelenin önderi sendikalar değil, işçi sınıfının devrimci partisidir. Proletarya partisi, “proleterlerin sınıf birliğinin en yüksek biçimi”dir ve O, işçi sınıfının her alanda yürüttüğü mücadeleyi, en yüksek mücadele biçimi olan siyasi mücadelenin ihtiyaçlarına göre birleştiren, harekelin gelişme yönünü tayin eden genelkurmayıdır. Proleterleri siyasi bir bağla birbirine bağlayan ve onların eylemini kapitalizme karşı sınıf mücadelesi halinde merkezileştiren parti, doğaldır ki, proletaryanın ekonomik-sendikal, ideolojik ve siyasi mücadelesinin önderidir. Yığınları eğiten, sermaye egemenliğine karşı seferber eden odur. Peki, işçi sınıfına her alanda önderliği parti yerine getiriyorsa, sendikaların önemi nerden kaynaklanıyor, sınıfın eylemini yükseltmek için sendikalara ne gerek var? Parti işçi sınıfının biricik öncüsüdür ama O, her alanda yürütülen mücadeleye doğrudan önderlik edemez. Çünkü parti, işçi sınıfının en kararlı, en fedakâr ve en bilinçli unsurlarını bağrında loplar. Bu yüksek nitelikli kadrolar ancak sınıfın bilinçli azınlığını oluşturur ve sadece parti örgütlenmesi, sınıfın ancak küçük bir bölümünü kucaklar. Sınıfın geniş kesimlerinin eylemi ile parti arasında bir bağ kurmak ve birincinin eylemini ikinciye bağlamak için parti bir dizi başka örgütü, yan örgütleri, kille örgütlerini gereksinir.
İşte sendikalar, parti ile yığınlar arasında “hareket iletici kayışlar” işlevi görür. Sendikalar, partinin yığınlara önderlik etmesinin temel yardımcı araçlarıdır. Büyük bir ağırlığı kaldırmak isteyen bir işçi için kaldıraç neyse, parti için de sendikalar odur. Parti, sosyalizm düşüncesine yabancı, birçok gerici önyargıya sahip milyonlarca işçiyi, sendikalar aracılığıyla eğitir, onları sendikaların yardımıyla siyasi mücadeleye kazanır. Çünkü sendikalar, işçi sınıfının bilinçli-bilinçsiz bütün ferilerini bağrında toplar. Sendikaların böylesine geniş kitlesel örgütler olma niteliği, onların ekonomik mücadelenin doğrudan araçları olması özelliğinden kaynaklanır. Yaşam koşullarının düzeltilmesi için mücadele etmek isteyen her işçi kendini sendikaların içinde bulur. Ekonomik bilinçle sendikalarda yer alan işçi, sendikalar aracılığıyla siyasi mücadeleye kazanılır. Ve böylece sendikaların gerçek işlevi de ortaya çıkar. Sendikalar ekonomik mücadelenin doğrudan araçları olmanın yanı sıra, siyasi mücadelenin de yardımcı araçlarıdır. Ekonomik mücadele ile siyasi mücadelenin birleştirildiği örgütlerdir.
Bu anlatılanlardan her sendikanın bu işlevi yerine getireceği sanılmamalıdır. Bu işlev, işçi sınıfı partisinin çizgisinde gerçek sınıf sendikaları tarafından yerine getirilebilir. Sınıf sendikalarının sermaye egemenliği için büyük bir tehdit olacağının bilincinde olan burjuvazi, sendikaları denetimine almak, kendi uşaklarını yönetime getirmek ve sendikaları kendi çıkarlarına zarar vermeyen uysal örgütler haline getirmek için bütün gücüyle çalışır. Ülkemizde işçi sınıfının onlarca yıl devrimci bir işçi partisine sahip olamaması, bugün de yeterli güce sahip bulunmaması ve burjuvazinin sendikal alandaki saldırıları gerçek sınıf sendikalarının doğmasına imkân vermemiş, bugün kurulu sendikalar büyük bir çoğunlukla burjuva politikasının güdümünde, sermaye ve gericiliğe bağlı yapıda kalmasına yol açmıştır. Sendikaların gerçek işlevi ile bugünkü sendikal yapılanma arasında kesin bir çelişki vardır. Bugün kurulu sendikalar, sahip bulundukları bu yöneticilerle işçi sınıfının ekonomik mücadelesi ile siyasi mücadeleyi birleştirmenin araçları olamadıkları gibi, ekonomik mücadelede de işçi sınıfının taleplerine sahip çıkmak yerine, sınıfın eylemini en geri noktada tutmayı temel politika haline getirmişlerdir.
Bugünkü sendikaların, gerçek sınıf sendikaları olmamaları, sendikaların gerçek işlevlerini görmemeleri, bunların hiç bir olumlu işleve sahip olamayacağı gibi bir sonuca vardırmamalıdır. Bu sendikalar gerici yöneticilerine rağmen işçi örgütleridir ve sendikal mücadele ancak bu örgütler aracılığıyla verilebilir. Bugün işçi sınıfının sendikal bilinç taşıyan kesimlerinin içinde yer aldığı mevcut sendikalar dışında bir sendikal mücadele mümkün olamayacağına göre bilinçli işçinin görevi, sendikaları burjuvazinin egemenliğinin bir aracı olmaktan çıkararak, sermayeye karşı mücadele ve direniş merkezleri haline getirmek ve bu sendikalarda devrimci bir muhalefet çizgisi örgütlemektir.
Sınıfı harekete geçirmenin en etkin aracı sendikalardır. Sendikalar içinde bir etkiye sahip olmaksızın sınıfı devrimci eylem çizgisine kazanmak imkânsız değilse de çok zordur. Bu gerçeğe son bir kaç yılın olay ve olguları da açıkça tanıklık etmiştir. Son bir kaç yılın en önemli direnişleri olan Bahar Eylemleri, Zonguldak ve 3 Ocak Direnişi, Paşabahçe ve Maga Deri Direnişleri ancak sendikal mekanizmalar harekele geçirilerek ortaya konmuştur. Ama sendikalar içinde komünist ve devrimci etkinin zayıflığından dolayı hareket, sendikalizmin baskısını kıramamış, istenen başarıyı kazanamamıştır. Örnek vermek gerekirse, 3 Ocak eyleminde Türk-İş yönetimi, eylemi “evde oturmak” şeklinde pasif bir biçimle sınırlamak istiyordu. Buna karşılık devrimci komünistler, eylemin sokak gösterilerine dönüştürülmesi için yoğun bir ajitasyon yürüttü. Ama sendika organları bu yönde tutum almayınca, tüm çabaya karşın çok sınırlı sayıda işçi sokak eylemine katıldı.
Sendikaların kararı olarak resmileşmeyen devrimci çağrıların sınıfı eyleme kalmada yetersiz kalmasından, elbette ki dönemin koşullarına denk gelen eylem çağrılarından vazgeçmek gibi bir sonuç çıkarılmamalıdır. Devrimci eylem çağrıları her zaman yapılmalıdır. Buradan çıkan sonuç şudur: Sendikaların sınıfı harekete geçirmedeki etkin rolü kavramak ve bunun için sendikal mevziler elde edebilmek için sabırla ve inatla çalışmak.

SINIF SENDİKALARI VE MEVCUT SENDİKALAR
Sendikaların görmesi gereken işlevin mevcut sendikal işleyişle yerine getirilmesi mümkün değildir. Bu durum, devrimci işçi partisinin ve işçi devrimcinin sendikal alanda yürüttüğü mücadelenin temeline sınıf sendikaları yaratma görevini koyar. Fakat sınıf sendikaları, sendikal mücadelenin temel hedefi olmakla birlikte, akşamdan sabaha bir mücadeleyle, mevcut sendikaların dışında rafine bir ortamda yaratılacak bir şey değildir. Devrimcilerin sendikal alandaki faaliyeti, burjuva akımların sendikal hareket saflarından sökülüp atılmasını, sınıfın sınıf sendikacılığı çizgisinde birleştirilmesini ve sendikaların sınıfın gerçek mücadele merkezleri haline getirilmesini hedefler. Bu hedefe varmak, uzun vadeli, sistemli ve çok yönlü bir mücadelenin sonucunda mümkündür.
Bu perspektif ışığında, sınıf sendikaları yaratmak için verilen mücadelede bugün kavranması gereken halka, yönetimleri burjuva bürokrat ve ağalarca gasp edilmiş olan mevcut sendikalar içinde etkin olarak yer almak, sermayeye karşı mücadelede işçilerin sınıf birliği için çalışırken burjuva partinin sınıf içindeki uzantıları ağa ve bürokratlara karşı mücadeleden yana bütün işçilerle etkin bir mücadele birliği oluşturmaktır. Sınıf sendikalarına giden yol, mevcut sendikaların dışında “yepyeni, tertemiz, burjuva demokratik önyargılardan, mesleki ya da mesleki birlik dar görüşlülük günahlarından arınmış bir ‘işçi birliği’ ” ( Lenin, “Sol” Komünizm) yaratmaktan geçmez. İşçi çoğunluğunun dışında oluşturulacak bu tür “işçi birlikleri” ya da “sendikalar”, belki temiz olabilirler ama ileri işçinin sınıfın ana gövdesinden kopmasından başka bir işe yaramazlar. Sınıf sendikalarına giden yol, bugün Türk-İş’in, Hak-İş’in ve diğer “bağımsız” sendikaların taşlı ve dikenli tarlalarında zahmetli ve sabırlı bir çalışmadan geçiyor.
Ülkemizde Marksist ve Devrimci Harekelin geçmiş deneyimleri, DSM ya da başka adlar altında mevcut sendikal yapılanmayı dağıtmak hedefine göre örgütlenen dar sendika örgütlerinin sendikal yapılarda devrimci etkiyi zayıflattığını göstermiş, başarıların olduğu kadar başarısızlıkların da öğretmenliğinden öğrenmesini bilen devrimci komünist hareket daha 12 Eylül öncesinde bu hatalı muhalefet çizgisini eleştirerek düzeltmiştir.
Sendika ağalarına karşı muhalefet, işçi kitlesinden kopma pahasına değil, işçilerle içice, onların taleplerine sahip çıkılan bir mücadele süreci içinde gerçekleşmelidir. Böylece, işçilerin ve sendikanın bir parçası olarak kalınabilecek, aynı süreçte sendika ağalarının yüzleri geniş işçi yığınları nezdinde açığa çıkarılacaktır.
Bugün, bu amaca bağlı olarak mevcut sendikalarda örgütlenmek, sendika ağalarına ve burjuva sendikacılığa karşı ideolojik ve pratik mücadele içinde yetkinleşmek, “doğal işçi önderleriyle” (kendiliğinden mücadele içinde öne çıkmış, işçilerin güvenini kazanmış unsurlar) ve demokrat yapılı sendikacılarla, sınıf içinde etkiye sahip devrimci-demokrat gruplarla bir dizi ittifak yapmak günün başlıca görevlerindendir.
Görev böyle ortaya konunca, devrimci bir sendikal çizginin sendikaları işçi örgütleri olarak değerlendirmesi ve sendikalar içinde etkin bir muhalefet için, sendika organlarında mevziler elde ederek bu mevzileri koruyup geliştirmeleri zorunludur. Bu zorlu mücadelelerle, sendika ağalarını, burjuva sendikacılığı işçi sınıfı saflarından kovmak sendikaları her yönden, yönetim, işleyiş ve bakış açısı olarak dönüştürmek mümkün olacaktır.

DÜZENE MUHALEFET SENDİKA AĞALARINA MUHALEFET
İşçi sınıfının bütün muhalefet biçimleri ve bunun derecesi, onun kapitalizmle arasındaki temel muhaliflik ilişkisi tarafından belirlenir. İşçi sınıfı, en başta ve temel olarak kapitalist sisteme muhaliftir ve eyleminin merkezinde kapitalizmin ortadan kaldırılması vardır. İşçi sınıfının bilinçli siyasal öncüsü ve sınıf bilinçli işçiler, diğer bütün güçlere anti-kapitalist mücadeleye ket vurdukları için ve ket vurdukları ölçüde muhalefet eder. Konumuz açısından, sınıf bilinçli işçilerin sendika ağalarına muhalefeti kendi başına bir amaç değildir. İşçi sınıfı, sendika ağaları, işçi sınıfının sermaye egemenliğine karşı yükselttiği ekonomik ve siyasi mücadeleye, sınıfın içinden bir güç olarak Truva atı rolüyle barikat diktikleri için onlara karşı mücadele eder. Amaç, anti-kapitalist mücadelenin köstekten kurtarılmasıdır.
Sendika ağaları, işçilerin kendilerine karşı mücadelesine “sendikaya muhalefet”, “sendikaya düşmanlık” gibi sıfatlar yakıştırmaktadırlar. Bu yolla ileri işçileri işçi kitlesinden yalıtmaya, yalnız bırakmaya çalışıyorlar. Sendika ağalarının bu demagojik saldırılarına karşı ileri işçilerin geri adım atması beklenemez. Ama bu mücadelenin yanlış görünümler kazanmaması için azami bir dikkat göstermek şarttır.
Sendika ağalarına karşı mücadele, mücadelenin engellerden kurtarılması içindir ve hiç bir şekilde sendikayı yıpratmak, bölmek, güçten düşürmek değildir. Aksine, sendikal eylemin adına yaraşır bir düzeye yükselebilmesi için ağaların işçilerin yakasından düşmesi şarttır, 15u nedenle sendika ağalarına ve burjuva sendikacılığa karşı mücadele, işçilerin öz örgütleri olan sendikaları sahiplenme tutumuyla birleştirilmelidir. Sendika ağalarına karşı mücadele kapitalizmle mücadeleye birleştirilmelidir ve onun bir parçası kılınmalıdır.
Sendika ağalarına karşı mücadeleden, onların gerici niteliklerini soyut düzeyde can sıkıcı şekilde tekrarlamak anlaşılmamalıdır. Onların sınıfa düşmanlıklarını somut eylem içinde göstermek, işçileri sermayeye nasıl peşkeş çektiklerini gösteren bir ajitasyon yapmak ve bunu genel siyasal ajitasyonla birleştirmek zorunludur. Böylece, ileri işçilerin doğrulan, sınıfın doğruları olacaktır. Günlük mücadele, ağaların burada satışına, orada uzlaşmasına her gün tanıklık etmektedir. “Suçlunun suçüstü yakalanması” denebilecek bu ajitasyonla birleştirilmeyen genel ajitasyon, “devrimci” bir laf kalabalığından öteye geçemez.

KONGRELER NASIL BİR ZEMİNE OTURMALIDIR
Ülkemizde sendika kongreleri işçiler dışında yürütülen gizli kulis toplantılarında yapılan kıyasıya koltuk pazarlığının ardından yapılan bir seçim olarak yaşanır. Düşünce ve yaşayışlarıyla işçiye değil burjuvaya benzeyen “profesyoneller” işçilere yaptıkları acıklı konuşmalarda, işçiyi ne kadar sevdiklerini ve bilmem kaç yıl işçilik yaptıklarını dokunaklı bir dille anlattıktan sonra “değerli hizmetlerinin” karşılığında oy islerler. İşçiyi kendi haklarını savunmaya çağırmaz, kendileri gibi “cefakâr” sendikacıların ancak işçinin hakkını koruyacağını böbürlenerek söylerler vb… Sonuçta seçim, sendika ağaları arasında bir yarışa dönüşür.
Bilinçli bir işçi kongre sürecine böyle yaklaşamaz. Sınıf bilinçli işçinin tulumu nasıl olacaktır?
Her şeyden önce, kongre sürecinin kapsamı seçim olarak darlaştırılamaz. Delege listelerinin oluşmasından genel merkez seçimine kadar kongre bir süreçtir. Bu süreç boyunca, işçi sınıfının günlük acil sorunlarından, harekelin genel sorunlarına kadar işçi sınıfının uluslararası ve ulusal planda temel ekonomik, siyasi ve ideolojik sorunları, sermaye sınıfının ve onların hükümetinin sınıfa saldırı planları ve buna karşı taktiğin ne olması tartışılmalı, süreç bir eğitim ve değerlendirme sürecine dönüştürülmelidir. Ancak böyle bir kongre süreci, sendika ağaları ve burjuva sendikacılığın gerçek yüzünün görülmesine imkân verecektir.
Bir kongre süreci, sadece gündemine aldığı sorunlarla sınıf mücadelesinin bir parçası kılınamaz. Süreci anlamına kavuşturacak en önemli unsur, işçi katılımıdır. Tartışmalar sendika salonlarının dışına taşmalı ve esas olarak fabrika ve işyerlerinde yaşanmalıdır. Bütün işçiler toplantılara katılıp fikirlerini özgürce ifade etmeli, işçi görüşü bütün düzeylerde kongreye yansımalı ve belirleyici olmalıdır. Böyle bir süreç, sendika ağalarının bolca lafını etlikleri ama yanından bile geçmedikleri “sendikal demokrasi” konusunda işçinin bilinçlenmesine imkân sağlayacağı gibi, kongre sürecine katılan işçinin, kongre süreci sonunda da sendikal gündemdeki tartışmalara katılmasının ve yönelimi denetleyebilmesinin de yolu açılacaktır. Bu süreç, aynı zamanda işçilerin üretken tiklerinin, yaratıcılıklarının da açığa çıkması demek olacaktır.
Seçimler, böyle bir sürecin arkasından yapıldığında, işçilerin iradelerinin ifadesi olabilecektir. Seçimler, süreç boyunca yürütülen faaliyetin bir sonucu olarak görülmek zorundadır ve böylece, işçi sınıfının sorunlarına verilen cevapla ayrışan taraflar işçilerin karşısına çıkacaktır. İşçiler, seçtiklerinin tek başına kişisel özelliklerini değil, onunla birlikle savunduğu çizgiyi onaylayarak oy verebilecektir. Kongre süreci, seçimlerle eşitlenemez ama önemsiz değildir kesinlikle. “Seçime katılmak ve yönetime seçilmek kendi başına bir amaç değildir” gibi bir gerekçeyle, yönetim organlarında temsil edilmekken geri durmak, yukarıda anlatılanlarla birlikte düşünüldüğünde anlamsız olacaktır. Kazanılan seçimler sermaye ve faşizme karşı mücadelede bir dayanaktır, böyle bir dayanaktan asla vazgeçmemek gerekir.
Burada bir noktaya dikkat çekmek gerek: Sendika ağalarının yanı sıra, bazı “sol” akımlar da, faydacı bir mantıkla, sırf yönelime adam sokmak için bölgeciliği, ahbaplığı ve sınıfın başka geri eğilimlerini kendilerine dayanak yapmaya çalışıyorlar. Bilinçli işçiler, hiç bir zaman bu platforma düşmemelidir. İşçiler sınıf sendikacılığını savunan listeyi, bilinçlerinde bir ilerlemenin sonucu olarak desteklemelidirler, işçi devrimci böyle bir destek aramalıdır. Ama aynı zamanda, geri bilinçli de olsa sermayeye karşı mücadele etmek isteyen, sendika ağalarına tulum alan ve sendikal demokrasinin işlemesi için mücadele eden işçi önderleri ve sendika yöneticileriyle ittifak yapmaktan kaçınmamalıdırlar.
Yaşanan kongre süreçlerinin ortak bir özelliği de kongre dönemlerinde, sınıfın diğer kesimlerinin talepleri karşısında duyarsızlaşarak bir içe kapanmanın yaşanmasıdır. Bu tutum sonucu, direnişteki işçilere destek verilmemekle, gözler kongre sorunlardan ötesini görmemekledir. Sınıf bilinçli işçiler, bu durumu kabul etmemeli, sınıfın diğer kesimlerinin ve diğer sınıfların taleplerine duyarsız kalındıkça, kendi sorunlarının çözüme kavuşamayacağını bilmeli ve sınıf kardeşlerine kavratmalıdır. İşçi sınıfının, ayrıntılarda farklılıklar taşısa da bütün temel talepleri ortaktır.
Bilinçli işçi için gözden kaçırılmaması gereken bir nokta da şudur: Kongre çalışması, kongrenin yapıldığı süreyle sınırlı tutulamaz. Kongre süreci, olağan sendikal çalışmanın bir devamıdır ve öncesi ve sonrasından koparılamaz. Sendikal çalışma ve kongre çalışması kampanyalar şeklinde parlayan ve sönen bir çalışmaya indirgenirse, kalıcı başarılar elde etmek mümkün olmaz. Unutmamak gerekir ki, sendikalizmin kendini ağır şekilde hissettirdiği bir alanda, bütün engelleri parçalamak bir kaç aylık faaliyetin sonucu olamaz. Sistemli, sürekli ve yorulmaz bir çalışma, kalıcı mevzilerin ve sendikalizmin kırılmasının yolunu açabilir.

BAZI SONUÇLAR
* Mevcut sendikalar dağıtılması gereken örgütler değil, her yönden değiştirilmesi gereken örgütlerdir. Sendikaların, faşizme ve sermayeye karşı, sosyalizm perspektifine göre örgütlenmiş gerçek direniş merkezleri haline gelebilmesi için sendika ağalarının sendikal harekelin dışına atılması şarttır. Ama sendika yönelimlerinin ele geçirilmesi çok önemli olmakla birlikle, sendika ağalarının yerine devrimci yöneticilerin seçilmesi yetmez. Ayrıca, burjuva sendikal anlayışın yenilgiye uğratılması ve sınıf sendikacılığının ilkelerinin hâkim kılınması gerekir. Böylece, sendikal işleyiş temelden değişecek, sendikal demokrasi, bir işleyiş ilkesi olabilecektir. Fakat bugün diğer şeylerle birlikte, sendika yönetimlerinin işçilerce ele geçirilmesi dönüşümün en önemli unsurudur.
* Bu perspektifle, “müzmin muhalefet” tutumuyla davranmamak çok önemlidir. Sendikalar, hiç bir şekilde sendika ağalarına eşitlenemez. Sendikaya sahip çıkarken sendika ağalarını teşhir etmek ve sendika ağalığına karşı işçi çoğunluğuyla birleşmek, hep bir perspektif olmalıdır. Bunun için kendiliğinden mücadelede öne çıkmış unsurlarla, demokrat yapılı sendikacılarla ve demokrat gruplarla ittifak yapmak korkulacak bir tutum olmamalıdır. Sınıf sendikacılığı ilkeleri bu türden birlikleri yasaklamaz; aksine gerektirir. Sınıf mücadelesine hizmet etmesi koşuluyla bu türden birliklere girilebilir. İttifaka girilen işçi önderi birçok noktada yanlış düşüncelere sahip olabilir. Ama eğer o, sermaye egemenliğine karşı mücadele ediyorsa, sendika ağalarına tutum alıyorsa, onun bilinç geriliği, ittifakı ilkesiz yapmaz. Temel ilke, işçi çoğunluğunu sınıf sendikacılığı ilkeleri etrafında birleştirmeye hizmet ediyor olmasıdır. İttifak güçlerinin sınıf sendikacılığının ilkelerini kabul etmesini birlik koşulu olarak dayatmak, “ideolojik yakınlık”, “sınıf bilinci” gibi kriterler aramak, mücadeleci işçilerle kopmaya yol açar. Onları sınıf düşmanı sendika ağalarına doğru iter.
* Sınıf sendikacılığı, genel ilkelerin soyut bir şekilde tekrarlanmasıyla işçilere kabul ettirilemez. Bunun için genel ajitasyonun yanı sıra koşullara uygun taktikler geliştirmek, sendika ağalarının yüzünü somut pratik içinde açığa çıkarmak, sendika ağalarının teşhirini işçi sınıfının acil talepleri üzerinden yaparak onların niteliğini geniş işçilere kavratmak; bu süreçte esnek, koşullara göre açık ve gizli yöntemler kullanmak, sendika ağalarının manevralarını boşa çıkarmak zorunludur.

Mart 1992

Doğu bloğu ve SSCB’de, özellikle son beş yılda hızlanan bir “çözülme” yaşandı. Modern revizyonizm, teslim oluşun son kertesini de yaşadı ve batılı emperyalist sistemle her alanda bütünleşti. Arnavutluk’ta yaşanan geriye dönüşle birlikle, dünya üzerinde, “biçimsel” ya da “simgesel” bir sosyalist sistem ya da ülke kalmadı. “İki kutuplu dünya”, kutuplarından birini yok etti ve “tek kutuplu dünya” dönemi başlamış oldu. Bu “yeni” dünyada emperyalist sistem, dünya ölçeğindeki hâkimiyetini “sonsuz” kılmak için yoğun bir arayışa girişti. Emperyalist ülkelerin kendi aralarındaki ekonomik, askeri ve siyasal ilişkilerin yeni biçimini; diğer ülkeler üzerinde kurulmuş sömürü sisteminin yeni tanımını; olası proleter devrimler ve ulusal kurtuluş mücadeleleri karşısında bir sistem olarak tavırlarını ifade edecek ve bir iç mantıkla tutarlı kılacak program ve yöntem arayışıydı bu. Ve bu arayış, somut ifadesini, “yeni dünya düzeni” “teori”sinde buldu. Büyük bir yaygarayla sunulan bu paketin temel önermesi, “sosyalizmin alternatif olamayacağının, yaşanarak kanıtlandığı” idi. “Sosyalist” kutup iflas etmişti. O halde soğuk savaş dönemi sona ermiş olmalıydı! “Evrensel barış” ve “evrensel refah”ı getirebilecek tek sistem, emperyalist sistemdi! Emperyalizm, zaten, insanlığın gelişiminin son aşamasıydı; ötesi ya da başkası olamazdı!
Bir tek öncülden, “sosyalizmin öldüğü” öncülünden edinilen bu sonuçlar, aslında özdeştir ve doğruluk değerleri aynıdır. Herhangi birinin çürütülmesi, “yeni dünya düzeni”nin dayandığı mantığın çökmesi anlamına gelir.
Bunun için fazlaca beklemeye gerek kalmadı. Körfez savaşı, bu önermelerden, ilk aşamada, “evrensel barış”a ilişkin olanını çürüttü. Evrensel Basım Yayın’ın Şubat ayı içinde yayınladığı “Dünya ve Türkiye” isimli kitabı, işte bu dönemde kaleme alınmış, bu dönemde dünya ve Türkiye’nin durumunu çözümleyip, devrimci sonuçlar ve görevler çıkarmayı amaçlamış bir çalışmadır.
Kitap, üç farklı tarihte yazılmış ama bütünsellik oluşturan üç makaleden oluşuyor. Birinci makale, Şubat 1991’de, emperyalist güçler ve Irak arasındaki savaşın en kanlı olduğu; Türkiye’de güçlü bir işçi hareketinin, savaş koşulları gerekçesiyle durdurulduğu, ancak gerginliğin derinleşerek sürdüğü bir dönemde kaleme alınmış. İkinci makale, erken genel seçim öncesi ve sonrasını kapsamak üzere, Ekim 1991’de yazılmış. Üçüncü makale ise işçi sınıfının yaz eylemlerinden sonra, Ağustos-Eylül 1991’de hazırlanmış.
Birinci bölüm, olguları ve yönelimlerini, evrensel planda tahlil ederek, iddia edilenin aksine, sınıfsal ve ulusal çatışmaların sertleşeceği, alt-üst oluşların yaşanacağı ve sosyalizmin daha büyük bir atılımla yeniden alternatif olacağı ve Türkiye’nin de bu gelişmelerden payına düşeni alacağını anlatmaktadır. Bu gelişmelerin itici gücü, aşağıdaki etkenler olacaktır:
-“Yeni dünya düzeni”nin “evrensel barış” vaatleri geçersiz kılınmıştır. Bunu emperyalizmin bizzat kendisi, en somut örneğiyle Körfez savaşını başlatarak geçersiz kılmak zorunda kalmıştır. Ortadoğu, Güney Amerika,” Afrika ve Avrupa’da daha bir dizi savaş dinamiği bu dönemde mayalanmıştır. Dünya, yeniden paylaşım savaşlarına, ulusal kurtuluş savaşlarına ve proleter devrimlere gebedir. “Evrensel barış” bağlamında sosyalizmin alternatif olmadığını propaganda eden emperyalizmin kendisi alternatif olmaktan çıkmıştır.
-Emperyalist sistem, tek kutba indirgenmeden önce derin bir ekonomik kriz içindeydi. Bugün bu kriz giderek derinleşmektedir. Körfez savaşının getirdiği ekonomik yük emperyalist sistemin ekonomisi için dayanılmaz bir yük olmuştur. Öyle ki, emperyalist koalisyonun her ülkesi, bu yükü diğerlerinin sırtına vurmak için her türlü yola başvurmuştur.
-“Tek kutuplu dünya”nın teorisi yapılırken, bir yandan bu tek kutup içinde yeni kutuplar oluşmaya başlamıştır. ABD’nin jandarmalığını reddeden Almanya ve Japonya bunun en somut örnekleridir. Emperyalist dünya, kendi kutuplarını yaratıyor ve bu kutuplar arası etki alanı mücadelesi, ilerde daha sert çatışmalara dönüşmek üzere, bugünden başlamıştır.
-Ekim Devrimi ve özellikle 2. Dünya Savaşı’ndan sonra batılı emperyalist devletlerden uzak tutulmaya başlanan Doğu bloğu pazarı, bugün batılı emperyalist ülkelere bütünüyle açılmış durumdadır. Bu, ilk bakışta, emperyalist sistemi ayakla tutacak güçlü bir kaynak olarak düşünülebilir. Ancak unutulmamalıdır ki, bu kaynak, emperyalizmin kullanabileceği son kaynaktır. Emperyalizm, kaynaklarını tüketmiştir. Kaldı ki bu durum, yaşanan ekonomik krizi hafifletmemiştir bile.
-Ekonomik ve askeri açıdan ezilen ülke ve uluslara daha da saldırmak zorunda kalan ve bunları birbirine kırdıran emperyalizm, bu süreç içinde kendi karşıtını da yaratmaktadır. Kafaları karıştıran Doğu bloğunun çözülmesinden sonra ezilen halklar, düşmanlarını daha net görmeye başlamış ve dünyanın her yerinde anti-emperyalist bir mayalanma süreci başlamıştır.
Türkiye’nin durumu, emperyalist sistemin bu genel’ bakışla sunulan tablosundan farklı değildir. Türkiye ekonomisi çok daha derin bir kriz yaşamaktadır ve bu krizi geçiştirecek olanaklardan yoksundur. İşte Körfez savaşı, Türkiye burjuvazisinin, yükselmekle olan işçi hareketini durdurmak ya da ertelemek, Kürdistan’da önlenemeyen ulusal kurtuluş mücadelesini, gerekirse emperyalist askeri güçle durdurmak için kullanabileceği bir olanak gibi göründü. Bu yüzden, bütün savaş karşıtı tepkilere rağmen Güney Anadolu’daki bütün askeri üsler emperyalist güçlere sunuldu ve Irak’a karşı kuzey cephesi açıldı.
Ancak gelişmeler, burjuvazinin arzuladığı yönde olmadı. Sadece baskı ve zorbalıkla, ne işçi hareketi bütünüyle durdurulabildi ne de Kürdistan’daki direniş. Burjuvazi böylece, KHK’ler ve kontrgerilla infazlarının yanı başına “demokratikleşme” güldürüsünü de koydu. Ancak burjuvazi adına, bunun da sonuç vermeyeceği açık. Körfez savaşı konusunda “bir koyup üç alma” hayali ise her geçen gün daha da ümitsiz olmakta.
Sonuç olarak, dünya emperyalist sistemi, yeni bir döneme; ekonomik, politik krizlerin, sınıflar ve uluslararası çatışmaların, çok cepheli mücadelelerin ve alt-üst oluşların yaşanacağı bir döneme giriyor. “Gerek iç sorunları gerekse dış sorunlarıyla ve gerekse işçi sınıfının ve Kürt halkının mücadelesinin yarattığı çözümsüzlüklerle Türkiye, emperyalist zincirin en zayıf halkalarından birini oluşturuyor”.
Dönemi böylece çözümledikten sonra, kitabın birinci bölümü yürütülecek devrimci mücadelenin biçimi ve yönelimini irdeleyerek sona eriyor.
İkinci bölümü üç başlık altında toplamak mümkün: 1) Birinci bölümdeki öngörülerin gerçekleştiğinin ve gerçekleşmekte olduğunun anlatılması ve örneklendirilmesi; 2) Türkiye burjuvazisini erken seçime zorlayan etkenler ve seçim sonuçlarının düşündürdükleri; 3) Bu zeminde gelişmelerin izleyeceği rota, öngörüler ve devrimci görevler.
Öngörüldüğü gibi, geçtiğimiz dönem, ulusal ve uluslararası çapla sınıfsal ve ulusal çatışmalara sahne olmuştur. Dünya ölçeğinde “evrensel barış” sağlanamadığı gibi, yeni çatışmaların dinamikleri de oluşmuştur. Özellikle Yugoslavya ve SSCB toprakları olmak üzere dünyanın birçok yerinde sert çatışmalar olmuş ve olmaktadır. Kuzey-Güney Kore sürtüşmeleri, Kuzey Kore üzerine yürütülen emperyalist kışkırtmalar, Küba’ya müdahale hazırlıkları ve Latin Amerika’da yaşanan darbe girişimleri ve diğer gerici saldırılar bu dönemde artmıştır. Dünya ölçeğindeki önemi giderek artan bir diğer gelişme de Kürdistan’da sürdürülen mücadeledir. Diyarbakır direnişi, Kürdistan’daki mücadele için bir dönüm noktasıdır. Anti-emperyalist mücadelenin de yoğunlaştığı bu dönem, derinleşerek devam edecektir.
İşçi sınıfının yaz eylemleri ve Kürdistan’daki mücadelenin kazandığı boyut, Türkiye ekonomisinde onmaz yaralar açmış ve siyasi iktidar boşluğunu iyice su yüzüne çıkarmıştır. Bunun bilincinde olan burjuvazi, devlet terörü ve “demokratikleşmemi, kendi iç çelişkisinin bir ifadesi olarak yine birlikte kullanmış, bunlara, iki yeni arayış eklemiştir.
“Gerçekte Türkiye’deki tüm emperyalist askeri üslerin ‘statü’sünü de yenileyen Silopi üssü bir anlamda emperyalizmin Türkiye’ye ve Türkiye Kürdistan’ına bir müdahalesidir” ve gerek sosyalistlerin, gerekse ulusal kurtuluş mücadelesi veren gerillanın hesaba kalmak ve uygun bir karşı koyuş yapmak zorunda olduğu bir olgudur.
Burjuvazinin çözümsüzlüğünün bir dışavurumu olan erken seçim ise, ne burjuvaziye, ne işçi sınıfına ne de Kürt halkına bir şey verememiştir. Sadece, burjuvazi cephesindeki parçalanmışlığın ve alternatif olamayışın düzeyi hakkında bilgi vermesi açısından önemlidir. “Gerçekte seçim sonuçları, burjuvazi ve gericilik için beklenmedik değil ama, ‘umut kırıcı’ yeni bir süreç başlatmıştır”.
İlk iki bölüm, devrim ve karşı-devrim arasındaki mücadeleyi dünya ve Türkiye ölçeğinde ele almış, karşı-devrim cephesini çözümlemişti. Üçüncü bölüm, devrim cephesini, Türkiye ölçeğinde ele alıyor; DİSK’in yeniden kurulması ve bu süreçte devrimci tavrın ne olması gerektiği tartışılıyor.
İncelenen dönemin işçi hareketinin temel özelliği, istikrarsız oluşudur. “Açık kitle hareketi bir anda ülke çapında bir dalga haline gelebilmekle, biranda sıfır noktasına yaklaşan düşüşler gösterebilmektedir” Bunun pek çok nedeni olmasına karşın, bütün nedenler esas olarak, ekonomizmin ve sendikalizmin hareket üzerindeki baskısı ve devrimci çalışmanın sınıf saflarındaki zayıflığı ile açıklanabilir. İşçi hareketinin bünyesel zaaflarının pratik sonuçları şöyle sıralanabilir:
-Yığın hareketi,   istikrarsızlık içinde gelişmekle; tutukluklar ve kararsızlıklar içinde ilerlemektedir.
-Sınıf dayanışması henüz çok zayıftır.
-Ekonomik mücadele, siyasal mücadele perspektifiyle verilemediği için, ekonomik mücadelenin bütün olanakları da henüz kullanılamamakladır.
-Grev, direniş ve sokak hareketi, henüz sınıfın kendi öz örgütlülüğü ve inisiyatifi altına girmemiştir.
Ancak bunlara bakarak bir devrimci örgüt, karamsarlığa kapılmak hakkına sahip değildir. Durumun bir diğer yönü de sınıf hareketinin, zaaflarını henüz aşamasa da, ilerleme içinde olduğudur:
-“İşçi hareketi ilerlemekledir; çünkü o, her şeye karşın, öne sürdüğü talepleri ve attığı sloganları ilerletmektedir”. Zonguldak direnişi ile birlikte, proleter sınıf bilinciyle ileri sürülmese de, işçi hareketine “iktidar” sloganı sokulmuştur.
-Daha önceki işçi hareketlerinden farklı olarak, artık işçiler harekete geçtikleri yerlerde, diğer emekçi sınıf ve katmanların desteğini almaktadır. “Zonguldak direnişi bu bakımdan Türkiye işçi sınıfı tarihinin, zirvesidir; salt bir işçi grevi değil, bölgesel bir genel direniştir”. Böylelikle işçi sınıfı, diğer sınıf ve katmanları etrafında toplayacağı sloganları öne sürdüğü, diğer sınıf ve katmanları temsil edebilecek tek sınıf olduğunu pratikte gösterdiği yeni bir döneme girmiştir.
-İşçi sınıfı harekeli, artık, fabrika duvarlarını aşarak sokaklara, yasa engelini aşarak yasal olmayan bir zemine taşmıştır. Zonguldak direnişi dönemin tüm hareketi içinde, sokağın ve yasa dişiliğin zirvesi oldu. Bugün de, en basil bir grev bile, söz konusu duvar ve engelleri aşmaktadır. “İşçiler siyasal mücadeleyi çoğunlukla sokak eyleminde, sokak direnişinde ve çatışmasında öğreneceklerdir ve hareket, sancılı da olsa sokak yolunu açma sürecine girmiştir”.
-Her işçi hareketi ve grev dalgası, öne sürdüğü talepler ve elde ettiği kazanımlar temelinde ele alındığında, genel bir yenilgiden söz edilebilir. Ancak unutulmamalıdır ki, elde edilen kazanımlar, hemen her defasında, işverenin “verebileceği üst limitin” üstünde olmuştur ve her yeni hareket ve grev dalgası, bir öncekini aşan talepler öne sürmüş ve bir öncekini aşan bir direngenlik göstermiştir. “Her eylem, hareketin bünyesinde bir birikim yaratmış, burjuvazi ve gericiliğin açmazını derinleştirmiştir.”
İşçi hareketindeki sorun, kendiliğinden gelişen hareketin kendi sınıf siyasetine ulaşması sorunu olarak konuluyor ve bunun birincil yolunun, işçilerin, Marksist-Leninist Parti’de örgütlenmeleri olduğu vurgulanıyor.
DİSK’in yeniden kuruluşu ile oluşan gündeme devrimci müdahalenin tanımı ve içeriğiyle devam eden kitap, Kürdistan’daki ulusal kurtuluş mücadelesinin olanak ve olanaksızlıklarının tartışıldığı bölümle son buluyor.
“Dünya ve Türkiye” yaşanan bir süreci, materyalist dünya görüşünde, yaşanırken tahlil etmesi, bugün çoğu gerçekleşen öngörülerde bulunması ve sınıf savaşımlarının canlı bir tanığı olması açısından önemlidir. Yapılan tahlil ve değerlendirmeler bugün de geçerlidir ve geçerli olmaya devam edecektir; çünkü süreç, “siyasal çalışmalar, mevcut toplumsal sınıfların ve sınıfların kesimleri arasındaki savaşıma” indirgenerek değerlendiriliyor. Canlı ve çarpıcı örnekleriyle bu kitap, her devrimcinin ve emekçinin okuması gereken, değerli bir çalışmadır.

(“Bugünden Geleceğe DÜNYA ve TÜRKİYE”, Ali Eldeniz, Evrensel Basım-Yayın 11, Mart 1992-İstanbul)

Mart 1992