Bölgedeki bugünkü durumu provokasyon kavramıyla açıklamaya yönelik bütün tespitler gerçeğin üstünü örtmeye hizmet edecektir. Provokasyon teriminin rasgele kullanılmasının, Kürt kitlelerinin PKK çizgisinde birleştiğini göz ardı etmeye yönelik bir etkisi olacağı görülmelidir. Bunun, aynı zamanda, önümüzdeki günlerde yeni mesafeler kat etmesi beklenen PKK merkezli siyasal girişimlere karşı da peşin bir suçlamayı taşıyacağı göz ardı edilmemelidir

1992 Newroz’u, ileride Kürt ulusal kurtuluş hareketinin keskin dönemeçlerinden birisi olarak anılacak özelliklerle yaşandı ve yaşanmaya devam ediyor,
1984’den 1992’ye kadar geçen zaman içinde PKK, silahlı hareketin, kır gerillasının eyleminin yarattığı sosyal ve siyasal ortamı, örgütlü bir halk hareketinin gelişme atmosferi haline getirmeyi başardı. 1992 Newroz’u, bu atmosferin bir onaylanması ve gelecekteki siyasal atılımların bir habercisi olarak özel tarzda kutlandı.
Newroz öncesinde PKK, bu geleneksel halk bayramını, “Devrimci atılım” için bir çıkış noktası yapacağını çeşitli vesilelerle ve araçlarla açıkça ilan etmişti. Buna göre, 92 yılı için PKK, ulusal meclis, Botan-Behdinan savaş hükümeti, ulusal ordulaşma gibi başlıca üç kurumsal kavramla ifade edilen “DEVLETLEŞME”ye yönelik adımlar planlamıştır. Bu amaca varmak için PKK’nın yoğun bir savaş geliştireceği, gene aynı kaynaklarda PKK tarafından açıklanmıştır.
Ancak PKK’nın planını, 21 Mart Newroz gününden başlayarak yürürlüğe koyacağı tezi, yalnızca Türk basınının, istihbarat teşkilatının propaganda servislerinin ve burjuva parti sözcülerinin, belki kendilerinin de inanmadığı yakıştırmalardan ibaretti. Bu, aynı zamanda, Newroz için sokağa dökülecek Kürt halkını, uygun bir zamanda yıldırmak\ve daha ileri hedeflere ulaşma isteğini kırmak ve bir moral yıkıntısı yaratmak için uygulanacak terörü meşru gösterme çabasının da bir ürünüydü. Bu anlamda, PKK’nın planlarından çok, devletin planlarını ilgilendiren bir tarih olarak saptandı Newroz. Çünkü PKK’nın ilan ettiği siyasal planının gerçekleşmesi için, Newroz’un kültürel bakımdan taşıdığı moral değerlerin genel siyasal birikim için yönlendirilmesi amacı bir yana, özel bir gün olarak belirlenmesi söz konusu değildir. Hiç bir parti, düşmanına, alışılmış anlamıyla ayaklanma tarihini önceden bildirmez. 1992 Newroz’u, PKK’nın ayaklanma çağrısı yaptığı, yapacağı gün değildi, olamazdı. PKK’nın ilan ettiği siyasal planın, bir gün içinde ve kültürel olayın ardına gizlenerek yürürlüğe konulamayacağı açıktır. Söz konusu plan, bir süreci, yaklaşık sekiz yıllık bir geçmişi olan bir birikimin siyasal bakımdan örgütlenmesini sağlayacak bir süreci kapsamaktadır ve bir gün içinde gerçekleşecek bir ayaklanmaya sığacak kadar dar kapsamlı ya da bunun gerçekleşebileceği özel konjonktürel koşullara sahip değildir. Dolayısıyla, devlet ve burjuva basın tarafından 21 Mart’ın “ayaklanma günü” olarak ilan edilmiş olmasının doğrudan doğruya PKK’nın “ayaklanma planlarıyla” bir ilgisi yoktur.
Türkiye Cumhuriyeti açısından “ayaklanmanın önlenmesi” için alınacak tedbirlerin, bu bakımdan belli bir güne rast getirilmeye çalışıldığını düşünmek de aynı derecede anlamsızdır, Belirli bir siyasal analize dayanan askeri hareket planlarının da, böyle bir günü gerçekten kendi uygulama tarihi olarak tanımlamasının akla yatkın bir yanı yoktur. Hiçbir kurmay bu tarzda plan yapmaz. Buna rağmen, ısrarla vurgulanan 21 Mart tarihinin, devletin ve PKK’nın karşılıklı stratejileriyle değil, yalnızca devletin sindirmeye yönelik taktik saldırılarının gelişim aşamalarıyla ilgili bir anlamı olduğu, olayların gelişiminden anlaşılmıştır. Devlet güçlerinin, artık er geç patlayacağı açıkça görülen Kürt ayaklanmasını bir “erken doğum” halinde zorlamak için provokatif girişimlerde bulunduğu bir dereceye kadar ileriye sürülebilir. Ancak, başlıca kamuoyu odaklan tarafından genel ve eşzamanlı bir ayaklanmanın olacağının propaganda edilmesine rağmen, provokatif girişimlerin ardında yatan gerçek niyetin bu aldatıcı ve kışkırtıcı reklâm kampanyasından bağımsız olarak, uzak olmayan bir gelecekte gerçekleşecek siyasal atılımın moral barikatlarını yıkmak olduğu da açığa çıkmıştır.
Özetle, propaganda odaklarının yaratmaya çalıştıkları havanın aksine, Newroz’un bir ayaklanma günü olmayacağı, bu merkezlerce biliniyordu; buna rağmen halka karşı etkili silah kullanımının başlıca nedeni, önümüzdeki aylarda gerçekleşmesi beklenen PKK siyasal planının parçalarının tahrip edilmesi ve bu planın uygulanma aşamalarında yürütülecek operasyon biçimlerinin denenmesidir.
Ne var ki, Kürt halkının tarihsel deney birikiminin taşıdığı başlıca özellikler, bu girişimi de etkisizleştirecek potansiyele sahip görünüyor. Bölgedeki Kürt halkı, herhangi bir biçimde “tahrik’le ayaklandırılamayacak, ya da kendisinin ayaklandığına ve bundan dolayı da zulüm gördüğüne inandırılmayacak kadar olgun ve deneyimlidir. Bir anlamda, sürekli “tahrik” edilen Kürt kitleleri, eğer bu bir neden olacaksa, çoktan “provokasyona gelmeliydi! Dolayısıyla Newroz kutlamaları sırasında özel tim elemanlarının bütün çabalarına, kışkırtma, saldın ve katliamlarına karşın, Kürt halkı siyasi iradenin belirlediği çizgiyi aşmamıştır.
Bu açıdan, bölgedeki bugünkü durumu provokasyon kavramıyla açıklamaya yönelik bütün tespitler gerçeğin üstünü örtmeye hizmet edecektir. Olayın, karşılıklı stratejilerin ve taktiklerin denendiği siyasal bir çatışmadan, bir iktidar savaşının aşamalarını gösteren özelliklerinden öte bir içeriği yoktur, bölgedeki bugünkü durumu provokasyon kavramıyla açıklamaya yönelik bütün tespitler gerçeğin üstünü örtmeye hizmet edecektir Provokasyon teriminin rasgele kullanılmasının, Kürt kitlelerinin PKK çizgisinde birleştiğini göz ardı etmeye yönelik bir etkisi olacağı görülmelidir. Bunun, aynı zamanda, önümüzdeki günlerde yeni mesafeler kat etmesi beklenen PKK merkezli siyasal girişimlere karşı da peşin bir suçlamayı taşıyacağı göz ardı edilmemelidir.

Nisan 1992

Newroz’la birlikte diktatörlüğün saldırılarının dizginsizleştiği, işçi sınıfı ve emekçi sınıflara karşı yeni bir saldırının örgütlendiği bir dönemde binlerce irili ufaklı fabrika, atölye ve işyerinde toplanan milyonlarca işçi, işçi sınıfıma uluslararası birlik, dayanışma ve mücadele günü 1 Mayıs’a hazırlanıyor.
1 Mayıs, dünyanın her köşesinde aynı koşullar altında, kapitalist kölelik altında yaşayan bütün proleterlerin birliğinin pekiştiği, sermayeye karşı birleşik sınıf ruhunun canlandığı; aynı zamanda proletaryanın her bir ülkedeki parçasının kapitalist sisteme karşı mücadelesini yükselttiği bir gündür. Proletaryanın uluslararası tarihinde yüz yıllık geçmişi olan bu günün gerçek içeriğine uygun olarak kutlanmasına komünistler ve ileri işçiler her zaman büyük bir önem vermişlerdir. 1 Mayıs, aynı zamanda proletarya ve halk güçleri ile karşı-devrim arasında güçler ilişkilerinin sınandığı, proletarya öncüsünün yığınları harekete geçirme gücünü sınadığı bir gün olması bakımından büyük bir öneme sahiptir,
Türkiye’de 1 Mayıs, faşist diktatörlüğün yasağı altında şehitler verme pahasına on yıllardır kutlanmaktadır. 12 Eylül sonrasında da özellikle son dört yıldır, işçi sınıfı 1 Mayıs’ı iş yavaşlatmadan, iş bırakmaya, sokak gösterilerine kadar değişik eylem biçimleriyle kutladı.
İşçi sınıfı için 1992 1 Mayısı, temel ve acil taleplerin geniş yığınlara mal edildiği, diktatörlüğün Kürdistan’da girişmekte olduğu katliamlara, hak gasplarına karşı mücadelenin yükseldiği, geçmiş 1 Mayısların deneyleri ışığında eylemin üst aşamaya sıçratıldığı bir gün olmak zorundadır.

‘92 1 MAYISI VE SALDIRILARI GERİ PÜSKÜRTME GÖREVİ
1 Mayıs, yüz yıl boyunca gerçek komünistlerle revizyonist-reformist akımlar arasında bir tartışmanın konusu olagelmiştir; 1 Mayıs, göstermelik bir resmi geçit töreni olarak mı geçiştirilecek, yoksa sermaye ve diktatörlüğe karşı mücadelede yeni bir dönem mi olacak? İşçi sınıfının sahte dostları, 1 Mayıs’ın içini boşaltarak egemen sınıflar için zararsız bir gün haline getirmek için her yola başvurmuş, resmigeçit törenlerinin, uzlaşmanın konusu yapmışlardır. Oysa Marksistler, 1 Mayısı işçi sınıfının genel mücadelesinin bir parçası olarak yeni atılımların halkaları olarak ele almışlardır. Türkiye işçi sınıfı, 92 1 Mayısı’nda kendisini bekleyen tehlikeleri görmek, karşı taktikler geliştirmek göreviyle karşı karşıyadır.
Dünya kapitalist sisteminin sorunlu bir parçası olan Türkiye egemen sınıfları, bütün olguların gösterdiği gibi, işçi sınıfına, halka ve Kürt halkına karşı yeni yeni saldırılar örgütlemek zorundadırlar, içinde bulundukları koşullar onları bu saldırıya adeta mahkum etmektedir. Devletin mevcut hükümet eliyle uyguladığı programlar, ancak’ işçi sınıfı ve emekçi sınıflara saldırıyla birlikte uygulama alanı bulacaktır. Bunun için işçi sınıfının mücadelesi “terör” kapsamına sokularak hedef tahtasına çakılmaktadır. Kürdistan’da ulusal mücadele bugünden başvurulan katliamlarla ezilmeye, Kürdistan’daki terör ortamını tüm Türkiye’de genelleştirilmeye çalışılmaktadır.
Buna karşılık, işçi sınıfı, içine girilen sözleşme döneminde yaşanır bir ücret artışı sağlamak, özelleştirme, taşeronlaştırma, tenkisat vb adlar altında uygulanan işçi kıyımına karşı durmak, sendikal ve siyasal özgürlük taleplerini öne çıkarmak, Kürt ulusal mücadelesini destekleyerek Türk şovenizminin yedeği olmayı reddetmek zorundadır.
92 1 Mayısı, merkezinde siyasal talepler bulunan bir mücadelenin yükseltilmesi için bir fırsat olarak değerlendirilmelidir. Verili koşullar böyle bir mücadeleye imkân sağlamaktadır.
20 Ekim seçimleri sonrasında emekçi yığınlarda geçici bir beklenti yaratmayı başaran hükümet, uygulamalarıyla yığınlardaki öfke ve hoşnutsuzluğu besleyerek, diktatörlüğün paratoneri olma şansını kaybetmiştir. Bunalımına çare olmak istediği sistemin ayakta kalma koşulu, işçi sınıfına ve halka, Kürt halkına saldırmaktır. Reform ve tavize tahammülü yoktur.

OLANAKLARIN MÜCADELEYE DÖNÜŞTÜRÜLMESİ
Bütün bu objektif avantajların mücadeleye dönüştürülmesi, işçi sınıfı hareketinin bünyesinde taşıdığı, güçlerini tahrip eden zaafları asmasıyla mümkündür. Hareketin göze çarpan en önemli zaafı, kendiliğindenliği ve istikrarsızlığıdır. Kesikli dalgalar halinde patlayan direnişler, kısa sürede eylemsizlik noktasına düşebilmektedir. Bunun en önemli nedenlerinden biri, sendikal hareketin, ezici bir çoğunlukla, sınıfı en az direniş çizgisinde tutmaya, ilk fırsatta satmaya ve eylemi kırmaya çalışan sendika bürokrat ve ağalarının yönetimi altında olmasıdır.
İşçi sınıfının kitle olarak harekete geçmesinin araçları olarak sendikalar eylem kararlarının içine çekilmedikçe, ileri işçilerle sınıfın diğer kesimleri arasında eylem birliği sağlamak çok zor olacaktır. Fakat sendikaların mevcut durumu göz önünde tutulduğunda, inisiyatifi sendika yöneticilerine bırakmak daha baştan eylemsizliğe boyun eğmek anlamına gelir. Geçmiş işçi eylemlerinin onlarca kez kanıtladığı gibi, bir eylemin ortaya konup başarıyla sürdürülmesi, sendika bürokrasisi etkisizleştirilmeden mümkün değildir. Geçen yıl olduğu gibi bu yıl da sendika ağalan 1 Mayıs çalışmasını son bir haftanın gündemi yapmaya, yasal bir 1 Mayıs ihtimalini öne sürerek çalışmayı baltalamaya çalışacaklardır. Bunun için hem sendika bürokrasisini etkisizleştirmek, hem de sendikal organları sürece katmak gerekiyor. Bunun yolu, ne sendika bürokrasisine tabi olmak ne de sendika dışında bir çalışmayı amaç haline getirmektir. İleri işçilerin inisiyatifli tutumuyla sendikanın 1 Mayıs çalışması yapmasını sağlamak, sendika tabanındaki eylem çizgisini sendika bürokrasisine kabul ettirmektir. 1 Mayıs için özel örgütlenmeler yaratarak sendika yönetimlerine kabul ettirmek, olmadığı durumda sendika tabanında bu türden 1 Mayıs komiteleri oluşturmak ve işçi çoğunluğuna sabırlı bir çalışmayla kavratmak ertelenemez bir görev durumundadır. 1 Mayıs komitelerinin, sendika yönetimiyle birlikte oluşturulsa bile bizzat işçilerce denetlenebilecek bir yapıda olması, sendika ağalarının olası manevralarını etkisizleştirmenin güvencesidir.

TAKTİK TARTIŞMALARI YA DA BİÇİMİN AMAÇLAŞTIRILMASI
Son bir kaç yılın 1 Mayıs kutlamaları, bu günün nasıl kutlanmasına ilişkin taktik tartışmalarını daha yoğun bir şekilde gündeme soktu. Bir kısım sol gruplar, belirli bir alanda gerçekleştirilen kutlamayı, işçilerin katılımı ne düzeyde, sınıf hareketini yükseltmeye hizmet ediyor mu gibi soruları açıkta bırakarak, 1 Mayıs’ın kutlanıp kutlanmadığının tek ölçüsü olarak görme eğilimindedir. Onlara göre, bir grup devrimciyle sınırlı da olsa, Taksim Meydanı’nda bir gösteri yapılmışsa 1 Mayıs “adına yaraşır” bir biçimde kutlanmıştır. Bu tutum, 1 Mayıs’ın özünü kutlandığı mekâna indirgeyen, gerçekte 1 Mayısı resmigeçit töreninden farklı değerlendirmeyen bir anlayıştır. Marksistler için 1 Mayıs’ın kutlanmasında amaç, bu günü yığın hareketinin yükseldiği ve işçi sınıfı gündemine anti-kapitalist taleplerin, yerleştirilmesine hizmet eden bir gün yapılmasıdır. Biçim, bu amaca hizmet eder nitelikte olmalıdır. İşçi sınıfının bütün eylemlerinde olduğu gibi, 1 Mayıs da fabrika ve işyerlerine dayanan bir faaliyetin sonucunun sokak hareketinde somutlaşmasıdır.
19923 1 Mayısı, geniş işçi ve emekçi yığınlarınca sokağa taşan çeşitli eylem biçimleriyle ve siyasal taleplerle kutlandığında, 1 Mayıs sonrasında diktatörlüğün saldırılarının püskürtüleceğinin de bir işareti olacaktır.

Nisan 1992

İşçi sınıfının sermaye ve faşizme karşı örgütlenme ve direniş merkezleri olan sendikalarda, sendikal demokrasiyi savunmak ve eksiksiz olarak hayata geçirilmesini sağlamak, işçilerin genel olarak özgürlük ve demokrasi mücadelesine, özelde sendikal mücadeleye katılmasında, ileri ve kalıcı mevziler elde edebilmesinde önemli bir yere sahiptir. Şu bir gerçektir ki, sendikal demokrasinin eksiksiz uygulanması, sınıf sendikalarının olmazsa olmaz koşullarından biridir.
İşte, bu kadar önemli olmasından dolayı, sendikal mücadele içerisinde en fazla istismar edilen, çarpıtılan konuların başında sendikal demokrasi konusu gelmektedir. Öyle ki, yıllardır sendikaların başına çöreklenmiş sendika ağa ve bürokratları, yeminli işçi düşmanları, sicilli faşistler ve her renkten reformist ve revizyonistler dahi, sendikal demokrasinin gerekliliği, hatta uygulandığı üzerine her gün vaaz vermekteler. Bu sınıf düşmanları, her konuda olduğu gibi, bu konuda da, işçilerin bilinçlerini çarpıtmak için en bayağı demagojilere başvurmaktan geri durmuyorlar.
Sınıf mücadelesi, demokrasi anlayışı, sınıf mücadelesinde sendikaların yeri, rolü ve önemi konusundaki farklı anlayışların var olması, kaçınılmaz olarak sendikal demokrasi konusunda da farklı yaklaşımların var olmasının zeminini oluşturmaktadır.
Hangi tür sendika ağa ve bürokratı olursa olsun, bunlar sendikal demokrasiyi kendine, daha doğrusu temsil ettiği sınıfın (burjuvazinin) çıkarlarına uygun olarak yorumlar, işine geldiği gibi açıklar. Aralarındaki, renk farklılığına, ifade biçimlerindeki değişikliklere karşın hepsi aynı konuda, demokrasinin, sendikal demokrasinin inkârı konusunda hemfikirdirler.
Nasıl ki sendikal anlayışlar, genel olarak sınıf işbirliğini savunan çeşitli renklerde burjuva sendikaları ve sınıf işbirliğini reddeden sınıf sendikaları diye ikiye ayrılıyorsa, demokrasi ve sendikal demokrasi konusunda da temel bir ayrım vardır: Demokratik hak ve özgürlükler, onun bir parçası olan sendikal hak ve özgürlükler ve sendikal demokrasiden yana olan, bunların kazanılması, eksiksiz ve kesintisiz uygulanabilmesi için sermaye ve faşizme karşı kararlılıkla mücadele verenler ile bu mücadelenin açıkça veya sinsice karşısında olanlar.
Siyasi hak ve özgürlükler, sendikal hak ve özgürlükler için mücadele etmeyenlerin, sendikal bazda olsa da “demokrasiyi” uygulamaları bir yana, “savunmaları”, savunuyor görünmeleri sadece tiksinti uyandırır.
Şimdi yıllardan beri bütün varlığıyla sermaye ve hâkim sınıflara hizmette kusur etmemiş bir Şevket Yılmaz, Mustafa Özbek, Faruk Barut, İbrahim Eren vb.nin demokrasiden, sendikal demokrasiden yana olduğunu kim iddia edebilir?
Aynı şekilde, “yönetime katılma”, “Toplumsal Mutabakat” sloganlarıyla açıktan sınıf uzlaşmasının teorisi ve savunusunu yapan Kristal-İş, Laspetkim-İş yöneticilerinin, sendikal demokrasiden yana olduğunu söyleyebilir miyiz? Demokrasiden, sendikal demokrasiden yana olduğunu söyleyebilmek için her şeyden önce bunların demokrat olmaları gereklidir. Sadece bunlar değil, bugün sendikaların başına çöreklenmiş çeşitli burjuva kliklere bağlı sendika yöneticilerinin, İŞ-EKMEK-ÖZGÜRLÜK mücadelesi, insan hakları ihlalleri, işkence, sokakta infaz, KÜRT SOYKIRIMI vb. konularındaki tavırları göz önüne alındığında, bunların demokrat olduklarını söyleyebilmek için saflıktan öte ahmak olmak gerekir. Emperyalistler, onların işbirlikçisi hâkim sınıflar (İşbirlikçi tekelci burjuvazi ve toprak ağaları), ne kadar “demokrat” ve “demokrasiden” yanaysa, bunlar da o kadar “demokrasiden” ve “sendikal demokrasiden” yanadır.
Bütün sınıflı toplumlarda, iktidarı elinde bulunduran sınıflar için demokrasi varken, yönetilenler için diktatörlük vardır.
Kapitalist toplumda burjuvazi için demokrasi, emekçiler için diktatörlük varken; insanın insanca yaşadığı, sömürünün olmadığı SOSYALİST TOPLUMDA ise “Halkın engin çoğunluğu için demokrasi ve sömürücüler için zora dayanan bastırma, yani demokrasiden dışlama vardır.” Diğer bir ifadeyle, egemen sınıf olarak örgütlenmiş olan emekçi yığınlarının bir avuç sömürücünün üzerinde diktatörlüğü vardır.
Sömürücü egemen sınıflar, varlıklarını devam ettirebilmek için, koyduğu yüzlerce kısıtlama ve yasakla, ezilen, sömürülen yığınları “siyasetten, demokrasiye etkin katılımdan dıştalar. uzaklaştırırlar.” Kitlelerin aktif olarak siyasi mücadeleye (iktidar mücadelesine) katılmasını engellerler.
Devlet bazında böyle olduğu gibi, sendika yönetiminde de durum böyledir. Günümüzde sendikaların başına çöreklenmiş -gasp etmiş demek daha doğru olacak- bir avuç sendika ağa ve bürokratı, işçilerin sınıf mücadelesine sendikal mücadeleye etkin biçimde katılmalarını engellemek, bu mücadeleden uzaklaştırmak, dıştalamak için ellerinden geleni yapmaktalar. Bu tutum onların sınıfsal çıkar ve konumları gereğidir ve davranışlarında anlaşılmaz bir yan yoktur.
Sendika ağa ve bürokratları, hâkim sınıfların desteği ve yol göstericiliğinde, mevcut faşist anayasa ve yasaların yanı sıra, yaptıkları gerici tüzük ve yönetmeliklerle, yürüttükleri propagandalarla ve uygulamalarla, işçilerin hareket alanlarını daraltmaya bilinçlerini çarpıtmaya, burjuva bilinç vermeye, işçilerin tepkisinin düzene (siyasal iktidara) yönelmesini engellemeye, tepkinin, sendikalizmin dar sınırları içinde kalmasına azami çaba gösterirler. İşte bu nedenlerden dolayı, sendikal demokrasinin kapsam ve hedefi, ne gerici sendika yönetimleriyle, ne de tüzük ye yönetmeliklerle sınırlı olamaz. Bu mücadele, genel olarak demokrasi ve sendikal hak ve özgürlüklerin elde edilmesi için verilen mücadelenin bir parçası olmalı; sadece sendika ağalarını, yönetimlerini değil, bir bütün olarak tüm burjuva sendikal akımları ve onların gerisindeki egemen sınıfları hedeflemelidir. Bu alanda başarı kazanmanın, kalıcı mevziler elde etmenin ön koşulu, diğer şeylerin yanı sıra, mücadelenin bu kapsam ve perspektifle ele alınıp yürütülmesine bağlıdır. Bugün başta Türk-İş ve ona bağlı sendikalar olmak üzere, Hak-İş, DİSK ve “Bağımsız” sendikaların yönetiminde, reformist, revizyonist, faşist ve dinci-gerici sendika ağa ve bürokratları bulunmaktadır. Bunlar, işçi sınıfının, sermaye ve faşizme karşı örgütlenme ve direniş merkezleri olması gereken sendikaları, sendikal eylemi parçalamak, boğmak isteyen burjuva sendikacılık akımlarının, işçi sınıfına karşı saldırı merkezleri haline getirmişlerdir.
“İşçi sınıfının sendikal özgürlükleri elde etmesinin ve sendikal demokrasinin gerçekleşmesinin önündeki en önemli engel, sendikalara sınıf işbirlikçisi sendika bürokrasisinin ve burjuva sendikalizm akımının egemen olmasıdır. Dolayısıyla isçiler, sendikal özgürlüklere ve sendikal demokrasiye ulaşmak için, bürokrat sendika yöneticilerinin çizgi ve egemenliğine karşı mücadele etmek zorundadırlar.”Sendikalara egemen olan çeşitli burjuva sendikal akımlar, sadece yönetim olarak değil, çizgi ve anlayış olarak da, sendikalardan tasfiye edilip, sınıf sendikacılığı anlayışı, sendikalara egemen kılınmadan, ne sendikalar sınıf mücadelesindeki gerçek yerlerini alabilir, ne de sendikal demokrasi yerleşebilir.

SENDİKAL DEMOKRASİ KONUSUNDA YANLIŞ ANLAYIŞ VE ÇARPITMALAR
Sendikal demokrasi konusunda her sendikada değişik biçim ve düzeyde olmak üzere çok farklı anlayış ve çarpıtmalar vardır. Bunları tek tek ele alıp eleştirmek, açıktır ki bu yazının kapsam ve boyutunu aşacaktır. Biz o yüzden, bunlara kaynaklık eden belli başlı yanlış anlayışlar üzerinde duracağız.
FAŞİST YASA VE TÜZÜKLERİN DEMOKRATİKLEŞTİRİLMESİ SENDİKAL DEMOKRASİ İÇİN GEREKLİDİR ANCAK YETERLİ DEĞİLDİR
“Faşist, gerici, reformist ve revizyonist akımların ve bu akımlara bağlı sendika ağası gruplarının sendikalarda egemen olmasının doğurduğu en önemli sonuçlardan biri, işçi sınıfı hareketinin ve sendikal eylemin, ekonomik mücadelenin dar sınırlarına hapsedilmesi; diğeri, sendikal demokrasinin yok edilmesidir” (Konferans Belgeleri)
Her türden burjuva-gerici, faşist sendika ağa ve bürokratı sendikaların başında kaldığı ve mevcut bürokratik yapı parçalanmadığı sürece, sendikal demokrasinin işlemeyeceği açıktır. Durum böyle olmasına rağmen günümüzde sendikal alanda yürütülen mücadele ve öne sürülen talepler, bırakalım sosyalizm mücadelesine bağlanmayı, birlikte ele almayı, sendika bürokrasisini parçalamayı hedeflemeyen bir çizgide seyretmektedir. “Sendikalarda taban denetimi”, “yönetimde söz ve karar sahibi olma” gibi sloganlar da reformist bir perspektifle öne sürülmektedir. Bu ve benzeri önermeler salt faşist, gerici, revizyonist, reformist sendika yöneticilerini değil, (Troçkistler taban denetiminden, işçilerin sendika bürokratlarının değiştirilmesini değil onların denetlenmesini savunuyorlar), bütün burjuva sendikal akımların sendikalardan tasfiyesini, bürokratik aygıtın parçalanıp ortadan kaldırılmasını içermelidir.
Bugün hemen bütün sendika ağa ve bürokratı, delege seçimlerini, genel kurulları, temsilci toplantılarını, anket dağıtmalarını, “tabanın yönetimde söz ve karar sahibi olmasını” hayata geçirmek için yaptıklarını, bunun da sendikal demokrasinin bir gereği olduğunun propagandasını yapıyor. Bu propagandayla kendilerinin    “demokrat” olduğunu kanıtlamaya çalışıyorlar. Ancak bunlar, tek tek veya bir bütün olarak incelenerek üstündeki örtü kaldırıldığında görülecektir ki, bunların hepsi göstermelik, göz boyamaya yöneliktir ve sendikal demokrasiyle uzaktan yakından ilgisi yoktur.
Her türden burjuva sendikacıların, delege seçimleri ve Genel Kurullarda hangi ayak oyunlarına, kafakol ilişkilerine başvurdukları, koltuk vaatlerinden lüks otellerde ağırlamaya kadar ne tür pislikler içinde olduklarını bilmeyenimiz yoktur. Bunlar bir yana, özgür bir seçme ve seçilmenin faşist yasalarla engellendiği bir ortamda, seçimleri sendikal demokrasi gibi göstermek saçmalıktır.
Bugünkü Anayasa ve sendikal yasalarda her türden halk düşmanının seçilebilmeleri için kolaylıklar sağlanırken (devrimcilerin seçilmelerini engellemek bile, başlı başına bir kolaylıktır), devrimcilerin, komünistlerin yönetime seçilebilmeleri engellenmiş durumdadır. Sermaye ve faşist diktatörlüğe karşı mücadele eden, bu mücadelede işten atılmalarının yanı sıra, faşist diktatörlükçe çeşitli cezalar verilerek cezalandırılanların seçilmeleri, sendika kurmaları yasaklanmıştır. Bunun yanı sıra, genç işçilerin düzene ve sendika ağalarına daha çok tepki gösterir olmalarından dolayı, onların da seçilmelerini engellemek için bir on yıllık baraj engeli daha konmuştur. İşçiler adeta sendika ağalarından birini tercih etmeye zorlanmaktadır. Konumuz sendikal yasaların eleştirisi olmadığından ayrıntıya girmeyeceğiz. Ancak belirtelim ki, seçme ve seçilme hak ve özgürlüğünün tam olarak uygulanmadığı koşullarda sendikal demokrasiden bahsetmek olası değildir. O nedenle sendika seçimlerinin yapılıyor olmasını sendikal demokrasiymiş gibi göstermek yanlıştır. Şayet seçimlerin yapılıyor olması tek başına demokrasinin olup olmadığının bir göstergesi olsaydı, parlamento seçimlerinin yapılmasına bakarak, ülkemiz yönetimini “demokratik” ilan etmemiz gerekecekti.
Seçimler konusunda esas nokta, seçme ve seçilme özgürlüğünün tam olarak uygulanıp uygulanmamasının yanında, seçilenlerin görevlerini yerine getirmediği koşullarda, seçenler tarafından hiçbir bürokratik ve yasal engele çarpmadan görevden alınıp alınamayacağıdır.
Faşist yasalarla beraber sendika tüzük ve yönetmelikleri de bu konuda işçilerin önüne engel üstüne engel çıkarmaktadır. Özellikle Genel Merkez ve Konfederasyon yöneticileri sınıfa hizmet etmedikleri, sınıfın uzun ve kısa vadeli çıkarlarını savunmak bir yana, açıkça sınıfa ihanet ettikleri halde, birkaç dönem boyunca hatta 20-25 yıl yönetimde kalabilmekteler. (Ancak belirtelim ki, bu sınıf düşmanlarının böyle uzun süre yönetimde kalabilmelerinin tek nedeni, faşist yasa, tüzük ve yönetmeliklerin o şekilde düzenlenmiş olmaları değildir. Bu sadece nedenlerden birisidir. Tek neden olarak görülmesi bizi sığlığa, tüzük değiştirildiğinde sendikal demokrasi yerleşecekmiş gibi yanlış bir anlayışa götürebilir).
Sendika ağa ve bürokratları gücünü esas olarak sömürü düzeninden, düzen partilerinden almanın yanı sıra, sendikalardaki, bürokratik yapılanmalar da onlara çok geniş olanaklar sunmakta, sınıf düşmanı konumlarını korumalarına yardım etmektedir.
Bir sendikada tüzük, üye ve yöneticilerin hak ve görevlerini belirlemek ve sendikanın iç işlerliğini düzenlemek için yapılır. Ancak günümüzde hemen tüm sendikaların tüzükleri bütünüyle sendika bürokratlarını isçilere karsı koruyacak ve bürokratik yapıyı güçlendirecek şekilde düzenlenmiştir. Mevcut yasa ve ondan daha da gerici şekilde düzenlenmiş olan tüzükler, sendika ağalarının adeta kalkanı durumundadır. Bu işçi düşmanları, işçiler tarafından her sıkıştırıldığında kâh yasaların, kâh tüzüğün arkasına sığınmaktalar. Hatta işi daha da yüzsüzlüğe vurup kendilerinin de bu faşist yasa ve tüzüğe karşı olduğunu söyleyenler bile vardır. Ama görüldüğü gibi bu sınıf düşmanları, karşı olduklarını söyledikleri ne faşist yasalara karşı mücadele ediyorlar ne de kendi yaptıkları tüzükleri değiştirmeye yanaşıyorlar.
Sendika ağa ve bürokratlarının hareket alanlarını daraltmaya yarayan tüzük değişikliklerinin önemi yadsınamaz. Fakat sadece tüzük değişikliğiyle sınırlı bir mücadele, sendikalist, reformist bir mücadele anlayışıdır. Ki, bütün burjuva sendikal akımların da istediği budur.
Günümüzde daha çok revizyonistler olmak üzere, reformist ve faşist sendikacılar “örgütsel disipline uymak gerekir” gerekçesi altında, işçileri faşist yasa ve tüzüklere uymaya, onları ihlal etmemeye çağırıyorlar. Bunlara göre en kutsal şey, sömürü dünyası ve o düzenin devamını sağlayan yasalardır. Bu yasalar dokunulamaz ve ihlal edilemezler. Aksi davranışlar, yani sömürü düzenine karşı çıkış, başkaldırış, onun yasalarını tanımama “anarşizm”dir, maceracılıktır, disiplinsizliktir.
Bu gerekçeleri ileri sürerken bunların temel çıkış noktası, işçilerin mücadelesini düzen sınırları içine hapsetmek, sömürü düzeninin temellerine yönelmesini engellemek, mücadelenin sendikal sınırlar içinde kalmasını sağlamaktır. Yani düzen-içi mücadele.
Düzen-içi mücadele, ezenle ezileni, sömürenle sömürüleni uzlaştırmaya, düzenin devamını sağlamaya yönelik reformist bir mücadeledir. Sendikal alanda bunun öncülüğünü Otomobil-İş, Kristal-İş, Laspetkim-İş yöneticileri çekmektedir. (Burada diğer sendika yöneticilerinin düzenin yıkılmasından yana oldukları sonucu çıkarılmamalıdır. Biz bunları işin öncülüğünü yaptıkları için belirttik.) Bunlar, “Japon tipi sendikacılık”, “yönetime katılma”, “Toplumsal mutabakat” gibi önermelerle sendikaları ücretli-kölelik sisteminin devamını sağlamaya yarayan örgütler haline getirmeye çalışıyorlar.
SENDİKAL YABANCILAŞTIRMA
Sendikal demokrasinin inkârı, yozlaştırılması demek olan uygulamalardan birisi de, sendikal yabancılaştırmadır. Sendikal yabancılaştırma kısaca, işçilerin sendikalara sahiplenmemesi, sendikalara gelmemesi, sendikal faaliyete aktif ve inisiyatifli olarak katılmaması, her şeyi seçtiği yöneticilerden beklemesi, gelişmelere karşı duyarsız kalması vb. şeklinde özetlenebilir.
Açıktır ki, yukarıdaki uygulamaların ve işleyişin olduğu, bu anlayışın yerleştirilmeye çalışıldığı bir sendikal yapıda sendikal demokrasiden bahsedilemez. Olsa olsa işçilerin sendikalardan, sendikal faaliyetlerden dışlandığından bahsedilebilir.
Bugünkü sendika yöneticileri, işçilerin değil Genel Merkeze, sendika şubelerine dahi gelmelerini engellemek için ellerinden geleni yapıyorlar. İşçilere, işyerindeki sorunlar için işçi temsilcilerine gitmelerini, işçilerin buralara kadar gelip “yorulmamalarını” öğütlüyorlar. Buna rağmen gelenlere ise ne kadar soğuk davrandıkları, hatta kovdukları yaşanılan gerçeklerdir. Bu tutumun altında yatan nedenlerden birisi işçi temsilcilerine inisiyatif tanımak değil, işçilerin sendikalara gelmesini önlemek; diğeri kendilerinin, işçilerin parasıyla lüks içinde sürdürdükleri saltanatlarını görmelerini engellemek.
Toplu Sözleşmelerdeki sendikal izinlerin azlığından, işyerlerinin şubeye uzaklığına, düzenli işçi, temsilci, delege toplantılarının yapılmayışından, eylemsizliğin yerleştirilmesine, toplu sözleşme görüşmelerine katılmamaktan işçilerin birliğinin bozulmasına kadar her türlü girişimlerle, işçiler sendikalardan uzaklaştırılmakta, sendikal faaliyetten dışlanmakta, kendi örgütlerine yabancılaştırmaktadırlar. İşin ilginç yanı, kendisine demokrat devrimci hatta komünist diyenlerin, sendika bürokratlarının bu tutumlarına karşı, düzenli bir faaliyet yürütüp onların manevra alanlarını daraltma, işçilerde gelişen anti-sendikal düşünceyi kırmak yerine, sendika ağalarının tam da istediği biçimde davranarak onların ekmeğine yağ sürmeleridir. Özellikle Tes-İş, Türk Metal, Teksif gibi faşistlerin yönetimde olduğu sendikalar resmen onlara terkedilmiş gibidir. Gözden kaçan nokta, sendikalar, faşist ve revizyonistlere bırakılarak, ne sınıf sendikacılığı savunulabilir, ne sendikal demokrasiden bahsedilebilir, ne de, işçilerin genelde sınıf savaşına, özelde de sendikal mücadelesine katılınabilinir.
Devrimciler gerici sendikalarda da çalışma yürütürler ve yürütmeleri zorunludur da. Faşist diktatörlüğe karşı hayatın her alanında uzlaşmaz bir mücadele yürütürken, sendikaların yöneticileri faşisttir diye burjuvaziye, burjuva uşaklarına terk edilmesi sadece “solculuktur”. Devrimci komünistler, her türden sendika ağa ve bürokratlarına karşı amansız bir mücadele yürütmek, iflah olmaz burjuva uşaklarının “ipliğini tam olarak pazara çıkarana ve böylelerini sendikalardan kovana kadar” mücadelelerini eksiksiz ve kesintisiz olarak sürdürmekle yükümlüdür. Unutulmamalı ki, “bu savaşım belirli bir aşamaya vardırılmadan siyasal iktidarı elde etmek olanaksızdır .” (ve bu yapılmadan iktidarı alma yolunda bir çaba gösterilmemelidir de. — Lenin.)
Gerici sendikalarda çalışmama, buraları, yöneticileri faşisttir diye onlara terk etme, bir yanıyla işçileri faşistlerin etkisine terk etme, diğer yanıyla da sendikal hak ve özgürlükler için verilen mücadeleyle çelişmesini görmezden gelmedir. Unutulmamalıdır ki, sendikal hak ve özgürlükler sendika ağa ve bürokratlarına değil işçi sınıfına gereklidir.
Bütün faşist, revizyonist, reformist sendikacılar sürekli şu temayı işliyorlar: “Bizi siz seçtiniz, bize güvenin, bu bizim görevimizdir.” Bu tutumun amacı işçileri sendikalardan uzaklaştırmak, işçilerin inisiyatif sahibi olmalarını önlemek ve onların denetiminden kaçmaktır. Elbette ki, işçiler seçtikleri insana güvenirler, ancak, seçilenin işçi sınıfının kısa ve uzun vadeli çıkarları için kararlılıkla mücadele yürüttüğü ve seçilenlerin denetimine açık olduğu, istenildiğinde görevinden alınabildiği koşullarda.
İşyerinin uzak şubelere bağlanması, yetkisinin o şubeden alınıp diğerine verilmesi işçilerin sendikalara gelmesini önlemede en fazla başvurulan yöntemler arasındadır. Örneğin, Gebze’de, Pendik’te şubesi olan Çimse-İş Sendikası, buradaki işyerini (Yunus Çimento) Beşiktaş’taki şubeye bağlıyor. Cevizli Tekel işçileri hemen hepsi aynı yerde çalışıyor olmasına karşın üç şubeye ayrılmışlardır. (Keza Topkapı ve Cibali’deki bazı işyerlerinin Cevizlideki 3 Nolu şubeye bağlı olması). İşçinin sendikal faaliyete duyarlı kılınmasının, katılmasının yollarından biri, işçi, temsilci, delege toplantılarının düzenli olarak yapılması olmasına rağmen, hiçbir sendika bunları düzenli bir şekilde yapmadığı gibi, önemli durumlarda işçilerin görüş ve onayını alarak onlarla beraber hareket etme yoluna da gitmiyorlar. Ara sıra yapılan temsilci toplantıları ise, daha çok işçi tabanındaki kaynaşmayı bastırmaya, tepkileri yumuşatmaya yöneliktir. Tüzüklerine göstermelik olarak Temsilciler Kurulu’nu koyan Belediye-İş, Petrol-İş gibi sendikalarda da durum pek farklı değildir.
İşçiler çoğunluğunun Anayasa, Sendika, İş, TİS yasalarını, sendikanın tüzüğünü, hatta kendi işyeriyle ilgili Toplu İş Sözleşmesini dahi okumadığını, son derece kısıtlı da olsa yasal haklarının neler olduğu konusunda bile bilgilerinin yeterince olmadığını söylersek abartmış olmayız.
Siyasal ve sendikal mücadele konusunda bilinçlendirilmeyen, aksine bilinçlenmesi engellenen işçilerin mücadelesinin sendikalizm sınırlarını aşamayacağı açıktır.
TOPLU SÖZLEŞME VE GREV DÖNEMLERİ SENDİKAL DEMOKRASİ KONUSUNUN EN ÇOK TARTIŞILDIĞI DÖNEMLERDİR
İki yıllığına imzalanan toplu sözleşmelerde alma-satma konusu olan işçinin işgücü olmasına karşın, bu pazarlıkta hep işçi dıştalanmış, pazarlık, İşverenle sendika bürokratları arasında yapıla-gelmiştir. Toplu İş Sözleşmelerine hazırlık, taleplerin tespiti, görüşmelerin sürdürülmesi, TİS in imzalanması veya greve çıkılmasında, belirleyici olan işçilerin iradesi değil, sendika ağa ve bürokratlarının iradesi olmaktadır. Durum böyle olmasına karşın, sendika yöneticileri, yaptıkları birkaç göstermelik girişimle, sözde sendikal demokrasiyi uyguladıklarını, tabanın görüş ve önerilerini aldıklarını iddia edecek kadar yüzsüzleşiyorlar.
Sözde işçilerin önerilerini belirlemek için dağıtılan anketlerin şu veya bu şekilde doldurulmasının, sendika bürokratlarınca hiçbir kıymeti yoktur. Gelen anketlerin okunmadan çöpe atıldığını bilmeyen yoktur. Dağıtılan anketlerin doldurulması, bir eğitim ve mücadeleye dönüştürülmesi, taslağın işverene verilmeden önce işçilerin onayının alınması, görüşmelerde söz hakkı bulunan işçi temsilcilerinin olması, görüşmelerin her aşamasında işçilere bilgi verilmesi, bağıtlanmasında işçilerin onayının alınması, sendika ağa ve bürokratlarına hepten yabancı gelen ilkelerdir. İşi kapalı kapılar ardında halledip, içeriği boş anket dağıtarak sendikal demokrasi uyguladığını söylemek en hafifinden sahtekârlıktır.
TİS konusunda olduğu gibi grev konusunda da, işçilerin söz ve karar sahibi oldukları söylenemez. Sendika yönetimince grev kararı alınıncaya kadar işyerlerinde grevle ilgili hemen hemen hiçbir ön hazırlık yapılmıyor. Daha görüşmelere başlanmadan ve görüşmeler sürerken, üretimin yavaşlatılması, her işyeri ve vardiyada grev komitelerinin kurulması, işçilerin pratik ve moral olarak greve hazırlanması vb. adımların atılması zorunlu iken, sendika yöneticileri tam da bunların tersini yapıyorlar.
Görüşmeler sürerken üretim yavaşlatacaklarına, üretimin artması için fazla mesai ve tatil çalışmasına ses çıkartmıyor, hatta işçileri teşvik ediyorlar. Hemen hiçbir sendikada, daha görüşmeler sürerken, üretimin yavaşlatıldığı, fazla mesaiye gelinmediği, greve hazırlandığı görülmemiştir. Hal böyleyken, bir de sendikal demokrasiden bahsetmeleri tam da sendika ağalarına yakışan “soylu” (!) bir davranıştır.
Sendikal demokrasinin varlığı, uygulanış biçimi ve düzeyi, sendika yöneticilerinin niteliğinin yanı sıra, esas olarak işçilerin bilinç, örgütlenme ve eylemlilik düzey ve tecrübeleriyle doğru orantılıdır.
Yukarıdan beri açıkladığımız üzere, sendikal demokrasi konusu, sendikal alanda temel konulardan biridir ve sendikal faaliyetlerin niteliği ve yürütülmesinde önemli bir yeri vardır.
Sendikalarda otoritercilik ve bürokrasinin düzey ve kapsamı, demokrasinin uygulanabilirliğiyle ters orantılıdır. Diğer bir ifadeyle, otoriterizm ve bürokratizmin panzehiri demokrasidir. Sendikal demokrasi ne kadar eksiksiz uygulanıyorsa, otoritenin ve bürokrasinin etkisi o kadar azdır.
Ne seçimden seçime oy kullanıp üç sene bir kenara çekilip yöneticileri, sınıf mücadelesi ve sendikal mücadeleyi seyretmek, ne, yöneticilerin aklına estiği zaman temsilci toplantıları yapmaları, anket dağıtmaları ne de, işçileri sömürü düzeniyle uzlaştırmaya yönelik eğitim yaptırmaları sendikal demokrasi değildir. Bunlar, işçinin yönetimde söz ve karar sahibi olduğu ve sendikal demokrasinin uygulandığı anlamına gelmez.
Sendikal demokrasi, yani işçilerin yönetimde söz ve karar sahibi olmaları demek, her şeyden önce, sendikal bürokratik aygıtın parçalanması burjuva faşist, parlamentarist partilerin, onların işçi sınıfı içerisindeki temsilcileri olan her türden sendika ağa ve bürokratlarının sendikalardan tasfiyesi, bir bütün olarak bağımsızlık, demokrasi ve sosyalizm mücadelesinin her alan ve her aşamasında, işçilerin sendikayla, sendikal yönetimle ortak hareket etmesi, onlarla kaynaşması, sendikalarını sahiplenmesi ve sendikaların sermaye ve faşizme karşı örgütlenme ve direniş merkezlerine dönüştürülmeleri demektir.
“Tabanın yönetimde söz ve karar sahibi olması” demek, bir yanıyla yöneticilerin tabandan koparak bürokratlaşmamaları, diğer yanıyla da, daha fazla işçinin sendikal faaliyete katılması, yöneticilerin ve temsilcilerin üzerinde bilinçli ve kesintisiz denetimi sürdürmesidir.
Seçilenlerin ise, işçilerin denetimini, onlara sistemli olarak hesap vermeyi kabul etmeleri gerekir. Denetim “Zımpara taşı gibidir. İyi bir duş ve keselenmek, kanı harekete geçirir.” Elbette ki, revizyonist ve reformistler gibi, denetimi savunmak ve kabul ettiğini söylemek yetmez. Denetimin yapılmadığı, yapılamadığı veya yeterince hızlı işlemediği durumlarda, bizzat yönetimin denetimi örgütlemesi gerekir.
Sendikalarda demokrasinin işlememesi, bürokrasiyi geliştirmesinin yanında, sendikalarda atalete, durgunluğa, sömürüyü kabullenmeye, baskı ve zora karşı kayıtsızlığa yol açar, kaderciliği geliştirir, mücadele isteğini köreltir. Sömürücü sınıflar, sendika ağa ve bürokratlarının istediği tam da böyle bir ortamdır.
Sendikal demokrasinin yerleştirilmesi, düzene karşı mücadelenin yanı sıra sendikal bürokratizme karşı mücadeleyi de öngörür. Bu, anti-sendikal bir anlayışın ürünü olan “işyeri komite ve konseyleri” ve “öncü savaş” savunucularının iddia ettiği gibi, salt devrimcilerle sendika bürokratları arasındaki mücadele değildir. Aksine, bürokratizmin panzehiri olan tabandan eleştiri ve tabandan denetim yoluyla, en geniş işçi yığınlarının harekete geçirilmesiyle bürokratizm alt edilebilir. Geniş işçi yığınları sınıf mücadelesine, onun bir cephesi olan sendikal mücadeleye çekmeden, en azından bu bakış açısıyla hareket etmeden, sendikal bürokrasiye karşı tutarlı bir mücadeleden bahsedilemez ve sendikal bürokrasinin parçalanabileceği düşünülemez.

Nisan 1992

EK:
“Sendikal Demokrasi”mizden Bir Çeşni: TES-İŞ 4 NOLU ŞUBE ÖRNEĞİ

Ocak ayında Tes-İş üyesi SUSER ve İGDAŞ işçilerinin yaşadığı olaylar Türk-İş ve ona bağlı Tes-İş’in sendikal demokrasiyi nasıl işlettiklerine iyi bir örnek olduğu kanısındayız. Aslında Tes-İş üyesi işçiler bu uygulamalara hiç de yabancı değiller… Daha önce Diyarbakır’da ve İstanbul 1 Nolu Şube’de de benzer olaylar yaşandı.
SUSER’de çalışan 1080 işçi Tes-İş istanbul 4 Nolu Şube’de örgütlüydüler. Sendikaların; işçilerin örgütleri olduğunu düşünerek, kendi sorunlarına ve sendikalarına sahip çıktılar. Bütün sorunlarına ilgisiz kalan sendika ağalarına karşı, oldukça güçlü bir muhalefet çalışması yürüttüler, işçiler yapılacak kongrede kendi iradelerinin de temsil edilmesini, yönetimde söz ve karar sahibi olmayı hedefliyorlardı. Ancak, Türk-İş ağalarına göre sendikal demokrasi, kendi saltanatlarının devamı anlamına geliyordu.
Yaklaşmakta olan delege seçim takvimini öğrenmek amacıyla, 4 Nolu Şube’ye giden SUSER işyeri temsilcilerine, genel merkezin kendilerini bu şubeden ayırdığı ve yeni bir şube kurulacağı bildirildi. Gerekçe şubenin “üye sayısının çokluğu”ydu. Tes-İş Genel Merkez Yönetim Kurulu’nun anti-demokratik sendika tüzüğüne dayanarak aldığı bu karar işçilerin tepkisine neden oldu.
İşçiler bu anti-demokratik kararı protesto ettiklerini bildiren telgraflar çekerken, oluşturdukları bir heyeti de Genel Merkez’le görüşmek üzere Ankara’ya gönderdiler. Tes-İş genel merkezine görüşmeye giden heyet, yeni bir şube istemediklerini ve 4 Nolu Şube’de kalarak, sendikal çalışmalarını burada sürdürmek istediklerini bildirdi. Tes-İş Genel Başkanı Faruk Barut ise İstanbul’a gelerek yeni şube oluşturulması ile ilgili kararı işçilerle konuşacaklarını bildirdi. Ancak işçilerin tepkilerini dile getiren telgrafları aldıklarında, “olayın çarpıtıldığı” sonucuna vararak, 24 Ocak’ta gönderdikleri bir yazı ile toplantıyı iptal ettiklerini bildirdi.
Tes-İş Genel Başkanı Faruk Barut’un imzasını taşıyan 31 Aralık 1991 tarihli karar, 27 Ocak’ta İstanbul 4 Nolu Şubeye gönderildi. Gönderilen gerekçeli kararda ayırma nedeni SU-SER ve İGDAŞ’ın “Türk-İş’in Aralık ayında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na sunduğu rapora istinaden işkollan tüzüğünde yapılması istenilen değişiklikle 28’nolu Genel işler işkolu içerisinde yer alması” gösteriliyordu.
Değişmemiş bir iş kolları yönetmeliğine dayanak, 4 Nolu Şube’nin faaliyet sahasındaki SUSER A.Ş. ile 3 Nolu Şube’nin faaliyet alanında bulunan İGDAŞ geçici olarak, 1 Ocak 1992 tarihi itibariyle İstanbul 2 Nolu Şube’ye bağlandığı bildirildi.
Ayrılma kararında, iki nokta oldukça ilginçtir. Birincisi, SUSER ve İGDAŞ’ın geçici olarak bağlandıkları 2 Nolu Şube’nin kongresinin Haziran ayında yapılacak olmasıdır, ikincisi ise, karar tarihi 31 Aralık 1991 olmasına rağmen, Ankara’ya Ocak ayı ortasında giden işçilere 2 Nolu Şube’ye bağlanacaklarının söylemeyip, yeni bir şube kuracaklarını söylemeleridir.
Sendika ağalarının, sendikal demokrasi kavramı Öylesine gelişmişti ki(!), 3 ve 4 Nolu Şube kongrelerini garanti altına almak için yaptıkları bu anti-demokratik uygulamalar bile onlar için yeterli olmadı. 15 Mart’ta yapılan 4 Nolu şube kongresini izlemek isteyenlerin salona girişleri davetiyeye bağlandı.
SUSER işçileri de Tes-İş Sendikasının üyesi olduklarını düşünerek, kongreyi izlemek istediler. Ama kongre salonu girişinde önce içeri alınmadılar, ondan sonra da polis çağrılarak oradan uzaklaştırıldılar.

Aşağıdaki yazı, Türkiye Devrimci Komünist Partisi Merkezi Yayın Organı, Devrimin Sesi’nin 1992 Mart Kadın Özel Sayısı’ndan alınmıştır. Okuyucularımızın ilgisine sunuyoruz.

Kadın sorunu gibi, her toplumda ve her ülkede insan soyunun yarısını oluşturan bir kitleyi doğrudan ilgilendiren ve insan soyunun öteki yarısının da ilgisiz kalmayacağı bir sorun, kuşkusuz, yalnızca yılda bir kez ve “8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü” vesilesiyle gündeme getirilen bir sorun olarak ele alınamaz. Proleter ve emekçi kadınlar, her iki cinsten sömürülen ve ezilen emekçilerin çalışma ve yaşam koşullarının iyileştirilmesi ve sınıf olarak kurtuluşları için yürütülen mücadelenin aynı zamanda ezilen cins olan kadının kurtuluşu için mücadele olduğunu ve böylesi bir mücadelenin yıldönümü ve bazı günlere sığdırılan dar kapsamlı bir mücadele olmadığını ve olamayacağını bilmelidirler.
Yine proleter ve emekçi kadınlar, ezilen ulusa mensup Kürt kadınları, kadın sorununun, kadının özgürlüğü sorununun, toplumsal ekonomik-siyasal sistemden koparılarak ele alınamayacağını, sınıfların varlığı, karşılıklı konumu ve çıkarlarından bağımsız bir kadın sorunu ve kadınların özgürlüğü sorununun söz konusu edilemeyeceğini bilmelidirler.
O halde Türkiye ve Türkiye Kürdistan’ında, ezilen sınıfa, ezilen cinse ve ezilen ulusa mensup kadının kurtuluşu sorunu; onun içinde bulunduğu somut durum tarafından belirlenir. Bu somut durumun irdelenmesi temelinde gündeme gelmeyen bir “kadın hakları” tartışması, açıktır ki ne proleter ve ezilen kadına, ne ezilen cins olarak kadına, ne de burjuvazi ve kapitalizme karşı mücadeleye hizmet etmeyecektir.
Toplumsal yaşamdan ve sürüp giden sınıflar mücadelesinden koparılmış, dergi odaları ve masa başlarında ve esas olarak ahlaki planda üretilmiş sözde çözüm önerilerinin, ezilen kadının yaşam pratiğine çarparak anlamsızlaştığını, kadının kurtuluşu sorunu olarak burjuva kadın akımları ve gizli ve açık “feminist” çevreler tarafından “cinsel özgürlük” sloganlarının bayraklaştırılmasının ve “serbest aşk özgürlüğünün” taleplerinin öne çıkarılmasının burjuvaziye hizmet ettiğini ve burjuvazi tarafından kışkırtıldığını göremeyenler, “ataerkil erkek diktatoryası”na ne denli kılıç sallarlarsa sallasınlar, kadının kölelik statüsünde bir değişiklik olmayacaktır.
Burjuva partilerinin, onlara bağlı kadın kuruluşları ve vakıflarının, burjuva politikacıları ve burjuva kadın akımlarının, kadın kitlesinin aldatılması ve burjuvazi tarafından uzun süreli olarak kullanılmasını olanaklı kılmak için faaliyet yürüttükleri biliniyor. Onların, kadının gerçek ezilen kitlesini oluşturan proleter ve emekçi kadının ve Kürt kadınının bugün içinde bulunduğu durumu gizleme çabaları da bilinmektedir. Yine, özellikle 12 Eylül gericiliğinin toplu ve çok yönlü saldırısı ortamında, yılgınlığın ve devrimci mücadeleden geri basmanın besleyip güçlü kıldığı, “feminist”, “sosyalist feminist” gibi kadıncı çevrelerin, kadının özgürlüğü sorununu, burjuvazinin çıkarları doğrultusunda çarpıtma çabalarını ve ahlaki yozluklarını, küçük-burjuva yozlaşma eğilimlerini “kadın özgürlüğü sorunu” olarak yansıtma girişimlerini anlamak mümkündür ve bunlar bilinen şeylerdir.
Ancak, legal devrimci basında, Türkiye ve Türkiye Kürdistan’ı gerçeğinden, kadının bu topraklardaki konumunu ve yaşantısından kopuk, sorunu kapitalist reklâmcının, kadını reklâm öğesi olarak kullanması gibi kısmi ve daha çok da ahlaki planda eleştirisiyle sınırlayan, dahası kimi zaman, sorunu feministçe ve erkek düşmanlığı kışkırtmasına dönüştürerek ele alan yazıların çıkmasını anlayışla karşılamak mümkün değildir.
Türkiye ve Türkiye Kürdistanı’nda kadının durumu nedir? Kadın salt bir reklâm aracı olarak ele alındığında, ya da evlilik ilişkisinin eşitsiz koşulları nedeniyle mi aşağılanmaktadır? Özgürlüğü savunulan kadın hangi kadındır? Kadın özgürlüğünü kime karşı, kiminle birlikte ve nasıl elde edeceğiz? Kadın sorunu, özel bir sorun olarak ele alındığında, sınıflar üstü ve “kadın cinsi sorunu” olarak ele alınabilinir mi? Bunlar ve daha da uzatılabilecek bu gibi sorulara verilmiş doğru bir cevaptır ki, kadının özgürlüğü mücadelesine devrimci tarzda hizmet edebilir.
Bugün Türkiye ve Türkiye Kürdistanı’nda milyonlarca işçi ve emekçi kadın, burjuva-feodal değer yargılarının egemen olduğu, ezilen cins olarak kadının köleleştirildiği toplumsal koşullarda ve faşist baskı altında, sömürünün ve aşağılanmanın her türüne tabi tutulmakta, yalnızca mutfağa ve çocuk odalarına -işçi ve emekçilerin ayrı bir çocuk odalarının bulunmadığı ve çoğu kez barınmaya elverişsiz, rutubetli ve güneş görmez küçük ve dar bir “ev” içinde ana-baba ve çocukların bir tek odayı paylaştığı gerçeği unutulmasın- hapsolmasından ve erkek karşısındaki ikinci durumundan, erkeğe tabi olma ve onun tarafından ezilmesinden kaynaklanan baskıların değil, aynı zamanda ulusal-siyasal baskı ve zulüm altındadır.
Kürt kadını, faşist işgalin her tür zorbalığını günlük yaşamında hissetmekte, dayak, küfür ve işkencenin yanı sıra, kurşunlara hedef olmakta, öldürülmektedir. Eşi, kardeşi ve çocuğuyla birlikte tabi tutulduğu baskı ve zorbalık onu, insan ve kadın olarak ezmekte, aşağılanıp horlanması, analık duygularının (feministlerin ve bazı “Marksist” kadın yazarların öfkesini üzerimize çekme pahasına analık duygularından söz etmeyi göze alıyoruz) ayaklar altına alınması onu ayrıca çökertmektedir. Kürt kadını, Kürt halkına yönelik baskı ve zulmü en yoğun olarak yaşayan kesimi oluşturur. Bu yönüyle Kürt kadınının özgürlüğü sorunu ulusal özgürlük sorununa da bağlanmıştır. Feodal değer yargılarının daha etkili olarak varlığını sürdürdüğü Kürdistan’da, Kürt kadını, genel olarak kadına yönelik baskı ve sömürüyü daha yoğun olarak yaşamaktadır. Feodal baskı, faşist ulusal baskıyla donanıp katmerleşmekte, ağa, aşiret reisi ve devletin resmi görevlilerinin zulmü, feodal değer yargısı ve anlayışlarla birlikte Kürt kadınını cendereye almaktadır. Aşiretçi yapıdan kaynaklanan sınırlamalar nedeniyle Kürt kadını herhangi bir konuda fikrini ortaya koyma olanağı bulamamakta, kızların evlenmesinde baba ve aile büyükleri söz sahibi olmakta, evlilikte bir nevi para karşılığı satış anlamına gelen başlık parası alınmaktadır.
Eğitimsizlik, Kürt dili ve kültürüne yönelik baskı ve yasaklanma, dilde eğitim hakkının bulunmaması ve emperyalist yoz kültürün topluma şırınga edilmesi (tüm işçi ve ezilen kadını olduğu gibi) Kürt kadınını da etkilemekte, dil bilmeyen kadın,, en basit sağlık sorunlarını bile doktora anlatamamakta, erkek doktora muayene olmaktan kaçınmaktadır.
Kürt kadınının ulusal kimliğiyle politik faaliyette yer alması burjuvazi ve gericilik tarafından tümüyle yasaklanmıştır ve “bölücülük” olarak değerlendirilmektedir. Kürt kadınının ulusal özgürlük mücadelesinde artan oranda yer alması ise, zulüm ve baskıya karşın gerçekleşmekte, birçok kadın ve genç kız, bu mücadelede işkenceye çekilmekte, tutuklanmakta, sakat bırakılmakta ve öldürülmektedir.
Bütün bunlar Kürt kadınının kurtuluşu sorununun özelde işçi ve emekçi kadınının, genelde işçi sınıfı ve emekçi kitlelerin kapitalist kölelikten ve burjuva sınıf egemenliğinden kurtuluşu sorunu olduğu ve ona kaçınılmaz olarak bağlandığını da ortaya koymaktadır.
Toplum kadına ev, çocuk ve koca bakıcılığını “asli görev” olarak vermiş onun üretime katılmasının sınırları da bu “asli görev” tarafından belirlenmiştir. Genelde erkeğin baskısı, evin tüm angarya işlerinin kadının sırtına yüklenmesi, ev temizliği, çamaşır ve bulaşık yıkanması, yemek ve tarla işleri, çocuk bakımı vb. kadını fazlasıyla yorduğu ve köleleştirdiği gibi, aynı zamanda bu tür bir iş bölümünün kadın tarafından da süreç içinde benimsenerek sistemleşmiş olması kadını ezilen cins olarak kuşatmıştır. Buna ek olarak, bugün, işçi ve emekçi kadınlar ve Kürt kadını, faşist devletle, devletin kurumları, yasa ve yasaklarıyla yüz yüze geldiği her yerde, toplumsal yaşamın her alanında, ister eve kapatılmış ev kölesi, isterse, kapitalist üretim faaliyetine çekilmiş ücretli köle olsun, faşist baskı ve zulme tabi tutulmakta, maddi ve manevi işkence görmektedir. Genç kız ve kadınların binlercesinin işkence tezgâhlarına yatırılması, tecavüz tehdidi altında tutulması, zindanlara tıkılması, sakat bırakılması, zindan ve mahkeme kapılarında süründürülmesi, yanı sıra, eş, kardeş ve çocuklarının aynı biçimde zulüm görmesi, feodal değer yargılarının daha etkin olduğu Kürdistan’da, toplu dayak ve işkenceler sırasında kadın ve erkeğin soyundurularak aşağılanması vb. kadına yönelik maddi ve manevi zulüm ve baskının somut durumunu göstermektedir.
Bugün Türkiye ve Türkiye Kürdistanı’nda azımsanamayacak bir kadın kitlesi, kapitalist üretim sürecine çekilmiş, hizmet sektörü, tekstil ve tekel işkolları başta olmak üzere, bazı alanlarda, burjuvazi tarafından düşük ücretle istihdam edilmiştir. İşçi ve ev dışında da çalışan kadını iliklerine dek sömüren burjuvazi, bunu kadının özgürleştirilmesi olarak göstermektedir. Kadının emek gücünü emek pazarına alan kapitalizm, kadının kendisinin ve kadınlığının ticari meta haline gelmesinin koşullarını genişleterek üretmekten başka bir şey yapmazken, kadının ev köleliğine bir de ücretli köleliğini eklemiştir. Çalışan ve proleter kadın, kadın sağlığına aykırı koşullarda erkeklerden daha düşük ücretle çalıştırılmaktadır. Horlanma, aşağılanma, patronlar tarafından iğrenç burjuva arzularının tatmini aracı olarak kullanılmayla her an karşı karşıyadır. Kapitalistler, kadın ve çocuk emeğini ucuza sömürdükleri gibi, onları erkek işsizlere karşı bir koz olarak da kullanırlar.
Kadın-erkek eşitsizliği, resmi olarak aksi iddia edilse de, siyasal-sosyal yaşamın her alanında devam ettirilmektedir. Bazı toplumsal işlerin ve mesleklerin “kadına göre olmadığı” düşüncesi topluma egemendir. Cehalet ve eğitimsizlik, toplumsal bir tutumun sonucu ve kadının ikincil öğe sayılması nedeniyle, kadınlar içinde daha yaygındır. Eğitim sistemi ve egemen ideoloji kadına sınır çektiği gibi, eğitim basamaklarında yukarı doğru çıkıldıkça, eğitim görmüş kadın sayısı da düşmektedir.
Politika daha çok erkek işi sayılmaktadır. Egemen sınıflara mensup kadınlar -daha çok ve esas olarak işbirlikçi tekelci burjuvazinin kadınları- kısmen politik kurum ve partilerde yer alırken, işçi ve emekçi kadına politika yasaktır. Onun görevi, kocasına da tabi olarak, dayatılan burjuva politikaya boyun eğmek ve burjuva partilerinden birine oy vermekle sınırlıdır. Toplumsal sistemin kadına biçtiği rol, erkeğe tabi ve ikincil olduğu için, bu durum yaşamın her alanında, fakat en fazla olarak politik alanda görülür. “Karı-koca” ilişkisi açısından soruna bakıldığında, mülkün sahibi erkek olduğundan herhangi bir konuda karar verme ve politik tutum belirlemede, politika yapmada erkek belirleyici konumdadır. Gerçi, ülkemizde, kendi sınıf çıkarları doğrultusunda işçi ve emekçilerin politik faaliyet yürütmesi, Kürt halkının ulusal özgürlük talebiyle politik arenada yer alması yasaktır. Ve bu tür bir faaliyet ancak egemen sınıfların baskıcı kurumları ve yasaları çiğnenerek yürütülebiliniyor. Politik faaliyet, gerici egemen sınıfların, burjuva-feodal çevrelerin tekelindedir. Bu bakımdan, ezilen sınıfa ve ezilen ulusa mensup kadın gibi, bu kesimlerin erkeklerinin politik faaliyeti de, ancak baskı ve zulmün, işkence ve tutuklanmanın, kurşunlanarak öldürülmenin göze alınmasıyla mümkün olabilmektedir.
Sorun burjuvazinin ikiyüzlülüğü açısından ele alındığında da kadının politik örgütlenmelerde, meslek örgütlenmelerinde, çeşitli mesleklerde görev almasında, politik ve mesleki örgütlerin yönetimindeki oranlarda erkekle arasında büyük bir uçurumun olduğu açıkça ortaya çıkar. Burjuva partileri ve parlamentolarının bileşimi de bunu açıkça göstermektedir.
Kapitalizm, diğer sınıflı ve sömürülü toplumlardan farklı olarak, kadını toplumsal üretime ucuz işgücü olarak çekmekle de ayrılır ve bu köleliğinin yanına ücret köleliğini de ekler. Kapitalistler, kız ve kadın işçileri çalıştırmakla onların vücutları ve işgüçleri üzerinde de hak iddia ederler. İşten kovma fabrikaların, patronların haremine dönüştürülmesinin ürkütücü bir aracı olarak kullanılır. Fabrika yaşamı kadın vücudu üzerinde kalıcı izler bıraktığı gibi, doğum sakatlıkları ve güçlüklerine, doğum sırasında ölümlere yol açmaktadır. Hamile kadın doğum anına kadar fabrika ve işyerlerinde çalıştırılmakta, doğum sonrası yeterince dinlenmelerine izin verilmemektedir. İşyerleri ve fabrikaların sağlığa zararlı ve kirli oluşu gebe kadınlarda zehirlenme ve çocuk ölümlerine yol açmakta, sakat doğumlar önemli bir oran teşkil etmektedir. İlaç sanayinde, tavuk çiftliklerinde, tütün ve şarap fabrikalarında tekstil iş kolunda çalışan kadınlar ve genç kızlar birçok hastalık ve sakatlıklarla karşı karşıyadırlar ve kapitalistler kârlarından kısarak çalışma koşullarının iyileştirilmesine yanaşmamaktadırlar. Sürekli ayakta çalışan kadın ve genç kızlar, varis başta olmak üzere birçok hastalığa yakalanmaktadır.
Emekçilerin maddi koşulları, insan olmanın gerektirdiği dünyayı tanıma ve belirleme olanağını ortadan kaldırmakta, eğitimsizlik ve cehalet, yoksul kadın ve kızların ahlaksızlığa sürüklenmesine, köleliği benimseyerek, para karşılığı kendini ve vücudunu satmasına neden olmaktadır. 12 Eylül gericiliğinin işçi ve emekçilere yönelik kapsamlı ekonomik-siyasi saldırılarının ve emekçileri açlık ve sefalete sürüklemesinin sonucu olarak, büyük şehirlerde yaşayan insanların saflarında ahlaki yozlaşma ve fuhuşun artması gerçeği bu söylediklerimizin bir diğer göstergesidir.
Kadın ve erkek işçiler, toplumsal düzenin tüm yükünü çektikleri halde, onun nimetlerinden yararlanamamaktadırlar. Kapitalizmin gelişmesi sonucu, bir ihtiyaç maddesi olarak işçi ve emekçilerin de yaşamına giren televizyon, buzdolabı, çamaşır makinesi vb. aletlerin alınması için yeme, içme ve giyiminden kesen ve borçlanan işçiler, bunun sonucu olarak, çeşitli hastalıklara yakalanmakta, zayıf düşmekte, ömürleri kısalmaktadır.
Kapitalizm aile yaşamını işçi için olanaksız hale getirmiş, aile fertlerini değişik alanlara sürmüş, aileyi parçalamış, bireyleri sistemden kaynaklanan kötü alışkanlık ve ahlaksızlıkların içine itmiştir. Fuhuşa sürüklenen kadınların büyük çoğunluğunun burjuva erkekleri tarafından baştan çıkarılıp aldatılması ve sokağa bırakılması sonucu vücutlarını sokaklarda veya burjuva-kapitalist toplumun resmi satış merkezlerinde satması kapitalizmin ürünüdür.
Proleterler ve tüm emekçiler’, kendi suçları olmaksızın ve kötü yaşam koşullarından kurtulmak için aç-perişan büyük çabalar harcamalarına karşın “izbe” kulübe ve gecekondularda veya ahırlarla birlikte yapılmış olan köy evlerinde ömür tüketmektedirler. Emekçilerin köhne mekânları ve kötü yaşam tarzları, en çok kadını ezmektedir. O, bir yandan bu mekânlarda evin hizmetçisi olarak ömür tüketirken, öte yandan kapitalist toplumun manevi baskısı altında ezilir.
Bütün bunlar ve kadının kapitalizm kaynaklı bu ezilme durumu, kadının kurtuluşu sorununun doğru devrimci ele alınış tarzını da belirler.

KADININ GERÇEK ÖZGÜRLÜĞÜ NASIL SAĞLANACAKTIR, BURJUVA “KADIN HAKÇILARI” KADININ ÖZGÜRLÜĞÜNÜ MÜ SAVUNUYOR?
Sorunun cevabı, kadının köleleştirilmesinin ve erkek karşısında ezilen cins olarak tutulmasının esas kaynağının doğru tespitiyle verilebilir. Ev yönetiminin toplumsal olarak zorunlu bir çalışma olmaktan çıkarak “kamusal niteliği”ni yitirmesi ve özel bir iş, “özel bir hizmet” haline gelmesiyle kadının toplumsal üretimden alıkonularak, özel ev işinin baş görevlisi, evin hizmetçisi haline gelmesi ve kapitalizmin bunu modern tarzda sistemleştirmesi, kadının toplum ve aile içindeki ve erkek karşısındaki konumunu belirleyen esas etkendir. Kapitalizm, ucuz işgücü olarak kadını üretime çekerek, kadının söz konusu durumunu değiştirmez, aksine onu ücret köleliğine de bağlar.
Kapitalist sistem aynı zamanda bugünkü aile kurumu üzerine oturmuştur. Sistemi değiştirmeden, sistemin üzerine oturduğu aile kurumunun değiştirilebileceğini, kadın-erkek ilişkisinde eşitliğin sağlanabileceğini söylemek sorunu kavramamak ya da çarpıtmaktır. Kapitalizm, kadını kapalı mutfak ve çocuk odası çevresine kapatmışsa, bu durumdan kurtulmak, her şeyden önce kapitalizmden kurtulmayı gerektirir.
Bunun için tüm dikkati kadının ezilmesi ve horlanmasına temel teşkil eden kapitalizmin tasfiyesi ve proleter devrimi için mücadeleye yöneltmeyen her yaklaşım, kadın özgürlüğü ve eşitliği üzerine ne denli çok söz ederse etsin, sonuçta burjuvaziye hizmet eder. “Çünkü insan soyunun kadınsal yarısı kapitalizm koşullarında iki kat ezilmiştir. İşçi ve köylü kadınlar sermaye tarafından ezilirler ve bunun dışında en demokratik burjuva cumhuriyetlerde bile, birincisi hak eşitlikleri tanınmadan kalırlar; çünkü yasa onlara erkekle eşit haklar vermez; ikincisi -en önemlisi- en kaba, en ağır, en çok körelten işle, mutfaktaki ayrıntılarla ezildikleri için, ‘evsel kölelik’ içinde kalırlar, ev köleleri olarak kalırlar. Bunun için kadının özgürlüğü sorunu, mülk sahipleri sınıfının mülksüzleştirilmesi ve insanın kölelikten özgürleştirilmesi sorununa doğrudan bağlı bir sorundur. Özel mülkiyetin kaldırılması kadın özgürlüğüne giden yolu açacaktır. “İkinci ve en önemli adım mülkte ve akarda, fabrikalarda ve ilişkilerde özel mülkiyetin kaldırılmasıdır. Kadının tam ve gerçekten, kurtulması için, ‘evsel kölelik’ten kurtulması için yol, kadının ev yönetiminin küçük ayrıntılarından toplumsallaştırılmış büyük ev yönetimine geçmesiyle, böylelikle ve yalnız böylelikle açılır.” (Lenin.)
Bundan dolayı, “proleter kadın hareketi, biçimsel bir eşitlik için savaşımı değil, tersine, kadının ekonomik ve toplumsal eşitliği için savaşımı ana görevi’ bilmelidir. Bunun için, kadının özgürlüğü sorunu, sistemlerden ve sınıflardan bağımsız bir sorun olarak ele alınamaz. Kadının ekonomik-toplumsal eşitsizliğinin kaynağına vurmayan, bu kaynağın tasfiyesini hedeflemeyen her hareket kapitalizmin sınırları içinde kalacaktır. Feminist vb. gibi küçük-burjuva “kadın hakçı” grupların eylemi de kadın emekçilerin mücadelesinin saptırılması ve kapitalist ahlaksızlığa ve yozlaşmaya bağlanarak etkisiz kılınmasını, yanı sıra, kapitalizmin bunalıma sürüklediği küçük ve orta sınıf kadınının “serbest aşk özgürlüğü” sloganlarıyla, “ataerkil erkek diktatoryası”na karşı sözde saldırıya geçerek, pisliğe bulanmış, düşkün erkek mekânlarını kadın mekânlarına çevirmeye kalkışmasından başka bir anlam taşımamaktadır.
“Sorunun yetersiz, Marksist’çe olmayan ele alınışı nereye varıyor öyleyse? Cinsel sorunun ve evlilik sorununun büyük toplumsal sorunun parçası olarak kavranmamasına, tersine büyük toplumsal sorunun cinsel problemin bir uzantısı, bir parçası gibi görünmesine. Ana sorun, ikincil sorun gibi geri çekiliyor. Bu bir konudaki aydınlığa zarar vermekle kalmaz, genellikle proleter kadınların kafasını, sınıf bilincini bulandırır.” (Lenin)
“Feminist”, “sosyalist feminist” gibi çevrelerin, Marksizm-Leninizm’in ve Lenin’in kadın sorununa bakışını benimsemeyip reddettiklerini, kadın sorununu “büyük toplumsal sorunun bir parçası” olarak ele almadıklarını, sorunu cinsel problemin bir parçası ya da onunla özdeş bir sorun olarak görüp göstermeye çalıştıklarını, proleter ve emekçi kadınların kafasını bulandırmaya çalıştıklarını biliyoruz. Onlar, proleter ve emekçi kadının, Kürt kadının sorunlarından söz edilmesini “kadın hareketinin bölünmesi” olarak değerlendirmekte, sınıflar üstü genel bir kadın örgütlenmesinden söz etmektedirler.
Feminist hareket sorunu toplumsal temellerinden, ekonomik toplumsal-siyasal sistemlerden koparmakta, cinsiyetçiliğe karşı olma adına cinsiyetçiliğe indirgemekte, erkeğin aile içindeki durumuna son verme veya kadının gördüğü işleri “erkeğin işi” haline getirme olarak ele almakta, işi erkek düşmanlığına, erkeklerden arınmış “kadın dünyası” yaratma hayallerine kadar vardırmaktadır. Genel olarak, küçük ve orta burjuva katmanlara mensup bu kadın çevreleri proleter devrimi ve sosyalizm karşısında gerici bir konumda bulunmaktadırlar. Kadın sorununu sınıf sorunundan, sınıf temelinden ve sınıflı toplum gerçeğinden soyutlayarak ele alan ‘feminist’, ‘sosyalist feminist’ ya da onlardan etkilenmiş sözde Marksist ve devrimci kadın çevreleri, tüm kadınların kapitalizm koşullarında “erkekle eşit”, dahası, erkek karşısında üstün bir konuma gelebileceğini iddia etmekte, cinsel yaşam ve “beden sorunları”nı öne çıkararak, kadının dikkatini burjuva yoz ilişki ve düşünce çerçevesiyle sınırlamaya çalışmaktadırlar. “Erkek egemen ideolojisi”, “faşist ataerkil ideolojisi” vb. uyduruk tanım-lamalarla, sözde “kadın egemen ideolojisi” yaratılabileceği saplantısı içindedirler. Cinslere ait ideoloji iddiası, terminolojik yanlışlığından öte, saçma ve temelsizdir. Sınıflara ait olan, egemen toplumsal yapı tarafından, ekonomik toplumsal temel tarafından belirlenen, o temel üzerinde yükselen ve ifadesini bulan ideolojileri, sınıfların içinde bir cinse ait olmakla sınırlamak, soruna “kadıncı” pencereden bakmak doğru değildir. İdeolojiler, belirli sınıflara aittirler. Burjuva ya da proleter ideolojiden söz edilebilir.
Feminizm Türkiye’de anti-sınıfçı, dolayısıyla anti-sosyalist bir konumdadır ve esas olarak 12 Eylül ortamında devrimci saflardan geri basan küçük-burjuva aydın, ya da yarı-aydın kadınların oluşturduğu bir “kadıncı” hareket olarak var olmuştur. Anti-Marksist ve anti-sosyalist bir konumda bulunmaktadır ve kimi yazarların ona ithaf ettiği gibi “geleceğin sosyalist yıldızını esinle”memektedir.
Sosyalizm karşıtları, toplumun sınıf ilişkileri ve çelişkileri temelinde irdelenmesine ve kadın sorununun buna bağlı olarak ele alınmasına karşı çıkmaktadırlar. Onlar, işçi kadını, ezilen sınıfın kadınını, Kürt kadınını, burjuva egemen sınıf kadınlarıyla aynı konumda değerlendirerek, tüm bu kesimlerin kadınlarını kapsayacak bir örgütlenmeyi hayal etmektedirler.
Oysa egemen sınıflara mensup kadınlar, kendi erkekleriyle eşitsiz ilişkiler içinde olsalar da, onlar, ezilen sınıfın kadınlarıyla karşıt kutuplarda yer almaktadırlar. Bu iki sınıfa mensup kadının, kadınlık durumu nedeniyle sınıfsal karşıtlık içinde olmayacağı ve ortak hedeflerle aynı kadın örgütlerinde örgütlenebileceği saçma iddiası küçük-burjuva yarı-aydın kadınların hayali bir varsayımı olmasından öte, ezilen emekçi kadının bilincini bulandırmaya yönelik gerici bir çabanın da ifadesidir. Toplumun sınıflara göre değil de cinslere göre sınıflandırılması ve kadınların sınıfsız bir topluluk teşkil ettikleri iddiası saçma ve bilim dışıdır. Burjuva ve proleter kadının tek ortak özelliği “kadın olmak”tır ve kadının ezilen cins olması olgusu, bu cinsin kendi içinde, maddi yaşam koşullarına ve üretim sürecindeki konumlarına göre ayrışmasına engel değildir. Her şeyin aynası pratik yaşam da, bunu göstermektedir.
“Feminizmin odak noktası kadınların sınıfsal farklarından kaynaklanan ayrılıkları değil, kadın olarak ezilmişliklerinden doğan ortak paydalarıdır” diyen bu çevreler erkek düşmanlığı temelinde, salt cinsiyet problemini öne çıkarırlarken, kapitalizm koşullarında kadının durumunun kökten değiştirilebileceğini öne sürmektedirler.
Sistemin kurumları ve yerleşik değer yargılarıyla ayakta kaldığı koşullarda kadının özgürleşmeyeceği bir yana, burjuva kadınlarının, kadının toplumsal statüsünü belirleyen kapitalist sistemi, burjuva toplumunu ve bu toplumdaki kendi ayrıcalıklı konumlarını değiştirme potansiyel ve özelliğini taşımadıkları bir gerçektir. “Erkek, egemen ideolojisi” sistemlerden ve sınıflardan bağımsız değildir. Burjuva kadınları kadın cinsinin erkek karşısındaki genel ezgiden pay alsalar da, ezen sınıfın mensupları olarak birçok ayrıcalığa sahiptirler. Onlar, işçi ve emekçi kadının sömürülmesinden pay almakta, sınıfsal olarak kötü yaşam koşullarına mahkûm edilmesi ve baskı altına alınmasında rol oynamaktadırlar. Bu nedenle kadının kurtuluşu sorunu gerçekte işçi ve emekçi kadının, Kürt ve Kürdistanlı kadının kurtuluşu sorunudur ve ancak devrimle mümkündür. İşçi kadının fabrikada köle olarak çalıştırılması, hastalık ve sakatlıklarla boğuşması, hizmetçi kadının angarya çalıştırılması ve aşağılanması, Kürt kadınlarının faşist ulusal baskı altında ağıt yakmaya mahkûm edilmesi, işkenceye çekilmesi, erkeği ve kadınıyla burjuva ve gerici egemen sınıfların saltanatı, rahat yaşamı sürsün diyedir. “Burjuvazinin hanımlarının bezenmesine yarayan” metaların üretilmesi için, proleter kadınlar sömürü çarkına çekilerek, sağlıkları ve bedenleriyle oynanmaktadır. Tüm bu gerçeklere gözlerini kapatarak sözde ayrımsız bir kadın hakları savunuculuğuna soyunanlar ve bunu da daha çok ahlaki planda yapanlar, soruna köksüz küçük-burjuva aydınının dar penceresinden bakıyorlar.

“FEMİNİST”, “SOSYALİST-FEMİNİST”, “MARKSİST” MASKELİ “KADINCI” DÜŞÜNCELER, BURJUVAZİNİN SINIFSAL VE İDEOLOJİK EGEMENLİĞİNE GÜÇ KATIYOR
Burjuva kadın hareketleri, kadının kurtuluşu sorununa sınıfsal yaklaşımına tepki göstererek, bu sorunun “başka sosyal hareketlerin mücadele alanı içinde eritilmemesi”ni istiyorlar.
Feminist hareketten etkilenen kimi devrimci kadın çevreleri de “hangi sınıfa mensup kadın?” diye bir sorunun sorulmasına tepki gösteriyor ve “kadın cinsinin çıkarı ile erkek cinsinin çıkan arasındaki çelişki” ye vurgu yaparak “ataerkil erkek çetesi”ne, “terörist erkek diktatoryası”na, “fuhuşla göbeği kesilmiş erkekler”e kadın cephesinden savaş açıyorlar.
İşçi ve emekçi kadının, Kürt kadının içinde bulunduğu duruma ilişkin bir düşüncesi ve bu durumdan çıkmaya yönelik bir önerisi bulunmayan bu çevrelerin, “feminist”, “sosyalist feminist” vb. “kadıncı”, “serbest aşkçı” çevrelerde bir araya gelen kadınların, erkek düşmanı çığırtkanlıklarının etkisiyle “gelişen ve geleceğin sosyalist yıldızını esinleyen” kadın hareketinden söz etmeleri ise tıpkı erkeklere yönelik küfürler gibi, parlak ve içi boş tekerlemelerden başka bir şeyi ifade etmiyor.
Erkek arkadaşlarıyla birlikte sermayenin zulmüne ve sömürüsüne karşı Zonguldak’ta, İzmir’de, Paşabahçe’de, “ayağa kalkan” işçi kadınının mücadelesi değil bu çevreleri coşkulandıran. Çocuğu, eşi ve kardeşiyle faşist işgalcinin azgın ulusal zulmüne direnen Kürt emekçi kadınının durumu hiç değil! Uyanış içine giren işçi ve emekçi kadının işkenceye ve zulme direnmesi bu çevreleri fazlaca etkilemiyor. “Kadınlardaki uyanışın demokratik niteliğinden söz ederken bu çevrelerin gördüğü, işçi-emekçi ve Kürt kadınının uyanışı değildir. Onlar, daha çok 12 Eylül’cü faşist generallerin ve faşizmin azgın terörü ve ideolojik saldırıları sonucu küçük-burjuva kadınların saflarında ve eski ‘devrimci’ kadın çevrelerinde görülen ideolojik sapkınlıkları, “serbest aşk özgürlüğü” biçimindeki yozlaşma eğilimlerini, bu çevrelerin toplantı, “kurultayı”, vakıf ve erkek mekânlarına baskınlarını görüp övmektedirler. Sınıfsal, ulusal ve cinsel baskı altındaki emekçi kadının sorunlarına bütünlüklü olarak bakamayan bu çevrelerin, bazı devrimci yayın organlarında, Matild Manukyan’ın işi ve televizyon reklâmlarında kullanılan kadının durumunu ele alarak, kapitalizmi teşhire yönelmeleri elbette önemlidir. Ancak bu yetersiz uğraşı “bir görevin yerine getirilmesi” saymak mümkün değildir ve bu durum kadının özgürlüğü sorununda doğru kavrayışın önemini bir kez daha ortaya koyuyor. Canlılara, insanlara ve bu arada kadınlara özgü bazı özelliklerin varlığına bile karşı çıkan bu çevreler, Marksistlerin ve devrimcilerin, burjuva ‘kadıncı’ düşünceleri eleştirmelerini de hazmedememektedirler. Devrimcileri, “kadınlardaki uyanışın demokratik niteliğini görmezlikten gelen”ler olarak suçlamakta, devrimci ve Marksistlerin, ‘kadıncı’ hareketleri “burjuva içerikle, damgalayarak, önemsememe yanlışına” düştüklerini iddia etmektedirler.
Oysa gerçek devrimci ve demokratik nitelikteki emekçi kadın uyanışını görmeyen, duyumsamayan ve değerlendiremeyen kendileridir. Sorunu, erkeklere yönelik küfürler manzumesine çeviren, kapitalist sistemden kopararak “ataerkil erkek çetesine” karşı kadınların savaşı olarak gösteren, “erkek diktatoryasının yıkılmasıyla” yani aile kurumu içindeki erkek ve kadının rollerinin değişmesiyle sorunun çözümleneceğini iddia ederek, işçi ve emekçi kadınının, Kürt kadınının bilincinin çarpıtılmasında, istemeyerek de olsa burjuva ideolojisine güç veren kendileridir.
Bu kişi ve çevreler “kadın cinsin çıkarı ile erkek cinsin çıkarı arasındaki çelişki”yi, anti-Marksist bir tarzda ele alıyor ve aynı sınıfa, aynı ekonomik-sosyal ve siyasal çıkara da sahip olsalar, erkek ve kadın cinsin ortak çıkarı olabileceğini reddediyorlar. “Cinslerin sosyalist eşitliğine giden yol, erkek diktatoryasının yıkılmasından geçer” diyen bu çevreler, sınıf bakış açısını darlaştırıp bulanıklaştırdıkları gibi “erkek diktatoryası”nı olanaklı kılan toplumsal sistemleri de dikkate almıyorlar.
Böyle yaparak onlar, hem, kadının ezilmesi ve sömürülmesinin kapitalist-burjuva feodal-toplumsal temelini gizliyorlar, hem de kadının kurtuluşunun sosyalizmle gerçekleşebileceği gerçeğinin açık-seçik kavranmasının önüne set çekmiş oluyorlar.
Bilindiği gibi, proletarya, kendisiyle birlikte tüm toplumun kurtuluşu ve gerçek özgürleşmesini sağlayan yegâne devrimci sınıftır. Proleter ve emekçi kadının kurtuluşunun burjuva kadınlara da özgürlük sağlayacağı açıktır. Bu, burjuva kadının, kadının özgürlüğü ve gerçek kurtuluşu için mücadele potansiyeli taşıması ve proleter kadınla bu mücadeleyi paylaşmasından değil, sosyalizmin kadın-erkek eşitliğinin toplumsal temellerini yaratarak onun özgürleşmesini de sağlaması nedeniyledir.
Sosyalizm, kadın-erkek eşitliğinin maddi-toplumsal temellerini yarattığı gibi, siyasal plandaki düzenlemelerle bu eşitlikçi ilişkiyi garanti eder ve hükme bağlar. Din ve geleneksel temeldeki aşağılanmalara karşı savaş açarken, ev işleri ve çocuk bakımının toplumsallaştırılması, ortak aşevleri, çamaşırhaneler, kreş ve çocuk yurtlarını genel olarak hizmete sunarak kadının durumunda gerçek bir devrime ve iyileşmeye zemin yaratır.
Onun içindir ki, kadının kurtuluşu sorunu sosyalizm mücadelesine bağlanarak ele alınmalıdır. Bunun dışındaki her yol kadının kölelik durumunun onanmasına götürür. Kuşkusuz kapitalizm koşullarında da kadının durumunun iyileştirilmesi için mücadele edilmeli ve ekonomik-demokratik taleplerin elde edilmesi için çalışılmalıdır.

Nisan 1992